Ο Πέτρος Σεβαστίκογλου κατέγραψε με τον φακό του τις συνέπειες της «Attractive Illusion», της ελκυστικής ψευδαίσθησης που ωθεί χιλιάδες ανθρώπους στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα για μια θέση στη Δύση. Ο σκηνοθέτης μιλά στο click@Life για την ταινία του που θα προβληθεί στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (4-17 Απριλίου).

Η ζωή γράφει τα πιο δυνατά σενάρια. Στην περίπτωση του Πέτρου Σεβαστίκογλου, η ταινία του «Attractive Illusion» που θα προβάλλεται από τις 4-17 Απριλίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, γράφτηκε με την αποφασιστική συμβολή των μελών της Νιγηριανής Κοινότητας στη χώρα μας. Στόχος τους ήταν δείξουν στους συμπατριώτες τους πως ο παράδεισος που ονειρεύονται στην Ευρώπη, δεν είναι παρά η κόλαση που εμφανίζεται ως «Ελκυστική ψευδαίσθηση».

Πρόκειται για μια ταινία μυθοπλασίας, με έντονα όμως ντοκιμαντερίστικα στοιχεία αφού αξιοποιεί στο έπακρο τους αυτοσχεδιασμούς των προσώπων που εμφανίζονται μπροστά στην κάμερα. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Πέτρος Σεβαστίκογλου προσπαθούσε να γυρίσει μια ταινία που θα διαδραματιζόταν στη Σενεγάλη και την Ελλάδα. Αναζητώντας πρόσωπα για το νέο κινηματογραφικό του εγχείρημα, ανέπτυξε επαφές με τη Νιγηριανή κοινότητα και γνωρίστηκε με τον πρόεδρό της, Σάνι Οχιλέμπο, ο οποίος υπήρξε παλαιότερα ηθοποιός. Τα μέλη της κοινότητας πρότειναν στον σκηνοθέτη να τον βοηθήσουν με αντάλλαγμα να τους διευκολύνει κι αυτός με τη σειρά του να πάρει σάρκα και οστά το σενάριο που ονειρεύονταν να γυρίσουν. Το σενάριο της δικής τους πραγματικότητας… Ο Πέτρος Σεβαστίκογλου μοιράζεται μαζί μας την περιπέτεια αυτής τη συνεργασίας.

Το «Αttractive Illusion» ταξίδεψε στα φεστιβάλ του Εδιμβούργου, Καΐρου, Ταλίν και στην Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου στο Παρίσι αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές, ενώ στην Αθήνα προβλήθηκε για πρώτη φορά στις Νύχτες πρεμιέρας.

Σε τι πιστεύετε ότι ξεχωρίζει η δική σας κινηματογραφική προσπάθεια σε σχέση με άλλες ταινίες που έχουν βγει στον ελληνικό και τον ευρωπαϊκό κινηματόγραφο με θέμα τη μετανάστευση;

Δεν μπορώ να πω αν ξεχωρίζει σε κάτι…Πάντως πρόκειται για μια ιδέα που γεννήθηκε από τους ίδιους. Το σενάριο δουλεύτηκε πάρα πολύ από τους Νιγηριανούς, από δικές τους εμπειρίες. Τις σκηνές τις έγραφα εγώ αλλά τις ξαναβλέπαμε μετά μαζί. Δεν ήταν γραμμένοι οι διάλογοι. Όσα λένε αυτοί οι άνθρωποι δεν θα μπορούσα ποτέ να τα φανταστώ γιατί προέρχονται από μια τελείως διαφορετική κουλτούρα, με άλλες εμπειρίες. Επομένως έβγαινε κάτι πολύ πιο πηγαίο.

Πόσο σας επέτρεψε το δικό σας αυτό κινηματογραφικό ταξίδι, να διεισδύσετε στη Νιγηριανή κουλτούρα;

Μέσα σε ένα χρόνο πόσο μπορεί κάποιος-παρά τις συχνές επαφές που είχαμε να γνωρίσει έναν άλλο κόσμο; Ωστόσο κάθε ταξίδι σε μια άλλη κουλτούρα, φωτίζει πιο πολύ τον δικό σου τρόπο σκέψης. Χρειάζεται και απόσταση για να καταλάβεις καλύτερα αυτό που είσαι. Ορισμένες αντιδράσεις τις οποίες θεωρούμε δεδομένες, μέσα από μια άλλη κουλτούρα φαίνονται διαφορετικές. Ξαφνικά συνειδητοποιούμε ότι έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε αυτοματισμούς, τους θα οποίους θα πρέπει να αναθεωρήσουμε. Υπάρχουν λεπτές χροιές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, στο τι θεωρείται γενναιοδωρία, στις σχέσεις των δύο φύλων, στο ρόλο που έχει ο πρεσβύτερος στην κοινωνία.

Ποιες ιδιαιτερότητες υπήρχαν στα γυρίσματα, αφού η ταινία βασίζεται αποκλειστικά στη συμμετοχή των μεταναστών, δηλαδή σε ερασιτέχνες κι όχι επαγγελματίες ηθοποιούς;

Το σενάριο γράφτηκε σε ενάμιση μήνα, όμως το casting μας πήρε 6 μήνες. Πρώτον γιατί ήταν πολύ δύσκολο να γίνει παρόλο που βρισκόμασταν στο σπίτι του προέδρου της κοινότητας κι ήταν οι ίδιοι οι Νιγηριανοί που καλούσαν τους ανθρώπους. Πολλοί από αυτούς είναι παράνομοι ή φοβούνται κι ήταν πολύ δύσκολο να έρθουν. Άλλοι πάλι μπορεί να έρχονταν, όμως στη συνέχεια εξαφανίζονταν γιατί έπρεπε να φύγουν κάπου αλλού, ή έβρισκαν μια δουλειά και δεν μπορούσαν πια να συμμετέχουν στην ταινία. Όμως σταδιακά κάνοντας μικρά τεστ, είδαμε ποιοι θα είχαν μεγαλύτερη ευκολία να αυτοσχεδιάσουν και δεν θα ήταν τόσο πολύ εντυπωσιασμένοι από την παρουσία μιας κάμερας. Εννοείται ότι οι ερασιτέχνες, δεν θα μπορούσαν να μάθουν ένα διάλογο γραμμένο και να τον αναπαραγάγουν, γιατί θα ήταν κάτι που θα ήταν λίγο ψεύτικο. Εκεί θέλει μια τεχνική που την κατέχει ένας ηθοποιός. Επομένως υπήρχε μια περίληψη για το τι έπρεπε να λεχθεί και πάνω σε αυτό αυτοσχεδίαζαν. Αν δεν πετύχαινε μια λήψη την πρώτη φορά που το κάναμε, ήταν πολύ δύσκολο να το επαναλάβουμε γιατί έχαναν τον αυθορμητισμό τους. Όταν μια σκηνή δεν πετύχαινε, αμέσως αλλάζαμε κάποια βασικά στοιχεία, για μπορεί να ξαναβρεθεί η φρεσκάδα της πρώτης φοράς».

Ο τίτλος της ταινίας αποτυπώνει και την απογοήτευση αυτών των ανθρώπων όταν ήρθαν στην Ελλάδα;

Αυτός ήταν ο λόγος που ήθελαν να κάνουν την ταινία. Να δείξουν δηλαδή αυτό που πιστεύουν στη Νιγηρία και σε πολλά μέρη της Αφρικής, ότι η Δύση είναι ο παράδεισος, είναι μια απογοητευτική ψευδαίσθηση. Πολλοί φεύγουν νομίζοντας ότι εδώ είναι απλά τα πράγματα, ότι τα λεφτά βρίσκονται γρήγορα, ότι μπορείς να βρεις καλές και καλοπληρωμένες δουλειές. Δεν γνωρίζουν τη φτώχεια που μπορεί να υπάρχει εδώ, το ότι τα εύκολα τα λεφτά, συνήθως δεν είναι νόμιμα. Δεν είναι μια ταινία που δείχνει τόσο πολύ την καταπίεση των Αφρικανών από τους λευκούς. Απεικονίζει περισσότερο το πλαστό όνειρο για το οποίο πολλοί άνθρωποι από αυτές τις χώρες πληρώνουν ακόμα και 10 χιλιάδες ευρώ για να πραγματοποιήσουν αυτό το ταξίδι.

Εσείς καταλάβατε μέσα από αυτή τη διαδικασία ποιοι δημιουργούν και συντηρούν αυτό το μύθο, αυτή την γλυκιά ψευδαίσθηση;

Υπάρχει ολόκληρο κύκλωμα στην Αφρική, αποτελούμενο από λευκούς και μαύρους που διατηρεί αυτό το όνειρο, γιατί υπάρχει τεράστιο εμπόριο. Πιστεύω επίσης ότι κάποια στιγμή κι η Δύση συντηρούσε αυτό το όνειρο, όταν δεν είχε χτυπήσει ακόμα η οικονομική κρίση και ήθελε φτηνό εργατικό προσωπικό με πολύ λίγα λεφτά. Κάθε μετανάστης είναι εύκολη λεία για οποιονδήποτε εργοδότη και δυστυχώς το έχουμε ζήσει και την Ελλάδα. Θυμόμαστε ότι ορισμένοι δούλευαν στους αγρούς για πολύ λίγα λεφτά κι όταν τελείωνε η δουλειά τους, τους κατέδιδαν στην αστυνομία. Συν ο μύθος της τηλεόρασης όταν βλέπουν τους ανθρώπους να κυκλοφορούν με αυτοκίνητα κ.τ.λ.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μια σκηνή που σας άγγιξε ιδιαίτερα ή που τη θεωρήσατε αναπάντεχη όταν την είδατε να καταγράφεται;

Υπάρχουν πολλές στιγμές, αλλά μία ίσως να είναι πιο ουσιαστική. Σε μια σκηνή τηλεφωνούν από τηλεφωνικούς θαλάμους στα σπίτια τους. Τους είχα πει πως το δεδομένο της σκηνής είναι ότι μιλάτε με τους γονείς σας. Κάποιοι αισθάνεστε μοναξιά και κάποιοι άλλοι μπορεί να τσακώνεστε λιγάκι. Κι ένας από τους συμμετέχοντες άρχισε να τσακώνεται με τη μάνα του, ψεύτικα στο τηλέφωνο. «Γιατί με πιέζετε να σας στέλνω λεφτά, σας έχω κιόλας στείλει, δεν μπορώ να σας στείλω παραπάνω», έλεγε. Και ξαφνικά λέει στη μητέρα του: «μην καλύπτεις τον πατέρα μου, το ξέρω ότι είναι από πίσω και σου κάνει σινιάλα, πες του αν θέλει να έρθει να μου μιλήσει εμένα». Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να πουν ακριβώς την αλήθεια για το τι συμβαίνει στη Δύση, καθώς υπάρχει όλος αυτός ο μύθος. Δηλαδή αυτός που θα βγάλει 300- 400 ευρώ το μήνα και θα στείλει- γιατί πρέπει να ζήσει- το πολύ 100 ευρώ πίσω, οι άλλοι μπορεί να θεωρούν ότι βγάζει περισσότερα και τους το αποκρύπτει. Υπάρχει δυσπιστία ακόμα και από τους ίδιους τους γονείς τους. Υπάρχουν χωριά που πουλάνε ό,τι έχουν και δεν έχουν για να στείλουν δύο νέους στη Δύση, θεωρώντας ότι αυτοί οι δύο θα ζήσουν όλο το χωριό από τα λεφτά που θα βγάζουν.

Σας έχουν εξομολογηθεί μέλη της νιγηριανής κοινότητας με τα οποία συνεργαστήκατε ότι ενδεχομένως να περνούσαν και καλύτερα στην πατρίδα τους, από ό,τι τώρα με τις συνθήκες που βιώνουν τα τελευταία χρόνια;

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, σίγουρα ναι. Έχουν αλλάξει ριζικά τα πράγματα κι από τότε που ολοκληρώθηκε η ταινία. Με την άνοδο της Χρυσής Αυγής, με τη βία που υπάρχει πια προς στους μετανάστες, με την οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων που έχει ανατινάξει όλα τα πράγματα στον αέρα, είναι πάρα πολύ δύσκολο για αυτούς τους ανθρώπους να γυρίσουν πίσω. Θα σας έλεγα το πολύ πρακτικό ότι πολλοί δεν έχουν καν τα λεφτά για το εισιτηρίο. Κατά δεύτερον είναι πολύ δύσκολο για αυτούς που έχουν ξοδέψει όλα αυτά τα λεφτά για να ταξιδέψουν, να επιστρέψουν με άδεια χέρια, γιατί πολλοί από αυτούς χρωστούν μεγάλα ποσά και πρέπει να τα ξεπληρώσουν.

Όσον αφορά την προβολή της ταινίας στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ποιο είναι το κοινό που περιμένετε να ευαισθητοποιηθεί;

Ελπίζω να μην έρθει τη δει μόνο το κοινό που αντιμετωπίζει το θέμα της μετανάστευσης με σεβασμό. Θα ήθελα να έρθουν και όσοι προβληματίζονται αλλά δεν έχουν ακόμη καταλαγιάσει οι σκέψεις τους ή κάποιοι που μπορεί ακόμα να είναι και αντίθετοι στο όλο ζήτημα. Αυτοί δηλαδή που πιστεύουν για το θέμα της μετανάστευσης ότι πρέπει να τους διώξουμε όλους. Το καλύτερο για την ταινία μου το είχα ακούσει από έναν θεατή που έλεγε ότι πριν τη δει, οι μετανάστες ήταν για αυτόν, γενικά οι μετανάστες. Μετά όμως είδε ότι είναι ο Τσουκς, η Μόνικα, άνθρωποι με τα ίδια ελαττώματα και προτερήματα με εμάς. Έχουν χιούμορ, αγαπούν, θα πουν ψέματα, είναι ακριβώς σαν κι εμάς βιώνοντας δύσκολες συνθήκες.

Ποια άλλη ταινία ετοιμάζετε;

Αυτή που είχα ξεκινήσει στη Σενεγάλη πριν το «Attractive Illusion». Δεν έχει ακόμη οριστεί ο τίτλος της αλλά βρίσκεται στη διαδικασία του μοντάζ. Οι δύο βασικές πρωταγωνίστριες είναι η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και η Σοφία Κόκκαλη. Στην υπόθεση της ταινίας, μια γυναίκα φτάνει στην Αφρική, γεννάει δύο παιδιά, μια λευκή κόρη και έναν μαύρο γιο. Όταν ξεσπάει πόλεμος φεύγει παίρνοντας μαζί της την κόρη και αφήνοντας πίσω τον γιο. Μετά παρακολουθούμε την ιστορία των δύο αδελφών να συναντηθούν. Σε αυτή την πορεία θα δούμε όλη την πορεία της μετανάστευσης, τη σύγκρουση για το διαφορετικό.

Πληροφορίες: η ταινία «Attractive Illusion» θα προβάλλεται από τις 4-17 Απριλίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Στις 7 Απριλίου, μετά την προβολή των 19.00, θα ακολουθήσει ανοιχτή συζήτηση με το κοινό παρουσία του σκηνοθέτη Πέτρου Σεβαστίκογλου και συντελεστών της ταινίας.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ