Στόχος αρνητικών σχολίων η νέα ταινία της Ανιέσκα Χόλαντ.

Στις 7 Οκτωβρίου θα προβληθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του κινηματογραφικού φεστιβάλ της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, η ταινία «Πράσινα Σύνορα» της Ανιέσκα Χόλαντ.

Η ταινία, η οποία έχει βρει διανομή στη χώρα μας και αναμένεται να κυκλοφορήσει από τη Danaos Films, προκάλεσε έντονες συζητήσεις στην Πολωνία προτού καν βγει στις αίθουσες. Πλέον προβάλλεται στα σινεμά της χώρας και έχει ανάψει για τα καλά τον διάλογο ενόψει των εθνικών της εκλογών.

Ο λόγος; Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται που δεν είναι άλλο από το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας από την Συρία που προσπαθεί να διαφύγει στην ΕΕ μέσω Λευκορωσίας καθώς και την ιστορία ενός Πολωνού συνοριοφύλακα που έχει ενδοιασμούς για τη μεταχείριση των προσφύγων.

Σύμφωνα με την σύνοψη της ταινίας, «πράσινο σύνορο» είναι τα βαλτώδη δάση που σχηματίζουν μεταξύ Λευκορωσίας και Πολωνίας. Εκεί πρόσφυγες που αναζητούν μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη βρίσκονται παγιδευμένοι στη γεωπολιτική κρίση που έχει κατασκευάσει η προπαγάνδα του Λευκορώσου δικτάτορα Αλεξάντερ Λουκασένκο. Εκεί, σαν πιόνια σε έναν αόρατο πόλεμο, θα συγκρουστούν οι ζωές μιας οικογένειας Σύριων προσφύγων, μιας Βρετανίδας ακτιβίστριας και ενός νεαρού συνοριοφύλακα.

Η κρίση του 2021 και ο «υβριδικός πόλεμος» της Λευκορωσίας

Η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν το 2021, όταν χιλιάδες άνθρωποι εγκλωβίστηκαν στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, σε απειλητικές για την ζωή τους συνθήκες.

Τότε ο ηγέτης της Λευκορωσίας, γνωστός ως ο τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης, Αλεξάντερ Λουκασένκο κήρυξε ένα «υβριδικό πόλεμο» στην ΕΕ, όπως είχαν καταγγείλει τότε Ευρωπαίοι και Πολωνοί αξιωματούχοι, απειλώντας να την «πλημμυρίσει» με «ναρκωτικά και μετανάστες» ως αντίποινα κατά των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί σε βάρος του, για την βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων μετά τις εκλογές στη χώρα του, που ούτε λίγο ούτε πολύ θεωρείται ότι «έκλεψε» για να παραμείνει στην εξουσία.

Έτσι, για να ασκήσει πίεση στην ΕΕ, η κυβέρνηση του Λουκασένκο επέτρεπε σε χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να πετάξουν στο Μινσκ από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Έπειτα φέρεται να τους βοηθούσε να φτάσουν στα σύνορα από όπου προσπαθούν να περάσουν στην Πολωνία, τη Λιθουανία και τη Λετονία.

Στην προσπάθειά της να ανακόψει τις ροές, η Πολωνία έστειλε χιλιάδες στρατιώτες και συνοριοφύλακες, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε μια λωρίδα 3 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων και τελικά ύψωσε ένα φράχτη.

Ως αντίδραση, η Λευκορωσία έδωσε οδηγία στην συνοριακή αστυνομία να αναγκάζει τους πρόσφυγες και μετανάστες να επιστρέψουν στο πολωνικό έδαφος, κάνοντας ουσιαστικά μπαλάκι χιλιάδες ανθρώπους που έμειναν εγκλωβισμένοι μεταξύ των δύο περιοχών.

Πώς είδαν την ταινία στην Πολωνία

Τα «Πράσινα Σύνορα» απέσπασαν στις 22 Σεπτεμβρίου το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας και διθυραμβικές κριτικές στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο, όπου προβλήθηκαν επίσης.

Ωστόσο, δεν έτυχαν της ίδιας υποδοχής από την κυβέρνηση της Πολωνίας καθώς υπονομεύουν την πατριωτική άποψη της κυβέρνησης ότι η Πολωνία έχει πάντα το δίκιο, σχολιάζει το Politico.

Μάλιστα η πολωνική κυβέρνηση έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει την ταινία- χωρίς να την έχει δει- «αντιπολωνική» και να την κατηγορήσει ότι δημιουργεί «υπαινιγμούς που χρησιμοποιούνται για να επιτεθούν στην Πολωνία, τους Πολωνούς και την κυβέρνηση». Όσο για την σκηνοθέτιδα, την κατηγόρησε ότι «είναι εκτός πραγματικότητας».

Επίθεση εναντίον της Χόλαντ εξαπέλυσε επίσης κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας, ενώ πολλοί  συνοριοφύλακες παρομοίασαν τους θεατές της ταινίας με Πολωνούς που παρακολουθούσαν ταινίες προπαγάνδας των Ναζί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίστοιχα, ο υπουργός Δικαιοσύνης Ζμπίγκνιεφ Ζιόμπρο- του κόμματος «Sovereign Poland»- παρομοίασε την ταινία με προπαγανδιστική ταινία της Ναζιστικής Γερμανίας «που δείχνει τους Πολωνούς ως ληστές και δολοφόνους». Σε άλλες του δηλώσεις χαρακτήρισε την Χόλαντ «σταλινική».

Οι επιθέσεις κατά της Χόλαντ από Πολωνούς πολιτικούς οδήγησαν επίσης σε ένα κύμα αρνητικών σχολίων για την ταινία στο διαδίκτυο. Στο Filmweb, τον πιο δημοφιλή ιστότοπο ταινιών στην Πολωνία, η καταχώριση της ταινίας είχε γεμίσει με αρνητικές βαθμολογίες προτού καν προβληθεί στη χώρα. Η κατάσταση έφτασε σε τέτοιο βαθμό που η σελίδα μπλόκαρε αργότερα τα σχόλια για την ταινία.

Αντίστοιχα, η εταιρεία προώθησης της ταινίας μπλόκαρε τα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιθέσεις δεν αποθάρρυναν το κοινό της χώρας. Το αντίθετο μάλιστα. Η ταινία προσέλκυσε 137.000 θεατές το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολών της, καταγράφοντας τα καλύτερα νούμερα για πολωνική παραγωγή φέτος.

Βέβαια οι επιθέσεις του κυβερνώντος κόμματος Law and Justice party (PiS ) δεν είχαν στόχο να πλήξουν τις εισπράξεις της ταινίας αλλά να ενισχύσουν την υποστήριξη των ψηφοφόρων και να παρακινήσουν στις κάλπες τους υποστηρικτές του ακροδεξιού κόμματος Confederation, που συνιστά την καλύτερη ευκαιρία του κυβερνώντος κόμματος για νίκη στις 15 Οκτωβρίου.

Το  Law and Justice party (PiS) προηγείται μέχρι στιγμής στις δημοσκοπήσεις, με ποσοστό 38%.  Δεύτερο έρχεται το κόμμα του Ντόναλντ Τουσκ «Civic Coalition», με ποσοστό 30%.  Κανένα από τα δύο, ωστόσο, δεν αναμένεται να κερδίσει την πλειοψηφία και το σχήμα της επόμενης κυβέρνησης θα εξαρτηθεί από το ποιος θα μπορέσει να βρει συμμάχους για να σχηματίσει συνασπισμό.

Η πολωνική κυβέρνηση έχει επίσης προγραμματίσει δημοψήφισμα για τη μεταναστευτική πολιτική την ίδια μέρα. Οι Πολωνοί θα κληθούν έτσι να απαντήσουν εάν υποστηρίζουν την απομάκρυνση του φράχτη στα σύνορα με τη Λευκορωσία που κατασκευάστηκε ως απάντηση στην κρίση του 2021, υπό το ερώτημα: «Υποστηρίζετε την αποδοχή χιλιάδων λαθρομεταναστών από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική;»

Η αντιπολίτευση διαφωνεί, κάνοντας λόγο για δαιμονοποίηση της μετανάστευσης, και έχει ζητήσει από τους πολίτες μα μην ψηφίσουν.  Γενικά η απόφαση για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος έχει θεωρηθεί ότι είχε στόχο να ενισχύσει τα εθνικιστικά αισθήματα στη χώρα.

Την ίδια ώρα, ένα σκάνδαλο δωροδοκιών για την έκδοση βίζας και η είδηση ​​ότι η Πολωνία έχει εκδώσει εκατοντάδες χιλιάδες άδειες εργασίας σε ανθρώπους από την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία «βαραίνουν» στις πλάτες του PiS, με την αντιπολίτευση να βγαίνει στην αντεπίθεση προειδοποιώντας ότι η κυβέρνηση ανοίγει τις πόρτες της Πολωνίας στους μουσουλμάνους μετανάστες.

Υπό αυτό το πρίσμα, εξηγείται το βιτριόλι που ρίχνει η κυβέρνηση στην Χόλαντ, σχολιάζει το Politico.

Πάντως δεν είναι σαφές εάν ο χαμός για την ταινία θα έχει αντίκτυπο στο εκλογικό αποτέλεσμα. Δημοσκόπηση της IBRIS διαπιστώνει ότι σχεδόν οι μισοί Πολωνοί πιστεύουν ότι δεν θα επηρεάσει το αποτέλεσμα, με το 16,2% να πιστεύει ότι θα βοηθήσει την αντιπολίτευση και το 10,7% ότι θα ενισχύσει το PiS.

Η σκηνοθέτιδα της ταινίας Ανιέσκα Χόλαντ, η οποία είναι κόρη αξιωματικού της Εξέγερσης της Βαρσοβίας και εγγονή θυμάτων του Ολοκαυτώματος, έχει γυρίσει τρεις ταινίες για το Ολοκαύτωμα. Όπως έχει πει, η συνοριακή κρίση είναι σαν να «ζωντανεύει το εθνικό τραύμα» της Πολωνίας.

Αν και οι Πολωνοί που βοηθούν μετανάστες σήμερα αντιμετωπίζουν νομικές διαδικασίες αντί για εκτέλεση, «τα πρότυπα συμπεριφοράς» είναι παρόμοια, είπε, κάνοντας λόγο για μια αδιάφορη πλειοψηφία και λίγα άτομα που βοηθούν ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Η πρόθεσή της πάντως, όπως έχει δηλώσει, δεν ήταν να επιτεθεί στην κυβέρνηση, αλλά να ενθαρρύνει τους θεατές να σκέφτονται πιο ανθρώπινα, ειδικά στην προεκλογική φάση που βρίσκεται η Πολωνία σήμερα καθώς, σύμφωνα με την ίδια, όλα τα κόμματα, ακόμα και της αντιπολίτευσης, έχουν υιοθετήσει μια απάνθρωπη αφήγηση για τους μετανάστες.

Ούτε ήταν στις προθέσεις να συμπέσει η προβολή της με τις εκλογές στη χώρα. «Δεν σχεδίαζα καν να ορίσω την κυκλοφορία της ταινίας ακριβώς πριν από τις εκλογές. Το σχεδίασα σύμφωνα με το ημερολόγιο των διεθνών φεστιβάλ κινηματογράφου».

Παράλληλα, κατέθεσε μήνυση κατά του υπουργού Δικαιοσύνης και δικαστήριο της Βαρσοβίας του απαγόρευσε να κάνει περαιτέρω δηλώσεις για αυτήν και το έργο της και να την συγκρίνει με «εγκληματικά καθεστώτα».

«Η ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης δέχεται και πάλι επίθεση από όσους βρίσκονται στην εξουσία στην Πολωνία», σχολίασε ο Μάικ Ντάουνι, ένας από τους παραγωγούς της ταινίας και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. «Η Λευκορωσία και το καθεστώς Πούτιν είναι προφανώς ένοχοι καθώς χρησιμοποίησαν τους μετανάστες ως πιόνια σε ένα κυνικό γεωπολιτικό παιχνίδι. Υπερασπιζόμενοι τα δικαιώματά τους, μαζί με την Ανιέσκα απαιτούμε να επιτρέπεται στους μετανάστες, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, να υποβάλουν αίτηση για άσυλο στην Πολωνία. .»

Σε επιστολή του προς τον Ζιόμπρο, ο Μάτσεϊ Πίσουκ, που συνυπογράφει το σενάριο της ταινίας, δήλωσε: «Δεν μπορώ να αγνοήσω το γεγονός ότι εσείς προσωπικά, το πολιτικό σας στρατόπεδο, οι άνθρωποι που κυβερνούν την Πολωνία σήμερα, συνεισφέρατε στη δημιουργία των ‘’πράσινων συνόρων’’. Αν δείχνατε τουλάχιστον την ελάχιστη ευπρέπεια στην επίλυση της ‘’συνοριακής κρίσης’’, αυτή η ταινία μάλλον δεν θα είχε γυριστεί ποτέ».

Η Πολωνία και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Η ταινία γυρίστηκε σε μόλις 30 ημέρες, πέρυσι. Η Ρωσία είχε ήδη ξεκινήσει την εισβολή της στην Ουκρανία και οι Πολωνοί είχαν ανοίξει τα σύνορά τους υποδεχόμενοι γενναιόδωρα εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες.

Η τελευταία σκηνή της ταινίας αποτίει φόρο τιμής σε αυτή την αυθόρμητη έκρηξη αλληλεγγύης: Δείχνει τους Πολωνούς να συνωστίζονται σε συνοριακές διαβάσεις, περιμένοντας τους Ουκρανούς να τους καλωσορίσουν στα σπίτια τους. Οι ίδιοι συνοριοφύλακες που είχαν αναπτυχθεί για να σπρώξουν τις οικογένειες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής πίσω μέσα από συρματοπλέγματα, τώρα βοηθούν τα παιδιά της Ουκρανίας να μπουν στα λεωφορεία, σχολιάζουν οι New York Times.

Ιωάννα Βαρδαλαχάκη- [email protected]