Ο μετρ του animation μέσα από τα μάτια των στενών συνεργατών του.

Οι φήμες για συνταξιοδότηση του σκηνοθέτη ταινιών anime Χαγιάο Μιγιαζάκι είναι επίμονες το τελευταίο διάστημα. Βέβαια ας μην βασιζόμαστε και εντελώς σε αυτές.

Η ταινία «Το Αγόρι και ο Ερωδιός», που έκλεισε τις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας, θεωρείται πως είναι η τελευταία του.

Οι επαναλαμβανόμενοι ισχυρισμοί ότι ο Ιάπωνας θα εγκαταλείψει τον κινηματογράφο είναι ενδεικτικοί της πίεσης που συνεπάγεται η δημιουργία καθενός από τα σύμπαντά του που έχουν σχεδιαστεί με το χέρι. Τουλάχιστον αυτό πιστεύει ο ιδρυτής του Studio Ghibli και δεξί χέρι του Μιγιαζάκι τα τελευταία 40 χρόνια, Τόσιο Σουζούκι.

«Κάθε φορά που τελειώνει μια ταινία, είναι τόσο εξαντλημένος που δεν μπορεί να σκεφτεί το επόμενο έργο», εξήγησε. «Έχει εξαντλήσει την ενέργειά του σωματικά και ψυχικά. Θέλει λίγο χρόνο για να καθαρίσει το μυαλό του. Και να αποκτήσει έναν κενό καμβά για να τοποθετήσει νέες ιδέες».

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από δέκα χρόνια, το 2013, η ταινία του Μιγιαζάκι «The Wind Rises» θεωρείτο ότι θα ήταν η τελευταία του. Κι όμως ακολούθησε και άλλη δημιουργία του 82χρονου σκηνοθέτη.

Αν και ο ίδιος δεν έχει δώσει συνεντεύξεις για την ταινία «Το Αγόρι και ο Ερωδιός», ο Σουζούκι, που είναι επίσης βετεράνος παραγωγός, και ο Τζο Χισαΐσι, ο επί χρόνια συνθέτης των ταινιών του Μιγιαζάκι, περιέγραψαν σε ξεχωριστές συνεντεύξεις τη δουλειά του,  τη διαδικασία που ακολουθεί και πώς έχουν εξελιχθεί, ή όχι, οι συνεργασίες τους με τα χρόνια.

Σύμφωνα με τον Σουζούκι, η τελευταία ταινία είναι η πιο προσωπική του Μιγιαζάκι. Τοποθετημένη στις τελευταίες ημέρες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η ιστορία ακολουθεί τον 11χρονο Μαχίτο, ο οποίος, αφού χάνει τη μητέρα του σε μια πυρκαγιά, μετακομίζει στην ύπαιθρο, όπου τον καλεί ένα μαγικό βασίλειο.

«Στην αρχή αυτού του έργου, ο Μιγιαζάκι ήρθε σε εμένα και με ρώτησε: ‘’Αυτό θα είναι για την ιστορία μου, είμαστε εντάξει;’’ Απλώς έγνεψα καταφατικά», αποκάλυψε ο Σουζούκι που έχει μάθει πως είναι μάταιο να στέκεται κανείς εμπόδιο στον σκηνοθέτη.

Για πολύ καιρό, συνέχισε, ο Μιγιαζάκι ανησυχούσε ότι αν έκανε μια ταινία για έναν νεαρό άνδρα, η έμπνευση αναπόφευκτα θα αντλούσε από την παιδική του ηλικία, κάτι που ένιωθε ότι δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ενδιαφέρουσα αφήγηση. Μεγαλώνοντας, ο Μιγιαζάκι είχε προβλήματα επικοινωνίας με τους ανθρώπους και αντ' αυτού εκφραζόταν ζωγραφίζοντας εικόνες.

«Παρατήρησα ότι με αυτή την ταινία, όπου απεικόνιζε τον εαυτό του ως πρωταγωνιστή, συμπεριέλαβε πολλές χιουμοριστικές στιγμές για να αναδείξει ότι το αγόρι, ένας ήρωας που βασίζεται στον εαυτό του, είναι πολύ ευαίσθητο και απαισιόδοξο», είπε ο Σουζούκι.  «Ήταν ενδιαφέρον να το δούμε αυτό».

Αν ο Μιγιαζάκι είναι το αγόρι, πρόσθεσε ο Σουζούκι, τότε ο ίδιος είναι ο ερωδιός, μια άτακτη ιπτάμενη οντότητα στην ιστορία που ωθεί τον νεαρό ήρωα να συνεχίσει. Ο σκηνοθέτης Ισάο Τακαχάτα, του Studio Ghibli, ο οποίος πέθανε το 2018, αντιπροσωπεύεται στην οθόνη από μία σοφή αλλά ξεπερασμένη φιγούρα που ελέγχει τον φανταστικό κόσμο στον οποίο βλέπουμε τον Μαχίτο.

Ο Σουζούκι συνάντησε για πρώτη φορά τον Μιγιαζάκι στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν ο δημιουργός έκανε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, «Λουπέν ο 3ος: Το Κάστρο του Καλιόστρο». Τότε, ο Σουζούκι ήταν δημοσιογράφος που ήλπιζε να του πάρει συνέντευξη.

Αλλά ο Μιγιαζάκι, ο οποίος δούλευε σε ένα storyboard, δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον να του μιλήσει και τον αγνόησε. «Από ευγένεια, σκέφτηκα ότι ήταν καλό να παρουσιάσω τα έργα του στους αναγνώστες μου και καθώς ήταν πολύ εκκεντρικός και ασεβής, θύμωσα πολύ».

Προσπάθησε να τον προσεγγίσει στο στούντιο για άλλες δύο μέρες. Την τρίτη ο Μιγιαζάκι τον ρώτησε αν ήξερε τον όρο που περιγράφει ένα αυτοκίνητο όταν προσπερνά ένα άλλο κατά τη διάρκεια μιας καταδίωξης. Η απάντηση του Σουζούκ, ο οποίος έδωσε μια συγκεκριμένη ιαπωνική έκφραση για την συγκεκριμένη ενέργεια, έσπασε τελικά τον πάγο και ξεκίνησε η μακροχρόνια σχέση τους.

«Ο Μιγιαζάκι θυμάται ακόμα και εκείνη την πρώτη συνάντηση», είπε ο Σουζούκι. «Πίστευε ότι ήμουν άτομο που δεν χρήζει εμπιστοσύνης. Και γι' αυτό ήταν πολύ προσεκτικός στο να μου μιλήσει».

Με τα χρόνια, ο Σουζούκι έγινε απαραίτητος στον Μιγιαζάκι. «Μου λέει πάντα, “Suzuki-san, μπορείς να θυμηθείς τα σημαντικά πράγματα για μένα;” Και μετά νιώθει ότι μπορεί να ξεχάσει όλα τα σημαντικά πράγματα που δεν αφορούν τις ταινίες του. Πρέπει να τα θυμάμαι εγώ για αυτόν».

Περισσότερο από συνεργάτες, είναι όμως οι καλύτεροι φίλοι. Οι δυο τους μιλούν καθημερινά, ακόμα κι αν δεν υπάρχει τίποτα επείγον να συζητήσουν, και έχουν ως κανόνα να συναντιόνται από κοντά κάθε Δευτέρα και Πέμπτη.

«Αυτά για τα οποία μιλάμε είναι πολύ ασήμαντα τις περισσότερες φορές, υποθέτω ότι νιώθει μόνος ή του λείπω, αλλά είναι πάντα αυτός που με καλεί. Ποτέ δεν του τηλεφωνώ», είπε ο Σουζούκι, προσθέτοντας γελώντας: «Μερικές φορές μου τηλεφωνεί ακόμη και στη μέση της νύχτας, όπως στις 3 τα ξημερώματα, και το πρώτο πράγμα που λέει είναι, «Ήσουν ξύπνιος;’’ Και προφανώς δεν ήμουνα αφού είμαι στο κρεβάτι!».

Αντίθετα, ο Χισαΐσι, ο συνθέτης που δούλεψε για πρώτη φορά με τον Μιγιαζάκι στην ταινία του 1984 «Η Ναυσικά της κοιλάδας των ανέμων», έχει μια αυστηρά επαγγελματική σχέση μαζί του.

«Δεν βλέπουμε ο ένας τον άλλον ιδιωτικά», είπε ο Χισαΐσι. «Δεν τρώμε μαζί. Δεν πίνουμε μαζί. Συναντιόμαστε μόνο για να συζητήσουμε πράγματα για δουλειά». Αυτή η συναισθηματική απόσταση, πρόσθεσε, είναι που έχει κάνει τη συνεργασία τους σε 11 ταινίες τόσο δημιουργικά γόνιμη.

«Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι αν γνωρίζεις πραγματικά τον χαρακτήρα ενός ατόμου, τότε μπορείς να έχεις μια καλή εργασιακή σχέση μαζί του, αλλά αυτό δεν ισχύει απαραίτητα», είπε ο Χισαΐσι. «Αυτό που είναι πιο σημαντικό για μένα είναι να συνθέτω μουσική. Το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή του Μιγιαζάκι είναι να ζωγραφίζει. Είμαστε και οι δύο συγκεντρωμένοι σε αυτά τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μας». 

Στην ταινία «Το αγόρι και ο ερωδιός», ο Μιγιαζάκι δεν έδωσε οδηγίες στον Χισαΐσι. Ο μουσικός παρακολούθησε την ταινία όταν είχε σχεδόν ολοκληρωθεί αλλά δεν είχε ακόμα ήχο ή διάλογο. Σε εκείνο το σημείο ο Μιγιαζάκι είπε απλά στον Χισαΐσι, «Απλώς το αφήνω σε σένα».

«Αισθάνομαι ότι απλώς σκεφτόταν ότι μπορούσε να βασιστεί σε μένα και περίμενε να καταλήξω σε κάτι», είπε. «Αισθάνομαι ότι με εμπιστεύτηκε πολύ για να το κάνω αυτό».

Σε όλες τις προηγούμενες συνεργασίες τους, ο Μιγιαζάκι έφερνε τον Χισαΐσι να συζητήσουν μαζί όταν ήταν έτοιμα τρία από τα τέσσερα ή πέντε μέρη του storyboard για μια νέα ταινία. Το ότι η διαδικασία άλλαξε αυτή τη φορά κατέστη δυνατό λόγω της κοινής τους ιστορίας.

«Είναι σαν να είμαστε Ολυμπιακοί αθλητές που κάνουμε μια ταινία μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια για 40 χρόνια», είπε ο Χισαΐσι. «Είναι πολύς χρόνος για προπόνηση και απόδοση. Όταν κοιτάζω πίσω, εκπλήσσομαι που έγραψα μουσική για αυτές τις πολύ διαφορετικές ταινίες».

Στις τελευταίες του δουλειές, ο Χισαΐσι δούλευε πάνω σε μινιμαλιστικές συνθέσεις με επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Ακολούθησε αυτή την προσέγγιση στη νέα ταινία.

Το ιδιότυπο δώρο γενεθλίων

Ενώ ο ίδιος υποστηρίζει ότι είναι απλώς συνάδελφοι, κάθε Ιανουάριο τα τελευταία 15 χρόνια, ο Χισαΐσι συνθέτει μια μικρή μελωδία, την ηχογραφεί στο πιάνο και την στέλνει στον Μιγιαζάκι ως δώρο γενεθλίων. Αυτή η παράδοση έχει γίνει πλέον το γούρι του μουσικού.

«Έπειτα από περίπου τρεις φορές σκέφτηκα ότι αυτό μάλλον έχει τελειώσει», ανέφερε. «Δεν έστειλα ένα το επόμενο έτος. Όλο εκείνο το έτος δεν μπόρεσα να δουλέψω πολύ καλά. Ήταν σαν να μην του είχα στείλει κάτι, οπότε άρχισα να του στέλνω ξανά τη μουσική για τα γενέθλιά του», πρόσθεσε γελώντας.

Τόσο ο Χισαΐσι όσο και ο Σουζούκι υποστήριξαν ότι οι αλληλεπιδράσεις τους με τον Μιγιαζάκι δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα στις δεκαετίες. Αντίθετα, έχουν γίνει πιστά πλάσματα της συνήθειας.

Ερωτηθείς γιατί η βαθιά του σχέση με τον Μιγιαζάκι έχει διαρκέσει τόσο πολύ, ο Σουζούκι είπε: «Δεν συμφωνώ απαραίτητα, αλλά κάποτε μου είπε: ‘’Δεν έχω γνωρίσει ποτέ κάποιον που να μοιάζει τόσο με εμένα. Είσαι το τελευταίο άτομο που θα συναντήσω έτσι’’».

Με πληροφορίες από New York Times