Λουκία Ρικάκη: «Αναζητώ το θετικό. Αυτό με γαληνεύει στη δουλειά μου»

loukia-rikaki-anazito-to-thetiko-auto-me-galineuei-sti-douleia-mou

ΤΡΙΤΗ, 25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011

Αγάπη, προσφορά, αισιοδοξία, σεβασμό στον άνθρωπο, δροσιά κυμάτων και άρωμα Θεού, αποπνέουν τα λόγια της σκηνοθέτιδος Λουκίας Ρικάκη. Αφορμή για την κουβέντα μας ήταν το βραβευμένο ντοκιμαντέρ της, «Το σχέδιο Σωτηρία».

Το ντοκιμαντέρ απέσπασε την ειδική διάκριση στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας. Προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48) και από τις 27 Οκτωβρίου θα προβάλλεται και στον κινηματογράφο Τριανόν (Κοδριγκτώνος 21).

Το θέμα του βασίζεται στην έκθεση «Το εικαστικό σχέδιο Σωτηρία: μνήμη και ασθένεια στον εικαστικό λόγο», που είχε πραγματοποιηθεί στο ιστορικό νοσοκομείο Σωτηρία, το οποίο για πολλά χρόνια λειτουργούσε ως σανατόριο. Από εκεί πέρασαν σημαντικές προσωπικότητες, όπως η ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, ενώ μοίρες ασθενών του διασταυρώθηκαν με δραματικά γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η ταινία είναι μια υλοποιημένη συλλογικότητα, εκατό εικαστικών καλλιτεχνών, δεκάδων λειτουργών Δημόσιας Υγείας και ορισμένων κινηματογραφιστών.

Ποιο πνευματικό ταξίδι σας οδήγησε στην ταινία;

Όταν ξεκινάς έναν πνευματικό δρόμο, συνήθως δεν ξέρεις αν θα έχεις δύναμη να τον διανύσεις. Ξεκίνησα από ένστικτο, συνέχισα με θαυμασμό και σεβασμό στο έργο αγάπης, που είδα ότι προσφέρουν αυτοί οι άνθρωποι. Ίσως βρέθηκα εκεί για μια ακόμη μαθητεία στην αγάπη και την προσφορά. Είχα την τύχη και στο παρελθόν, ο Θεός αντιλήπτωρ να με φέρει μπροστά σε θέματα που έγιναν ταινίες, χωρίς να ξέρω ότι εκείνη την ώρα περπατούσα σε πνευματικό δρόμο, όπως στην ταινία «Ο άλλος», που έκανα δυο χρόνια στην Κρήτη. Δοξάζω, που το έλεος του Θεού με προφταίνει, όποτε αφήνομαι στις τόσο καθαρές διαδρομές του ενστίκτου, όταν η αγάπη και η προσφορά -ιδίως όταν εκφράζονται με ταπεινότητα από το σύγχρονο άνθρωπο, όπως από τους άοκνους εργαζόμενους του Συλλόγου Φίλων Περιθαλπομένων του Σωτηρία- μου δείχνουν ότι με έχουν εμπιστευθεί και τιμούν τη συνάντηση με το Θεό. Αισθάνομαι ότι δίπλα τους μαθαίνω, και οφείλω με τα λίγα κινηματογραφικά μέσα που γνωρίζω, να μεταδώσω τα δώρα αυτής της μαθητείας.

Προορισμός ήταν, ίσως, να ανεβαίνω καθημερινά -ανάμεσα στα πεύκα- τον ανήφορο του Σωτηρία, μια διαδρομή μαθητείας στην ιστορία εθελοντισμού και προσφοράς, που συνεχίζουν αυτοί οι άνθρωποι από το 1902, όπου η Σοφία Σλήμαν έβαλε τους πρώτους σπόρους. Η τριανταφυλλιά της Σλήμαν δεν άνθισε μάταια, μα και οι σπόροι που καθημερινά σπέρνουν αυτοί οι άνθρωποι, ανθίζουν, μετέδωσαν αγάπη στους νέους καλλιτέχνες, που με τη σειρά τους έσπειραν έργα σύγχρονης τέχνης, που συνομίλησαν δημιουργικά με αυτή την ιστορία.

Ως καταγραφέας αυτής της πλούσιας διάδρασης τέχνης-ιστορίας και προσφοράς έπρεπε να σπείρω δικό μου σπόρο, να μάθω ξανά πόση καθημερινή φροντίδα θέλει η αγάπη. Αυτός, μάλλον, ήταν ο πνευματικός δρόμος που με οδήγησε, και ακόμη διδάσκομαι από αυτόν. Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη που οι Σωτηριανοί μου έδειξαν εμπιστοσύνη, και τους ευχαριστώ.

Σε ποιους απευθύνεστε πρωτίστως, μέσω του ντοκιμαντέρ;

Ο όρος Σωτηριανός δεν είναι απλά τοπωνύμιο. Είναι ένα φωτεινό όνομα που μπορεί να μας κάνει να ξαναδούμε κάποια πράγματα από την αρχή, να θυμηθούμε την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά που -όχι μόνο συμβολικά, αλλά και ουσιαστικά- μπορούν να είναι τα μόνα στέρεα υλικά στο δικό μας Σχέδιο Σωτηρίας. Κάνουμε μία αναλυτική αποτύπωση της πρωτοβουλίας για προβολή στο επόμενο Φεστιβάλ. Οφείλουμε όλοι να συμβάλλουμε, ο καθένας με τον τρόπο του, στην ευρύτερη διάδοση του σχεδίου Σωτηρία, στο ξύπνημα της κάθε μέρας. Με τη συλλογική συμβολή όλων, το Σχέδιο Σωτηρία είναι εφικτό. Αυτό είναι το -ελπίζω ευδιάκριτο- μήνυμα της ταινίας. Η ταινία αποτελεί καταγραφή και ύμνο σε μια σπουδαία υλοποιημένη συλλογικότητα. Ας κοπάσουν οι αέναες γκρίνιες και δεισιδαιμονίες, και ας σκύψουμε σε ό,τι θετικό γίνεται από ανθρώπους πρόθυμους, σε όλο τον κοινωνικό ιστό, που στέκονται σιωπηλά, αλλά η δράση τους είναι εξαιρετικά ηχηρή.

Τι σημαίνει για εσάς το Ειδικό Βραβείο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας;

Ευχαριστώ την Επιτροπή που διέκρινε αυτό που θέλαμε να αναδείξουμε, ότι το Σχέδιο Σωτηρίας είναι εφικτό. Σημαίνει ότι σ'αυτό το παγκόσμια ζοφερό τοπίο, υπάρχουν Έλληνες που εργάζονται ταπεινά και προσφέρουν αισιοδοξία. Το Φεστιβάλ Χαλκίδας, εδώ και πέντε χρόνια, αποτελεί τη μοναδική πλατφόρμα που αποδίδει δικαιοσύνη στην ελληνική παραγωγή ντοκιμαντέρ, και την τιμά για την τόλμη και την ποικιλομορφία της. Ένας στίχος του Ρίτσου -που θα μπορούσε να ήταν προσευχή- λέει: «Κόσμε όσο κι αν πονάς, όλα ξαναρχίζουν, όλα γίνονται δικά σου».

Ο ελληνικός κινηματογράφος παρουσιάζει άνθηση;

Βεβαίως. Και μάλιστα με λίγα μέσα και ανεξάρτητες πρωτοβουλίες. Όμως, με προβληματίζει μια διάθλαση οπτικής στη θεματική, που αντικατοπτρίζει τη γενική απελπισία. Σε άλλους αρέσει, ίσως γιατί ταυτίζονται με αυτή την απελπισία. Εγώ αναζητώ το θετικό. Αυτό με γαληνεύει στη δουλειά μου.

Η πρώτη σας σκέψη, αν αναλαμβάνατε το Υπουργείο Πολιτισμού;

Δε θα το αναλάμβανα. Είναι δύσκολο να είσαι δημιουργός και καλός διαχειριστής. Πιστεύω, όμως, ότι ο πολιτισμός είναι η βαριά βιομηχανία μας. Η Μελίνα -που είχε εμπειρία εξωτερικού- το ήξερε, και το πέτυχε με πολλές πρωτοβουλίες της. Υπάρχουν οικονομικές έρευνες, που δείχνουν ότι κάθε ευρώ που επενδύεται στον πολιτισμό, επιστρέφει πολλαπλάσια. Εμείς, εδώ, παγιδευόμαστε σε πόζες και κατανάλωση εσωτερικού.

Πιστεύω στους ωραίους Έλληνες, στην ωραία Ελλάδα των ποιητών και του ανοιχτού ορίζοντα. Είχα κάνει την ταινία «Το Αιγαίο μέσα από τα λόγια των ποιητών». 45 ποιητές και συγγραφείς υμνούν τη χώρα μας, έτσι που ούτε έχουμε φανταστεί να το κάνουμε εμείς. Αυτά τα κείμενα, πάντα με συγκινούν μέχρι δακρύων. Ας ανακαλύψουμε μέσα μας τον πλούτο και την ομορφιά αιώνων, που ο Θεός χάρισε σε αυτή τη γωνιά της γης τόσο γενναιόδωρα. Αυτό είναι το αριστούργημά μας. Συχνά μόνοι μας το λοιδορούμε, και είναι τόσο κρίμα.

Τι νοσεί στον προγραμματισμό, τη λειτουργία και την εφαρμογή ενός γενικού σχεδίου, που θα καθορίσει θετικά το μέλλον;

Η έλλειψη αισιοδοξίας και πίστης, η παγίδευση στο εφήμερο, είτε αυτό είναι πλουτισμός, είτε είναι παροδικές σχέσεις, χωρίς βάθος.

Τι σας κάνει να χαμογελάτε;

Η πρωινή προσευχή. Η ανατολή του ήλιου. Η αγάπη των δικών μου. Η αέναη κίνηση των κυμάτων. Οι αγκαλιές, τα χαμόγελα των παιδιών, οι φίλοι μου. Η ανιψιά μου. Ο άντρας μου…

ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΚΟΥΛΟΥΒΑΡΗΣ