Ανάμεσα στις αμέτρητες κατηγοριοποιήσεις των οινοπνευματωδών ποτών, εκείνες που έχουν το ευρύτερο γευστικό φάσμα είναι τα single malt ουίσκι από τη Σκωτία. Μια υποκατηγορία αυτών είναι και τα καπνιστά.

Είτε προέρχονται από τα Highlands, είτε από τα Lowlans, την Cambeltown ή τα γύρω νησιά, μια πληθώρα χαρακτηριστικών περιγράφει αυτά τα πολυπρόσωπα ποτά: μελωμένα, πικάντικα ή φρουτώδη. Αλλά το στοιχείο που πραγματικά χαρακτηρίζει αποκλειστικά μια διαλεχτή ομάδα single malt ουίσκι είναι η καπνιστή τους γεύση. Όχι ελαφρώς καπνιστό ή σαν καπνιστό, αλλά κατηγορηματικά καπνιστό, σα φωτιά που σιγοκαίει ή σαν την καμινάδα του τζακιού.

Η λέξη «καπνιστό» εναλλάσσεται με την «τύρφη», όταν κάνεις αναφέρεται στο σκωτσέζικο ουίσκι και συνήθως, έχει να κάνει με μία πρακτική απόσταξης, κατά την οποία η βύνη στεγνώνει πάνω από φωτιά τύρφης, ενός φυτικού γαιάνθρακα, επιτρέποντας στον παραγόμενο καπνό να ανέβει και να διαποτίσει το ίδιο το κριθάρι. Η τύρφη, πρέπει να σημειώσουμε, είναι ένα συμπιεσμένο απολιθωμένο απομεινάρι της προϊστορικής χλωρίδας: επί χρόνια χρησιμοποιούνταν για να ζεστάνει τα σπίτια στη Σκωτία. Εξορύσσεται, τεμαχίζεται σε μικρά κομμάτια, στεγνώνει και μετά χρησιμοποιείται από λίγα και συγκεκριμένα αποστακτήρια, έτσι ώστε να δώσει στο ουίσκι τους την καπνιστή του γεύση.

Αν και ο καπνός είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί να βρεθεί σε πολλά – αν και όχι σε όλα τα single malt- αυτό το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό το μοιράζονται αποκλειστικά τα single malt ουίσκι που παράγονται στα σκωτσέζικα νησιά, με προεξέχον εκείνο του Islay, ένα ανεμοδαρμένο, βροχερό, ομιχλώδες νησί, στη νοτιοδυτική πλευρά της Σκωτίας. Εδώ το υπέδαφος είναι πλούσιο σε τύρφη, στοιχείο τόσο κυρίαρχο, ώστε να διαποτίζει μέχρι και τα υπόγεια ύδατα: αν και το νερό φιλτράρεται, εξακολουθεί να τρέχει σε καφέ χρώμα από τις βρύσες των σπιτιών και συχνά, μετά το μπάνιο, στο δέρμα μένει μια μυρωδιά καπνού.

Από τα οχτώ αποστακτήρια που υπάρχουν στο Islay, εκείνα που παράγουν τα πιο καπνισμένα ουίσκι είναι το Laphroaig, το Lagavulin και το Ardbeg. Τα τρία αυτά αποστακτήρια βρίσκονται κοντά μεταξύ τους, στη νοτιότερη ακτή του νησιού, όπου το θαλασσινό νερό και τα κύματα του ωκεανού χτυπούν και ραντίζουν τις αποθήκες, εντός των οποίων παλιώνουν τα βαρέλια.

Έτσι, τα ουίσκι που παράγονται στο Laphroaig φέρουν μια χαρακτηριστική θαλασσινή αύρα φυκώδους-μουλιασμένου καπνού ανακατεμένου με ιώδιο. Ανάμεσα σε όλα τα ουίσκι που παράγει το Laphroaig, το 10 Year Old Cask Strength, με 117,2 βαθμούς αλκοόλ, είναι, με διαφορά, το πιο ισχυρό και το πιο καπνισμένο.

Από τη μεριά του το Lagavulin, με το 12 Year Old Cask Strength, μια περιορισμένη ετήσια παραγωγή, με 112,2 βαθμούς αλκοόλ είναι πολύ πιο καπνισμένη από την περίφημη 16 Year Old του Lagavulin, η οποία με 86 βαθμούς μπορεί να ελεγχθεί πιο εύκολα, επιτρέποντας να αναδειχθούν τα γλυκά, καπνιστά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου αποστακτήριου.

Παρ’ όλα αυτά, ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς των καπνιστών ουίσκι του Islay είναι το 10 Year Old του Ardbeg, το οποίο μπορεί να καυχιέται για τα 50 με 55 ppm φαινόλης και χημικών συστατικών που επηρεάζουν τη γεύση του. Αφού δοκιμάσετε αυτά τα ζωηρά ποτά, ίσως να θελήσετε να «χαμηλώσετε τις εντάσεις» πίνοντας το «ευγενικότερο» μεν, καπνιστό δε 12 Year Old του Caol Ila από την ανατολική ακτή Islay ή να δοκιμάσετε το συμπαγές Talisker 10 Year Old, το οποίο έχει, συγκριτικά με τα υπόλοιπα, μια ελαφρότερη μυρωδιά καπνού η οποία προέρχεται από μετρίως τυρφώδες βαρέλι και το οποίο είναι το μόνο που παράγεται σε αποστακτήριο της βορειοδυτικής πλευράς της Σκωτίας.