Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί και πότε επινοήθηκαν οι κανόνες στο τραπέζι; Μήπως αυτοί οι κανόνες σήμερα δεν έχουν και τόση σημασία πια;

Φέτος, συμπληρώνονται 150 χρόνια από την έκδοση του βιβλίου «Household Management» της Isabella Beeton, το οποίο ορίζει κατά ένα μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά μας στο τραπέζι. Το συγκεκριμένο βιβλίο συγκεντρώνει όλους τους μικρούς κανόνες και τα «πρωτόκολλα συμπεριφοράς» που πρέπει να έχουμε στο σπίτι: από το πώς μαγειρεύουμε και σερβίρουμε το φαγητό, μέχρι το πώς πληρώνουμε τους βοηθούς μας.

Αναφέρεται για παράδειγμα ότι όταν έχουμε καλεσμένους για δείπνο, «η κυρία βοηθά με την σούπα, αρχίζοντας με τον κύριο στα δεξιά της και μετά στα αριστερά της, συνεχίζοντας με αυτή την σειρά μέχρι να σερβιριστούν όλοι. Γενικότερα έχει καθιερωθεί ο κανόνας να μην ζητάμε δεύτερη μερίδα σούπας ή ψαριού, γιατί ενδεχομένως ένα κομμάτι της παρέας μπορεί να περιμένει το δεύτερο πιάτο».

Με μια γρήγορη ματιά στο βιβλίο καταλαβαίνει κανείς ότι οι κανόνες αυτοί -όσο αυθαίρετοι και εάν μας φαίνονται- έχουν μια λογική και για το λόγο αυτό διατηρούνται και εφαρμόζονται μέχρι σήμερα, όχι όμως κατά γράμμα. Και φυσικά, δεν δημιουργήθηκαν μέσα σε ένα απόγευμα, αλλά εξελίχθηκαν σε βάθος χρόνου.

Οι Ευρωπαίοι του Μεσαίωνα δεν είχαν ξεκάθαρους κανόνες συμπεριφοράς στο τραπέζι. Το μόνο που τους απασχολούσε ήταν να μη λερωθούν πολύ κατά τη διάρκεια του φαγητού. Τον 18ο αιώνα έμαθαν να τρώνε με μαχαιροπίρουνα και να κάθονται με ίσια την πλάτη στην καρέκλα του τραπεζιού. Όλα αυτά προχώρησαν τη συμπεριφορά του ανθρώπου ένα βήμα πιο μπροστά, σε σχέση με τον άνθρωπο της παλαιολιθικής εποχής.

Τα πρώτα δείγματα ευρωπαϊκού γαστρονομικού εκλεπτυσμού εμφανίζονται κατά την Αναγέννηση του 16ου αιώνα. Το τσάι για παράδειγμα, μπορεί να ήταν μεν γνωστό για αιώνες, η ιεροτελεστία όμως, με τις πορσελάνες και τα συνοδευτικά σνακ είναι αναγεννησιακό «δημιούργημα».

Στις μέρες μας όμως, φαίνεται να οπισθοχωρούμε προς την άνευ μέτρου «κραιπάλη» του μεσαιωνικού ανθρώπου. Μερικά από τα πιο δημοφιλή σύγχρονα φαγητά, όπως είναι οι τηγανιτές φτερούγες, τα burger, οι πίτσες και τα σουβλάκια, τρώγονται με τα χέρια και αρκετά από αυτά καταναλώνονται εύκολα μπροστά στην τηλεόραση. Μοναδικό μέλημά μας και πάλι δηλαδή, είναι να μην λερωθούμε (πολύ).

Βέβαια, απέχουμε αρκετά από τον homo sapiens ώστε να αποφύγουμε να επιστρέψουμε τελικά τις «κανιβαλικές» τάσεις μας να βγουν στην επιφάνεια. Ακόμη αναγνωρίζουμε ότι ένα «σωστό γεύμα» προϋποθέτει καρέκλες με πλάτη και σωστό στρώσιμο του τραπεζιού.

Μπορεί δηλαδή, να πηγαίνουμε μεν σε μια καφετέρια αντί να οργανώνουμε ένα μεγάλο παραδοσιακό τσάι στο σπίτι μας, αλλά η κατανάλωση ενός έτοιμου καφέ έχει αισθητική αξία ως πράξη και ως διαδικασία.

Τελικά, οι κανόνες συμπεριφοράς αλλάζουν πιο τακτικά από όσο αντιλαμβανόμαστε, υπήρχαν όμως πάντοτε –και θα συνεχίσουν να υπάρχουν- για να δίνουν αξία και δομή στην καθημερινότητα μας.