Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου στην αλληγορική παράσταση «Pedestal», συνθέτει με τα υλικά της τραγωδίας, ένα αιχμηρό σχόλιο για την διάλυση του κοινωνικού ιστού, για την πτώση του σύγχρονου ανθρώπου από τον πολιτισμό στη βαρβαρότητα.

«Στον αιώνα του Ορέστη και της Ηλέκτρας που ανατέλλει, ο Οιδίποδας θα είναι απλώς μια κωμωδία»: η φράση αυτή του Χάινερ Μίλλερ που παραθέτει η νεοσύστατη θεατρική κολεκτίβα «The Helter Skelter Company», αποκτά πλέον νέες διαστάσεις εν μέσω κρίσης.

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, μετά την επιτυχία της παράστασης «Venison» (Κρέας από κυνήγι), συνεχίζει με το «Pedestal» (Βάθρο) τη δική του ελεύθερη απόδοση της Ορέστειας του Αισχύλου. Στην προηγούμενη παραγωγή της ομάδας, οι Ευμενίδες του Αισχύλου είχαν συνδυαστεί με αποσπάσματα από το έργο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Στο «Pedestal» την εκρηκτική πραγματικά παράσταση στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (μέχρι τις 16 Ιουνίου), πυρήνας είναι οι «Χοηφόροι» του Αισχύλου.

Η ομάδα μας παρουσιάζει αντίστροφα την τριλογία του Αισχύλου που θα ολοκληρωθεί αργότερα με την τραγωδία «Αγαμέμνων». Αυτή η επιλογή δεν είναι διόλου τυχαία, όπως υποστηρίζει ο σκηνοθέτης Θάνος Παπακωνσταντίνου: «Μας ενδιαφέρει ο πυρήνας της τραγωδίας στην Ορέστεια του Αισχύλου, καθώς αποτυπώνει το πέρασμα του ανθρώπου από μια πιο ζωώδη, ενστικτώδη κατάσταση, στον άνθρωπο-πολίτη που έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις και είναι ενταγμένος στο πλαίσιο μιας οργανωμένης κοινότητας. Εμείς όμως επιλέγουμε ως δραματουργικό άξονα στις παραστάσεις μας ακριβώς το ανάποδο. Υπάρχει δηλαδή η αντίστροφη πορεία από το τέλος προς την αρχή της τριλογίας, γιατί διαπιστώνουμε την αντίθετη κίνηση, εφόσον η αυτοδικία κερδίζει έδαφος και πάλι. Το βλέπουμε παντού γύρω μας, υπάρχει οπισθοδρόμηση και τα άγρια ένστικτα που κρύβαμε επιμελώς μέσα μας ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια».

Η αιώνια πάλη των γενεών

Στο «Pedestal» η σχέση μιας τυραννικής, άρρωστης μητέρας με την κόρη της, επαναφέρει με ανατρεπτικό και συμβολικό τρόπο την Κλυταιμνήστρα, την Ηλέκτρα και τον Ορέστη σε μια νέα αναμέτρηση. Η αιώνια πάλη επί σκηνής της παλιάς με τη νέα γενιά, του θύτη με το θύμα, του εξουσιαστή με τον υποταγμένο, παρουσιάζεται μέσα από την έξοχη «σωματική» ερμηνεία των δύο πρωταγωνιστριών της Κατερίνας Μηλιώτη (Μητέρα) και της Ελένης Μολέσκη (Κόρη). «Οι Χοηφόροι του Αισχύλου, είναι η πιο τελετουργική τραγωδία εξ ου και στη δική μας παράσταση με τον τίτλο Pedestal (βάθρο) η τελετή κυριαρχεί, σε διαφορετικό βεβαίως πλαίσιο, στο επίπεδο μιας φαντασίωσης που έχει το κεντρικό πρόσωπο, η Κόρη, η Ηλέκτρα» εξηγεί ο Θάνος Παπακωνσταντίνου.

Οι βίαιες φαντασιώσεις της Κόρης, αυτής της αδύναμης, ταπεινωμένης και φοβισμένης Ηλέκτρας με την πουριτανική περιβολή, αποτελούν τη μοναδική της διέξοδο. Καθηλωτικές εικόνες, με υποβλητικό φωτισμό ξεδιπλώνονται στο πίσω μέρος της σκηνής, αφήνοντας τον θεατή να εισχωρήσει στο ταραγμένο νου της ηρωίδας.

Η Ελένη Μολέσκη στο ρόλο της Κόρης

Μυστηριώδη πλάσματα χωρίς πρόσωπο, με τσεκούρια στα χέρια επιφυλάσσουν στην Κόρη μια περίεργη μύηση στο δόγμα ισχύς και βίας. Αναφερόμενος σε αυτές τις αποκαλυπτικές σκηνές, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου τονίζει: «Πράγματι η Κόρη είναι μια ταπεινωμένη ύπαρξη, η οποία από φόβο και δειλία δεν μπορεί να απομακρυνθεί από το μέρος στο οποίο γεννήθηκε. Είναι ξεκάθαρο ότι η όλη ιστορία πηγαίνει σε αρχετυπικό επίπεδο. Υπάρχει η παλιά γενιά, η οποία φθείρεται, σαπίζει και κρατάει δέσμια τη νεότερη γενιά. Η Κόρη μπορεί να σηκωθεί και να φύγει, ακόμα και να σκοτώσει αλλά σε εκείνο τον χώρο, εκεί που πραγματικά υπάρχει αυτή η σύγκρουση. Όμως αντίθετα στρέφεται προς τα πίσω, προς το σκοτάδι. Επινοεί μια προσωπική πίστη, μια άγρια και ματωμένη θρησκεία η οποία θα φέρει στο προσκήνιο τους Αγαπημένους, όπως τους ονομάζει η Κόρη. Είναι άγρια πλάσματα από άλλον κόσμο, με τσεκούρια στα χέρια που θα έρθουν να σφάξουν όλους τους άπιστους-και μέσα σε αυτούς και τη μητέρα της. Το έργο δείχνει πως από αδυναμία να κάνουμε κάτι προκειμένου να αλλάξουμε την πραγματική μας ζωή, καταφεύγουμε σε έναν φαντασιακό κόσμο, καθώς μόνο εκεί μπορούμε να βρούμε την εκπλήρωση...».

Το φίδι ξύπνησε…

Σταδιακά η σύγκρουση μητέρας-κόρης ανάγεται σε διαφορετικό επίπεδο προσφέροντας στον θεατή αντανακλάσεις αντίρροπων κοινωνικών δυνάμεων. Το αδιέξοδο επωάζει τη βία και ο προφητικός εφιάλτης της Κλυταιμνήστρας –Μητέρας, ότι θηλάζει ένα φίδι-ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία της τραγωδίας-πυροδοτεί στον θεατή μια σειρά συνειρμών για την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων.

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου δεν παραλείπει να αναφερθεί στην αλληγορική πλευρά της παράστασης: «Σήμερα βλέπουμε την άνοδο ενός ακραίου συντηρητισμού στη χώρα μας, με την Τρόικα, τη συντηρητική διακυβέρνηση, την άνοδο της Χρυσής Αυγής και την ξενοφοβία.

Η Κόρη βλέπει τον εαυτό της σαν ένα σκαλί, ένα βάθρο πάνω στο οποίο θα σταθεί ένα καλύτερο πλάσμα, ένας μεσσίας. Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται η αναφορά για το ξύπνημα του συντηρητισμού. Αντί να κάνουμε βήματα προς μια απελευθέρωση, είτε προσωπική, είτε συλλογική, από φόβο επιλέγουμε τον συντηρητισμό. Επιλέγουμε αρχές και αξίες άλλων εποχών που υποτίθεται ότι τις είχαμε ξεπεράσει εδώ και πολλά χρόνια. Δυστυχώς όμως φαίνεται ότι είναι ακόμα πολύ βαθιά ριζωμένες μέσα μας και βέβαια, εν μέσω κρίσης βγαίνουν πολύ πιο εύκολα στην επιφάνεια. Όλος αυτός ο φόβος για το ξένο, για το άλλο, για μια δραστική αλλαγή. Όλοι κλείνονται σε μια οικογένεια, σε ένα σπίτι, σε μια πατρίδα. Και μάλιστα όχι μόνο δεν μπορούν να ξεκολλήσουν από εκεί, αλλά γίνεται και αυτό που παρουσιάζουμε στην παράσταση, μετατρέπουν το όλο ζήτημα, σε θεωρία, σε πίστη. Αυτό εντοπίζω στις μέρες μας και είναι δυσάρεστο».

Η αινιγματική Ηλέκτρα

Ποια στοιχεία όμως από την τραγωδία του Αισχύλου έδωσαν το έναυσμα ώστε να καταθέσει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου τη δική του θεατρική αφήγηση; Η σχέση του Ορέστη με την αδελφή του Ηλέκτρα είναι καθοριστική: «Κατά τη γνώμη μου ο Ορέστης στην αρχή δεν ξέρει τι να κάνει, είναι ένα άβουλο ον. Κι η Ηλέκτρα, με τη σειρά της, εισέρχεται ως ένα άπειρο κορίτσι που δεν γνωρίζει πώς να επιτελέσει τις καθιερωμένες χοές (θυσίες). Αυτό που με ενδιαφέρει είναι πώς μέσα από μια τελετή, από μια διαδικασία στην ουσία, φτάνει κανείς να γίνει η ιδανική μορφή του εαυτού του. Ο Ορέστης γίνεται ο εκδικητής και η Ηλέκτρα, μετά από αυτή την σκηνή δεν εμφανίζεται ξανά. Οι δυο τους φτάνουν να ενσωματωθούν κατά κάποιο τρόπο σε ένα άτομο, στον Ορέστη που θα προχωρήσει στην πράξη. Αυτή η διαδικασία υπάρχει και στη δική μας παράσταση, με άλλο τρόπο φυσικά: πώς δηλαδή μέσα από μια τελετή, μια διαδικασία καταλήγεις στο σημείο να δεις πράγματα που δεν υπάρχουν».

Η σύγκρουση της Ηλέκτρας με τη μητέρα της έχει πολλαπλά επίπεδα και αποτελεί ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για ένα σκηνοθέτη. Με αφετηρία το κείμενο του Αισχύλου ο Θάνος Παπακωνσταντίνου αναλύει τον χαρακτήρα της Ηλέκτρας: «είναι προσκολλημένη στον πατέρα της, τον οποίο έχει σκοτώσει η μητέρα της, η Κλυταιμνήστρα. Θεωρώ ότι η Ηλέκτρα από δειλία και φόβο να προχωρήσει στην εκδίκηση, θέτει στον εαυτό της το καθήκον ότι να προετοιμάσει την επιστροφή του αγαπημένου της αδελφού. Κι αυτή μέχρι τότε δεν πρέπει να ζει αλλά διαρκώς να θυμάται ότι έχει γίνει κάτι άσχημο το οποίο κάποτε πρέπει να διορθωθεί. Οπότε στο δικό της μυαλό είναι κατά κάποιον τρόπο προσκολλημένη σε μια ανδρική, πατρική εξουσία ενώ αντίθετα δεν δέχεται την θηλυκή εξουσία. Γιατί ένα από τα θέματα της Ορέστειας του Αισχύλου είναι και η σύγκρουση της μητριαρχίας-από τη στιγμή που η Κλυταιμνήστρα σκοτώνει τον Αγαμέμνονα-με την πατριαρχία. Στην δική μας παράσταση η Κόρη ζει σε ένα χώρο που ορίζεται ξεκάθαρα από τις απαιτήσεις και την ασθένεια της μητέρας. Από την άλλη πλευρά υπάρχει και ο άλλος, αρσενικός κόσμος τον οποίο επικαλείται μέσα στο κεφάλι της η Κόρη. Αυτός ο αρσενικός κόσμος επικρατεί τελικά στη σκηνή…».

Αυτό το παράλληλο, βίαιο σύμπαν αποτελείται από εικόνες που θυμίζουν τελετουργίες μυστικιστικών ταγμάτων. Και το δράμα της ηρωίδας, προοιωνίζει την έλευση του φανατισμού, του άλογου, του ανεξέλεγκτου. Το «Pedestal» είναι μια πολύ δυναμική απάντηση του πειραματικού θεάτρου σε όσα συμβαίνουν και αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την επόμενη παραγωγή αυτής της πολλά υποσχόμενης ομάδας που πραγματικά μας ενθουσίασε.

Ταυτότητα παράστασης: σύλληψη, σκηνικός χώρος, κείμενο, σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου. Συνεργασία στη δραματουργία: Τζωρτζίνα Κακουδάκη. Σκηνικά, κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού. Κίνηση: Χαρά Κότσαλη. Σχεδιασμός, Σύνθεση Ήχων: Αντώνης Μόρας. Σχεδιασμός φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα. Βίντεο, σχεδιασμός προωθητικού Υλικού: Κωνσταντίνος Χαïδαλής. Γλυπτική: Κατερίνα Ανδρέου. Φωτογραφίες: Βάλια Πιλάφα. Βοηθός Σκηνοθέτη: Ελεάννα Γεωργιάδου. Βοηθός Σκηνογράφου: Εύα Δημοπούλου. Παίζουν: Βασίλης Βηλαράς, Αλέξανδρος Καναβός, Κατερίνα Μηλιώτη, Ελένη Μολέσκη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης.

Πληροφορίες: έως 16 Ιουνίου. Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 21:30. ΙΜΚ, σε ειδικά διαμορφωμένο υπόγειο χώρο. Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ (κανονικό), 10ευρώ (μαθητές, φοιτητές, κάτοχοι κάρτας ανεργίας (ΟΑΕΔ), πολυτέκνων (ΑΣΠΕ), ευρωπαϊκής κάρτας νέων, κάτοχοι κάρτας πολιτισμού, κάτοχοι κάρτας Club IFA (Γαλλικού Ινστιτούτου), Κάτοχοι Κάρτας ΙΤΙ (ΕΚΔΙΘ), ΑμΕΑ, Άνω των 65 ετών). Διάρκεια: 70 λεπτά χωρίς διάλειμμα. Εισιτήρια προπωλούνται στα ταμεία του Ιδρύματος (Πειραιώς 206, Ταύρος), Δευ-Παρ 11:00 - 14:00 και τα απογεύματα μία ώρα πριν την παράσταση. Αγορά με πιστωτική κάρτα: 210 3418579 Δευ-Παρ 11:00 - 14:00, και στην Ιστοσελίδα του Ιδρύματος www.mcf.gr. Εισιτήρια προπωλούνται και στα καταστήματα Public: Σύνταγμα, Πειραιά, Γλυφάδας, Αγ. Δημητρίου Metro Mall, Athens Mall Μαρούσι.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ