Ο Γιάννης Μόσχος γράφει κριτική για την παράσταση «Η εκδοχή του Μπράουνινγκ» που παρουσιάζεται για δεύτερη σεζόν στο θέατρο Εμπορικόν σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη.

«Η εκδοχή του Μπράουνινγκ» συνεχίζεται για δεύτερη σεζόν στο θέατρο Εμπορικόν και έχει ακόμη γεμάτες αίθουσες σαν να παίζεται πρώτη εβδομάδα, με τον κόσμο να αποχωρεί «γεμάτος» λέγοντας τα καλύτερα. Διαβάζοντας την υπόθεση, σίγουρα δε μιλάμε για το έργο που θα σε τραβήξει ώστε να το επιλέξεις κατευθείαν. Ποιο είναι λοιπόν το συστατικό της μεγάλης αυτής επιτυχίας;

Ας ξεκινήσουμε λέγοντας πρώτα μερικά λόγια για το έργο, το οποίο θεωρείται από τα σημαντικότερα του Βρετανού συγγραφέα Τέρενς Ράττιγκαν. Αφορά μια μέρα της ζωής του Άντριου Κρόκερ-Χάρις, κλασικού φιλολόγου σε ένα αγγλικό κολλέγιο. Είναι η τελευταία του ως καθηγητής, αφού δηλώνει παραίτηση μετά από 20 χρόνια  και είναι έτοιμος να αποσυρθεί όντας βέβαιος πως παρήγαγε έργο και ήταν άψογος στη δουλειά του. Έξω όμως από αυτή, είναι πλήρως αντιπαθής σε όλους.

Οι μαθητές του τον φοβούνται και τον κοροϊδεύουν πίσω από την πλάτη του, η νεότερη γυναίκα του δεν τον σέβεται καθόλου και τον απατά με έναν άλλο καθηγητή του σχολείου και γενικά ζει μια ζωή που μακριά από το χώρο εργασίας του είναι απλώς κενή. Όταν ένας μαθητής του προβεί σε μια αυθόρμητη και απρόσμενη πράξη χαρίζοντάς του ένα συμβολικό δώρο, θα δει ξαφνικά όλη του την ύπαρξη με διαφορετικό μάτι και αυτό το μικρό γεγονός θα προκαλέσει ένα μεγάλο ξέσπασμα.

Η φιγούρα του Άντριου Κρόκερ-Χάις είναι βασισμένη σε ένα φιλόλογο που είχε στο σχολείο ο Ράττιγκαν ως μαθητής. «Η μέθοδος του Μπράουνινγκ» ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο το 1948, έγινε δύο φορές ταινία (το 1951 και το 1994) και σε κάθε του εμφάνιση το έργο του Ράττιγκαν καταφέρνει να κερδίζει την αγάπη του κόσμου.

Nikolas Kominis

Ένας από τους λόγους αυτής της επιτυχίας είναι ότι το έργο δεν προδίδει την εποχή του. Αν δε γνωρίζεις τις πληροφορίες γύρω από αυτό, δεν μπορείς να το κατατάξεις κάπου χρονικά, αφού θα μπορούσε να συμβεί οποτεδήποτε σε οποιοδήποτε σχολείο. Έτσι, αποκτά μια ιδιαίτερα σημαντική διαχρονικότητα με όσους επιλέξουν να το ξανανεβάσουν να μη χρειαστεί να αναπαραστήσουν την εποχή του, αλλά να έχουν την ευχαίρεια να επικεντρωθούν στον πυρήνα των νοημάτων του.

Καταλαβαίνουμε όλους τους λόγους για τους οποίους ο Κρόκερ-Χάις δεν εμπνέει αισθήματα συμπάθειας στους γύρω του, εμείς οι ίδιοι όμως ως κοινό ποτέ δεν τον αντιπαθούμε και κατανοούμε ότι όλο αυτό πηγάζει από την υπερβολική αγάπη για τη δουλειά του και για τους τύπους και προφανώς δε μισεί τους μαθητές του και ούτε τη γυναίκα του. Το αντίθετο μάλιστα. Είναι τόσο ευγενής ως άνθρωπος σε σημείο οι άλλοι να τον εκμεταλεύονται εν γνώσει του και να μην κάνει τίποτα για αυτό, γιατί τον ενδιαφέρουν μόνο τα βιβλία του.

Μην περιμένετε ιδιαίτερη δράση από την παράσταση, γιατί η ουσία βρίσκεται στα λόγια. Η σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη είναι όσο λιτή χρειάζεται, χωρίς να προβαίνει σε περιττές καινοτομίες. Νιώθεις μια οικειότητα με το σκηνικό στο οποίο διαδραματίζεται ολόκληρη η παράσταση και έχεις πλήρη αντίληψη του χώρου και όσων συμβαίνουν σε αυτόν.

Πολύ σημαντικό μέρος του χιούμορ βγαίνει μέσα από το βρετανικούς γλωσσικούς ιδιωματισμούς, η μετάφραση πάντως είναι πολύ εύστοχη και βοηθάει στο να μη χάσεις κανένα αστείο, εφόσον φυσικά δεν απωλέσεις και σε κανένα σημείο την προσοχή σου. Το βιβλίο που χαρίζει ο μαθητής στον Κρόκερ-Χάρις είναι ο «Αγαμέμνωνας» του Αισχύλου, σε έμμετρη μετάφραση στην εκδοχή του Μπράουνινγκ, συνεπώς αυτό βοηθάει λίγο παραπάνω το ελληνικό κοινό που είναι ήδη εξοικειωμένο με το έργο και τη γλώσσα του και δε χρειάζεται να έχει και άλλες έγνοιες στην εξέλιξη του έργου.

Nikolas Kominis

Οι ερμηνείες κυμαίνονται όλες σε υψηλό επίπεδο. Η Πέγκυ Σταθακοπούλου αντικατέστησε φέτος την Μαρία Καλλιμάνη και είναι εξαιρετική στον τροπο που χειρίζεται την κυνική ψυχρότητα της συζύγου, κάνοντας έτσι το χαρακτήρα της όσο απεχθή χρειάζεται για να λάμψει ο Δημήτρης Καταλειφός ως Άντριου Κρόκερ-Χάις. Είναι δικαίως ο πόλος έλξης της παράστασης και από την πρώτη στιγμή που ανεβαίνει στη σκηνή μέχρι το τέλος, η παρουσία του είναι επιβλητική. Και είναι πράγματι άξιο συγχαρητηρίων το γεγονός ότι καταφέρνει κάθε βράδυ και βγάζει τέτοια συναισθηματική φόρτιση λες και είναι η πρώτη και μοναδική φορά που υποδύεται το συγκεκριμένο ρόλο. Αδιαμφισβήτητα από τις πιο στιβαρές ερμηνείες των τελευταίων ετών και ο βασικός λόγος που δεν πρέπει να χάσετε αυτή την «Εκδοχή του Μπράουνινγκ». Πολύ καλός και ο νεαρός Κυριάκος Ψυχαλής που πλέον αισθάνεται άνεση μέσα στο ρόλο του μαθητή και αυτό φαίνεται.

Το κείμενο του Ράττιγκαν δεν είναι διδακτικό αλλά μάλλον πολύ περισσότερο εκπαιδευτικό. Παρουσιάζει ένα από τα χειρότερα δεινά που μπορούν να τύχουν στον άνθρωπο, δηλαδή η μετάνοια όταν όλα πια έχουν καταστραφεί και είναι αργά για αλλαγή πλεύσης και την ίδια στιγμή που σκιαγραφεί το πορτρέτο ενός άνδρα πιστού στις αρχές του και μνημείο ήθους, ακόμη και αν αυτό του προσέφερε μια μη-ζωή και τον οδήγησε σε εσωτερική σύνθλιψη. Το φινάλε δεν παίρνει κάποια θέση, παρά αφήνει τους πρωταγωνιστές του στο σκοτάδι. Και αυτό από μόνο του είναι αρκετό.

«Η εκδοχή του Μπράουνινγκ» της Ελένης Σκότη βγάζει αβίαστη συγκίνηση και αποδεικνύει περίτρανα πως το παραδοσιακό θέατρο μπορεί να επιβιώσει και μακριά από τους πειραματισμούς που προτάσσει η εποχή.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]