Η σκηνοθέτρια Νατάσα Τριανταφύλλη μας μιλά για την παράσταση «Αδερφοί Καραμάζοφ».

Φωτογραφίες: Χρυσαφένια Μόσχου

Η Νατάσα Τριανταφύλλη προκάλεσε αίσθηση το καλοκαίρι του 2013 όταν στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών παρουσίασε μια διαφορετική «Αντιγόνη» με έναν ολιγομελή θίασο και με τη μουσική της Μόνικα να προσθέτει ένα διαφορετικό φως πάνω στο έργο του Σοφοκλή. Αυτή την άνοιξη τη βρίσκουμε να πραγματοποιεί τη δεύτερη σκηνοθετική της απόπειρα στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, αναμετρώμενη με το αριστούργημα «Αδερφοί Καραμάζοφ» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι.

Και επειδή είναι ωραίο σε ό,τι και αν κάνεις να έχεις δίπλα σου άτομα που εμπιστεύεσαι, αυτό το ανέβασμα σηματοδοτεί την επέκταση της συνεργασίας της Νατάσας Τριανταφύλλη με την Λένα Παπαληγούρα, τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο, καθώς και την Μόνικα που θα ντύσει μουσικά για μια ακόμη φορά παράστασή της. Η διασκευή είναι του Διονύση Καψάλη.

Η πρεμιέρα της παράστασης αναμένεται την Τρίτη 14 Απριλίου και μιας και πρόκειται για μια από τις πρεμιέρες που περιμένουμε περισσότερο μετά το Πάσχα, βρεθήκαμε με την Νατάσα Τριανταφύλλη η οποία μας μίλησε για τη γυναικεία πλευρά του έργου, το φως και το σκοτάδι που κουβαλάμε όλοι μέσα μας και για τις ιδιαιτερότητες του θεάτρου που το κάνουν τόσο ξεχωριστό για την ίδια. Και κάπως έτσι η απόσταση ανάμεσα στη Ρωσία του 19ου αιώνα και ένα γάμο σε ένα ελληνικό νησί του σήμερα γίνεται μηδενική.

Θέλω να μου πεις για την προσέγγιση που ακολούθησες πάνω στο έργο, γιατί μου κάνει εντύπωση ότι τα κείμενα του Ντοστογιέφσκι είναι ιδωμένα κυρίως από την ανδρική οπτική γωνία. Κατανοεί πολύ καλά την ανθρώπινη φύση αλλά η γυναίκα παραμένει σαν ένα μυστήριο για τον ίδιο. Πώς παρεμβαίνει η γυναικεία οπτική στην παράσταση;

Ωραίο που με ρωτάς αυτό γιατί εμένα αν με εντυπωσιάζει κάτι σε αυτό το έργο είναι ότι στο κέντρο της ιστορίας βρίσκουμε μια οικογένεια και η οικογένεια χωρίς την μαμά σημαίνει αυτομάτως και συνεπάγεται κάτι. Μου κέντρισε το ενδιαφέρον από την αρχή ότι όλες οι γυναίκες εντός οικογενείας έχουν πεθάνει. Και μας απασχόλησε πάρα πολύ και στην πρόβα και στο στήσιμο και στο πώς είδαμε το έργο για να το κάνουμε παράσταση. Γιατί σε βάζει κατευθείαν σε έναν κόσμο που υπάρχει μια οικογένεια με πατέρα και παιδιά που συναντιούνται τελείως ξαφνικά μετά από 20 χρόνια σε αυτή την κωμόπολη και οι γυναίκες έχουν πεθάνει. Και καλούνται αυτοί οι άντρες να έρθουν αντιμέτωποι με τις συγκρούσεις τους. Στην ιστορία υπάρχουν γυναίκες που είναι είτε υπηρέτριες είτε ερωμένες.

Στη δικιά μας παράσταση το γυναικείο στοιχείο έχει κρατήσει έναν πολύ σημαντικό ρόλο γιατί στα πλαίσια του ότι τοποθετούμε όλη την παράσταση σε έναν πολύ αναμνησιακό επίπεδο, χρησιμοποιούμε πάρα πολύ τις γυναίκες σαν συνδετικό κρίκο και με το θάνατο και με αυτό που -επειδή έχουν πεθάνει- ξέρουν και θέλουν να προστατεύσουν, σαν γυναίκες που καμιά φορά διαισθάνονται πολλά παραπάνω πράγματα. Και φυσικά κρατάνε τους δύο σημαντικούς ρόλους που είναι της Γκρούσεβνα και της Κατερίνα Ιβάνοβα που είναι η πλευρά της γυναίκας-ερωμένης. Θα έλεγα ότι έχουμε ενοποιήσει την Βασιλική και την Λένα σε μια ενιαία γυναικεία παρουσία, η οποία στη διάρκεια του μυθιστορήματος τονίζει ακριβώς αυτό που είπες. Όταν μιλάνε για τις μαμάδες –γιατί ήταν παντρεμένος με δύο γυναίκες- τονίζει την απουσία της γυναίκας και όταν μιλάνε για άλλες παρουσίες γυναικών στο μοναστήρι τονίζει πάλι την πολύ γυναικεία πλευρά της γυναίκας πιστής και διάφορες άλλες πλευρές των γυναικών.

Δεν το είχα σκεφτεί ότι ο Ντοστογιέφσκι το κάνει γενικά, αλλά εμένα με συγκίνησε ότι μιλάει για μια οικογένεια που τα παιδιά έχουν μεγαλώσει ουσιαστικά χωρίς μάνες. Και είναι ωραίο ότι σε αυτή την τόσο παράξενη ιστορία, ακόμη και όταν το διαβάζεις το μυθιστόρημα σου παίρνει πολύ ώρα να καταλάβεις ότι είναι τρία αδέρφια και ένας νόθος. Γιατί δεν είναι οικογένεια. Εννοώ συμπτωματικά συναντιούνται και έχουν τον τίτλο των αδελφών. Δεν έχουν μεγαλώσει με κοινά βιώματα. Και είναι τόσο περίεργο ότι έρχονται από άλλους τόπους και συναντιούνται και μέσα σε τρεις μέρες σκοτώνεται ο πατέρας και γίνονται τρομερές συγκρούσεις. Είναι φοβερό.

Αυτό που έχουμε κάνει που εμένα με ιντριγκάρει πάρα πολύ και είχαμε προσπαθήσει και στην «Αντιγόνη» να το κάνουμε, είναι ότι μου αρέσει να διαμορφώνεται ένας χώρος που να μιλάει σε πολλά επίπεδα, αλλά ιδίως σε αυτό το έργο που είναι γεμάτο από αίμα και από ψυχή και από συναίσθημα, μου αρέσει πολύ που οι χαρακτήρες διατηρούν τη θερμή τους διάσταση. Δηλαδή οπουδήποτε και να βάλεις έναν πατέρα με έναν γιο που τσακώνεται, είτε τους βάλεις πάνω στα σύννεφα, είτε σε έναν κήπο είτε στη θάλασσα, η ουσία του τσακωμού είναι η ουσία του τσακωμού. Τώρα αν τους τοποθετήσεις μέσα σε μια θάλασσα ή ένα αεροπλάνο φτιάχνεις και μια άλλη διάσταση. Και έχουμε προσπαθήσει πολύ να δούμε τις σχέσεις των ανθρώπων σε αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα πορεία, η οποία φυσικά είναι γεμάτη από συναισθήματα και ανασφάλεια, από ήττες και από νίκες. Αλλά έχουμε με ένα χώρο που έχει να κάνει πάρα πολύ με κάτι άλλο ας πούμε. Οι γυναίκες σε όλο αυτό είναι ζωντανές απούσες στη διάρκεια της παράστασης. Ως βασικούς ρόλους από το μυθιστόρημα έχουμε κρατήσει την Γκρούσεβνα και την Κατερίνα Ιβάνοβνα που είναι και οι δύο βασικές γυναίκες, απλώς στη διάρκεια της παράστασης διατηρούν μια παράλληλη δράση και έναν παράλληλο λόγο ύπαρξης.

Γίνεται focus σε ένα συγκεκριμένο στοιχείο του έργου ώστε να τονιστεί λίγο περισσότερο;

Όχι, δεν κάνουμε focus κάπου συγκεκριμένα. Τώρα κάνουμε μια φοβερή πλάκα στην πρόβα και λέμε ότι τόσο συναίσθημα και αν το δεις αυτό, είναι τρομερά μονοδιάστατο. Όταν το διαβάσεις το μυθιστόρημα, είναι φοβερό να καταλάβεις ότι και ο καλός παλεύει πάρα πολύ με το να κάνει το πιο σκοτεινό πράγμα και το πιο ποταπό αλλά υπάρχει κάτι μέσα του που το νικάει, όπως και ο πολύ κακός έχει τόσο φωτεινές στιγμές και αυτό το περίεργο καρδιογράφημα το παθαίνεις συνέχεια όταν διαβάζεις το μυθιστόρημα. Και είναι πάρα πολύ γοητευτικό γιατί σε βοηθά να κατανοείς τους ανθρώπους και τη ζωή με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο. Δηλαδή φαντάζομαι όλοι μας έχουμε πειστεί ότι δεν είμαστε ένα πράγμα που έχουμε μέσα μας το οποίο προσπαθούμε σε όλη μας τη ζωή να αποδείξουμε τι είμαστε, γιατί με λίγη μεγαλύτερη γενναιότητα καταλαβαίνεις τι είμαστε. Δηλαδή αλλάζεις ανά δευτερόλεπτο. Όπως και αυτή την ώρα που κάνουμε τη συνέντευξη, φαντάζομαι ότι εσύ για μένα και εγώ για σένα έχουμε μια πορεία συναισθημάτων φοβερής παλέτας, από το πιο αρνητικό ως το πιο θετικό (γέλια). Αυτό το πράγμα είναι τόσο θεατρικό και ο βατήρας μου για να πάρουμε την απόφαση να το τολμήσουμε. Γιατί να διαβάζεις την πορεία της ψυχής και του μυαλού θέλεις όχι να το δείξεις και να το κάνεις ποίηση, αλλά να βγεις έξω και να το επικοινωνήσεις αμέσως.

Έχουμε μπερδευτεί και εμείς λίγο είναι η αλήθεια. Θέλουμε να νιώθουμε πολύ ασφαλείς βαφτίζοντας τα πράγματα. Και μέσα σε αυτά τα πλαίσια της ασφάλειας θέλουμε κατευθείαν να φτάσουμε στο είναι του άλλου. Καμιά φορά το είναι μπορεί να αποτελείται από το καλό και το κακό και πολύ πέρα. Κάτι που σε εσένα μπορεί να φαίνεται καλό, σε μια άλλη διάσταση ή προοπτική μπορεί να είναι κακό σε κάποιον άλλον. Νομίζω είναι κάτι που υπάρχει στον καθένα μας. Ο πιο αριστουργηματικός άνθρωπος έχει κάνει τρομερά σκοτεινά πράγματα και ο πιο σκοτεινός είμαι σίγουρη ότι θα έχει περάσει ένα δευτερόλεπτο που θα έχει νιώσει γαλήνη και θα έχει φωτίσει όλο το σύμπαν γύρω του. Είναι μια περίεργη έλξη αυτά τα πράγματα.

Από τους τέσσερις αδερφούς, ποιος είναι αυτός που σε εξιτάρει περισσότερο ώστε να ασχοληθείς μαζί του;

Δεν το έχω πάθει. Αν το πάρεις από τη δομή, επειδή κρατάμε τη βασική πορεία του Αλιόσα, παρακολουθούμε την πορεία του. Αλλά μου αρέσει ότι είναι τρία αδέρφια που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Δηλαδή είναι φανταστικό αυτό. Δεν έχουν κανένα κοινό παρελθόν. Και έχουν ο καθένας μια γοητευτική γωνία. Είναι πολύ ωραίο να μη σ’ αρέσει μόνο ο ένας. Έχω αρχίσει τώρα και αγαπάω κάποιες σκηνές περισσότερο που την άλλη εβδομάδα θα ξαναλλάξει, γιατί αυτό ζούμε. Τι αποφάσεις παίρνει και με τι παλεύει στην κάθε σκηνή.

Οι ήρωες του έργου στοχεύουν προς τα πάνω αλλά έχουν επίγνωση τι συμβαίνει προς τα κάτω. Πιστεύεις ότι αυτή η διττή συνθήκη είναι ο μόνος δρόμος ώστε να αγαπήσει κάποιος πραγματικά.

Ωραία το είπες. Δεν το είχα σκεφτεί, αλλά μάλλον. Αγαπάς και τα δύο μαζί. Και το σκοτάδι του και το φως του. Αν αγαπήσεις μόνο το φως θα φερθείς πολύ εγωιστικά. Και μάλιστα είναι ακόμη καλύτερο να βλέπεις το σκοτάδι του άλλου και να μην επεμβαίνεις σε αυτό. Καταλαβαίνεις δηλαδή ότι μετά από τόσα χρόνια ψυχανάλυσης και διαφορετικότητας, η διαδικασία νιώθω ότι είναι πολύ κοινή.

Στο δελτίο τύπου αναφέρεται ο καραμαζοφικός άνθρωπος ως μια διαχρονική ιδιότητα. Αυτή η ιδιότητα έχει και αναφορές από το σύγχρονο άνθρωπο;

Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ξέρω ποιος είναι να σου πω την αλήθεια. Δε νομίζω δηλαδή ότι έχει και μεγάλη διαφορά από τους ανθρώπους πιο παλιά. Εμένα για παράδειγμα δε μου αρέσει να πηγαίνω σε γάμους. Περνάω πάρα πολύ άσχημα και πάντα έχω κριτική ματιά, και από την άλλη μεριά τα τελευταία χρόνια επειδή είμαι και μάνα σκέφτομαι πως φαντάσου να μεγαλώνεις ένα παιδί, να φτάσει 30 χρονών και ξαφνικά να συμβεί κάτι άλλο μέσα σου. Και λες αυτός ο μπάρμπας με την BMW που ξοδεύει εκατομμύρια για να κάνει τον φοβερό γάμο στο χωριό και που όλοι εμείς που ασχολούμαστε με την τέχνη έχουμε να πούμε ότι είναι γύφτος και κιτς και είναι βία και δυνάστης, υπάρχει όμως ένα δάκρυ στο μάτι του και το εννοεί αυτό το πράγμα. Δε θέλω να δώσω δίκιο σε όλα τα κακά πράγματα, αλλά το είχα πάθει σε ένα γάμο πρόσφατα και μετά από αυτό που κορόιδευα την ελληνική οικογένεια, ήμουν σε ένα νησί και είχε φτάσει 5:30 η ώρα και πήγε ο μπαμπάς και έκανε μια αγκαλιά την κόρη και έχασα τον κόσμο. Δεν έχω νιώσει πιο φοβερό πράγμα. Αυτός ο μπάρμπας με τη χρυσή αλυσίδα που όταν ήταν μικρή θα της είχε κάνει το βίο αβίωτο, βλέπεις ότι αρκεί ένα δευτερόλεπτο και λες ότι οι άνθρωποι έχουμε μικρό μέγεθος και δεν καταλαβαίνουμε τι γίνεται . Και όταν κάπως συμβιβαστείς με αυτό, τότε καταλαβαίνεις πως αξίζεις να ζεις καλύτερα και να κάνεις πολύ βαθύτερη επανάσταση από αυτό που βολευόμαστε να κάνουμε τώρα.

Η μητρότητα αλλάζει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα; Και όχι μόνο την τέχνη, γενικότερα.

Θα μιλήσω από τη δική μου εμπειρία και δε νομίζω ότι υπάρχει κάτι για το οποίο μπορείς να καθυποτάξεις τον εγωισμό σου περισσότερο. Ούτε ένας μεγάλος έρωτας, ούτε μια τεράστια καλλιτεχνική στιγμή, ούτε μια πολύ μεγάλη συγκίνηση. Μπορεί να έχουν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος, αλλά το να αντιμετωπίζεις το εγώ σου σε τόσο μεγάλη συνέχεια και με τέτοια ένταση, δε νομίζω ότι γίνεται.

Πώς είναι να συνεργάζεσαι με άτομα που γνωρίζεις; Υπάρχει μια αίσθηση συνέχειας;

Είναι ευγνωμοσύνη καταρχάς (γέλια). Είναι πολύ ωραίο πράγμα. Και με τη Λένα και με τη Μόνικα και με τον Λάζαρο τώρα που συνεργαζόμαστε  ξανά αλλά και με όλους. Είναι η δεύτερή δουλειά μου αλλά έχω υπάρξει σε πολλούς θιάσους ως βοηθός και με αυτό το θίασο έχει συμβεί κάτι πολύ παράξενο. Δε γνωριζόμαστε όλοι από πριν τόσο καλά αλλά υπάρχει μια χαρά στα μάτια τους που είναι φοβερής ποιότητας. Και οι ίδιοι και η εμπιστοσύνη που έχουν δείξει είναι ξεχωριστό. Δεν ξέρω τι θα γίνει στην παράσταση αλλά μέχρι τώρα τους είμαι ευγνώμων. Και μιας και με ρώτησες, με την Μόνικα κάναμε ένα αστείο την πρώτη φορά που ήρθαμε στο Υπόγειο. Ξεκινήσαμε να μιλάμε και αρχίζεις να επικοινωνείς όλο και με λιγότερες λέξεις. Το οποίο είναι πολύ ωραίο. Αρχίζεις και συνεννοείσαι με κώδικες, με τα μάτια και με άλλα πράγματα.

Η μουσική της Μόνικα πόσο σημαντικό ρόλο θα διαδραματίζει στην παράσταση και τι κατεύθυνση θα έχει;

Καταρχάς η μουσική της Μόνικα είναι πηγή έμπνευσης (γέλια). Έχει μέσα της μια παράξενη αίσθηση ένωσης και να βλέπει τα πράγματα με αυτό τον σπάνια ποιητικό τρόπο που τα βλέπει και εμένα αυτό με εξυπηρετεί και μάλιστα να ενώνω πράγματα που χωρίς τη μουσική της να ήταν δύσκολο να ενωθούν μαζί. Οπότε είναι πάντα σαν να δημιουργεί ένα καθοριστικό πεδίο. Κρατάει μια διάσταση που δεν έχει να κάνει με αυτό που λένε «ηθοποιοί», ούτε με αυτό που τους συμβαίνει, ούτε με τα κοστούμια και έχει να κάνει με κάτι άλλο οπότε αυτομάτως είναι σαν να σου ανοίγεται ένας νέος κόσμος.

Μου αρέσει πάρα πολύ αυτή η πολυδαίδαλη επικοινωνία που δε γίνεται να συμβεί με άλλη τέχνη. Το ότι συνυπάρχουν τόσες ενέργειες ταυτόχρονα και ότι τόσες μέρες και τόσους μήνες έχουν εμπλακεί, έχουν παντρευτεί και έχουν χωρίσει τόσοι εγωισμοί και τόσα ταλέντα και τόσα σκοτάδια και τόσα φώτα μαζί για όλο αυτό τον καιρό και αυτό το πράγμα βγάζει κάτι που έχεις προσχεδιάσει αλλά που τελικά είναι τυχαίο και έρχονται και κάποιοι άλλοι και καταλαβαίνουν κάτι άλλο, αυτό το χαώδες πράγμα μου δημιουργεί μια τρομερή ηρεμία. Μου φαίνεται πάρα πολύ αληθινό καταρχάς. Και μ’ αρέσει και πάρα πολύ αυτή του είδους η επικοινωνία. Αυτό είναι γενικότερο της τέχνης βέβαια, αλλά εδώ συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Είναι μεγαλειώδες. Γιατί απαιτεί τόσο πολύ τη σύμπραξη αυτού που το βλέπει που μου φαίνεται πολύ μεγάλος έρωτας. Στις άλλες τέχνες μπορείς να το κάνεις και να σου συμβεί μετά. Ο μεγάλος έρωτας συμβαίνει και στους δύο και αυτό είναι πολύ ωραίο, ότι για να γίνει χρειάζονται δύο και όχι ένας. Χρειάζεται κάτι κάποιος να κάνει και κάτι κάποιος να βλέπει στο τελικό αποτέλεσμα. Και πριν όλοι αυτοί που έχουν υπάρξει. Τρομερό δεν είναι; Το συζήταγα και με την Μόνικα και μου έλεγε ότι μουσική μόνη της μπορεί να κάνει. Εμείς δεν μπορούμε. Ο ηθοποιός δεν μπορεί να παίξει μόνος του. Απαιτείται πάντα ο άλλος και αυτό το πράγμα είναι ωραίο γιατί είναι πιο πλήρες ως ταξίδι.

Ταυτότητα παράστασης
Διασκευή: Διονύσης Καψάλης. Σκηνοθεσία: Νατάσα Τριανταφύλλη. Μουσική: MONIKA. Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη. Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη. Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος. Sound design: Κώστας Μιχόπουλος. Σχεδιασμός Μαλλιών: Γιώργος Καμπούρης – Talkin’ Heads. Βοηθός Σκηνοθέτη: Ξένια Καλαντζή. Βοηθός Σκηνογράφου: Θάλεια Μέλισσα. Εκτέλεση Παραγωγής: Μανώλης Σάρδης – Pro4.

Τους ρόλους ερμηνεύουν οι Aντίνοος Αλμπάνης, Μπάμπης Γαλιατσάτος, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Μελέτης Ηλίας, Λένα Παπαληγούρα, Βασιλική Τρουφάκου, Αινείας Τσαμάτης.

Πληροφορίες: «Αδερφοί Καραμάζoφ» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στο Θέατρο Τέχνης Καρολου Κουν (Υπόγειο), Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα. Παραστάσεις: 14 Απριλίου έως 10 Ιουνίου. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα - Τρίτη  21:00 και Κυριακή στις 22:00 και 15.4 & 16.4 στις 21:00, 25.4, 29.4, 9.5 & 13.5 στις 18:00. Διάρκεια 150 λεπτά. Προπώληση: viva.gr.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]