Ο Γιάννης Μόσχος γράφει κριτική για την παράσταση «Zyklon ή το πεπρωμένο» του Θανάση Τριαρίδη που παρουσιάζεται στο θέατρο Αλκμήνη σε σκηνοθεσία Γιάννη Παρασκευόπουλου.

Η μνήμη παίζει περίεργα παιχνίδια. Είναι πάντοτε επιλεκτική και επηρεάζει πρόσωπα και καταστάσεις με έναν τρόπο που ξεπερνά όσο και αλληλεπιδρά με τον περιορισμένο χρόνο που βρισκόμαστε στη ζωή. Στη συλλογική της μορφή, η μνήμη συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία. Και καθώς θεωρούμε τη μνήμη γραμμική κρατώντας όσα μας βολεύουν, έτσι και η ιστορία που κάνει κύκλους θα επανέρχεται στο προσκήνιο ως φάρσα.

Είναι σαφές πως δεν υπάρχει μεγαλύτερο τραύμα στην ιστορία του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για μια συνθήκη που συνεχίζει να πληγώνει τη μνήμη, ακόμη και όταν τα άτομα που επέζησαν από τις θηριωδίες για να διηγηθούν τα βιώματά τους ολοένα και λιγοστεύουν. Και ακριβώς επειδή χάνεται αυτή η άμεση σχέση με τη ζοφερή εκείνη περίοδο, φτάνουμε πιο κοντά στο σημείο να την επαναλάβουμε από την αρχή. Ο Θανάσης Τριαρίδης έφερε στην επιφάνεια μνήμες του Ολοκαυτώματος με το «Μένγκελε», το οποίο αγκαλιάστηκε από το κοινό για δύο σεζόν. Τώρα καταπιάνεται με το ίδιο θέμα, πάλι με ένα έργο με έναν άνδρα και μια γυναίκα να αναμοχλεύουν τη θύμηση της βαρβαρότητας, ωστόσο παρά τις τρανταχτές ομοιότητες ο τρόπος προσέγγισης είναι διαφορετικός και τα μηνύματα που θέλει να περάσει παραμένουν φρέσκα και επίκαιρα.

Το «Zyklon ή το πεπρωμένο» παραπέμπει ήδη από τον τίτλο του στο Ολοκαύτωμα, μέσω του αερίου Zyklon B που προκάλεσε μαζικούς θανάτους στο Άουσβιτς. Ένας άντρας και μια γυναίκα συναντιούνται μέσα στη δίδυμη κάψουλα ενός παιχνιδιού που φέρει το όνομα Zyklon. Μέσα στο σκοτάδι και χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να δουν ο ένας τον άλλο, έχουν την απόλυτη ελευθερία να μιλήσουν για το ο,τιδήποτε, να πλάσουν ταυτότητες τόσο για τον άλλο όσο και για τους ίδιους τους εαυτούς τους και να ταξιδέψουν μέσα στο χρόνο, καταλήγοντας μοιραία στο Ολοκαύτωμα. Αυτό όμως είναι το παρελθόν ή άραγε το μέλλον;

Το στοιχείο που κάνει τη διαφορά σε σχέση με το «Μένγκελε» και κάνει το «Zyklon ή το πεπρωμένο» να ξεχωρίζει είναι η αγνή και δίχως όρια έννοια της αγάπης που βρίσκεται στο επίκεντρο. Αν στο «Μένγκελε» η έλξη των δύο πρωταγωνιστών ήταν περισσότερο σαρκική και βασιζόταν καταρχάς σε μια ζωώδη ορμή, εδώ παρότι τα δύο σώματα δεν ενώνονται ποτέ, νιώθεις τις σπίθες που δημιουργούνται από την τριβή τους. Ο έρωτας γίνεται το πεπρωμένο και των δύο, δείχνοντας μέσα από την ανθρώπινη επικοινωνία το φωτεινό μονοπάτι για την έξοδο από ένα σκοτεινό παρελθόν που μπορεί να είναι παρόν όσο και μέλλον.

Η σκηνοθεσία του Γιάννη Παρασκευόπουλου είναι ευρηματική και διαχειρίζεται προσεκτικά τα πολλαπλά επίπεδα της παράστασης χωρίς να τα μπλέκει μεταξύ τους. Καταφέρνει να δημιουργήσει μια τέταρτη διάσταση μέσα στην οποία ο θεατής βρίσκεται και αυτός στο θάλαμο, με το απόλυτο σκοτάδι να επανέρχεται και να επιτείνει τον εφιάλτη και πέρα από τη σκηνή. Το δίδυμο των ερμηνειών είναι εξαιρετικό, κουβαλώντας όλες τις ψυχολογικές και συναισθηματικές μεταπτώσεις. Η Ιωάννα Παγιατάκη και ο Κωνσταντίνος Γαβαλάς αποδίδουν άψογα, κυρίως γιατί έχουν στήσει τους ρόλους τους όχι κατά μονάς, αλλά μαζί. Διαθέτουν μια φανταστική χημεία με σχεδόν μεταφυσικό συγχρονισμό και χάρη κυρίως σε αυτούς τους δύο το τελικό αποτέλεσμα μοιάζει και είναι τόσο φρέσκο και πρωτοποριακό.

Το «Zyklon ή το πεπρωμένο» είναι μια παράσταση αμείωτης έντασης που ποτέ δεν αφαιρεί το ενδιαφέρον σου. Προσεγγίζει την κτηνωδία του Ολοκαυτώματος όχι ως παρελθόν, αλλά ως ένα μέλλον που αποτελεί το αναπόδραστο πεπρωμένο. Παρόλα αυτά δε βυθίζεται στο σκοτάδι και εστιάζει στον πυρήνα της ανθρώπινης ελπίδας, την αγάπη. Και η αγάπη εδώ δεν αποτελεί φθηνό μελό, αλλά ζωτική ανάγκη απέναντι στα άγρια ένστικτα του ανθρώπου. Η παράσταση που ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη παρουσιάζεται για περιορισμένο διάστημα στην Αθήνα και θα αποτελέσει δίκαια και αναμφίβολα μια από τις σημαντικότερες επιτυχίες στο τέλος της σεζόν.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]