Ο δημιουργός του «Aferim!» στρέφει ξανά τα βλέμματα του σινεφίλ κοινού προς τα Βαλκάνια και έχει να μας μεταφέρει ένα σημαντικό μήνυμα.

Το βαλκανικό σινεμά διανύει περίοδο άνθησης τα τελευταία χρόνια με πολλές μικρές παραγωγές να ξεχωρίζουν για το όραμα των δημιουργών τους και την επιμονή τους για την επίτευξη του στόχου τους. Στον σύγχρονο κινηματογράφο της Ανατολικής Ευρώπης θα βρεις μερικές από τις πιο γήινες και βαθιά ανθρώπινες ταινίες των καιρών μας, σε πλήρη αντίθεση με τον κυνισμό της πραγματικότητας. Αυτή η τάση οφείλει πολλά στο ρουμανικό σινεμά, το οποίο αναδείχθηκε στο παγκόσμιο σινεφίλ γίγνεσθαι μέσα από τις δουλειές δημιουργών όπως ο Cristian Mungiu και ο Cristi Puiu. Πίσω από αυτούς με αργά και σταθερά βήματα έχει ξεχωρίσει ο Radu Jude. Τον γνωρίσαμε μέσα από το ξεχωριστό από όλες τις απόψεις «Aferim!» και τώρα έχει μια νέα ταινία στις ελληνικές αίθουσες, φανερώνοντας εμφανή σημάδια ακόμη μεγαλύτερης προόδου.

Το «Σημαδεμένες καρδιές» είναι μια βιογραφική ταινία που βασίζεται στο έργο του σουρεαλιστή Ρουμάνου ποιητή και συγγραφέα Max Blecher, ο οποίος παρά το γεγονός ότι πέθανε το 1938 σε ηλικία 28 ετών από σκελετική φυματίωση, πρόλαβε να αφήσει πίσω του σημαντικό συγγραφικό έργο, αποκτώντας περίοπτη θέση ανάμεσα στους φιλοσόφους της εποχής του. Η ταινία βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημά του και παρακολουθεί την ιστορία νεαρού συγγραφέα Εμανουέλ, ο οποίος βρίσκεται για θεραπεία σε ένα σανατόριο στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, με την σημείωση ότι οι μέθοδοι των γιατρών μοιάζουν πολύ περισσότερο με βασανιστήρια των Ναζί.

Μπορεί να μην είναι άμεσα εμφανές, αλλά το φιλμ του Jude είναι πρωτίστως και βαθύτατα πολιτικό. Η δράση περιορίζεται μέσα στο σανατόριο και σε ασθενείς που το σώμα τους γίνεται όλο και πιο αδύναμο και σταδιακά τους εγκαταλείπει, την ίδια στιγμή που το μυαλό τους μοιάζει να αποτελεί το τελευταίο προπύργιο των ελεύθερων ιδεών. Δημιουργείται έτσι η αντίθεση με τον έξω κόσμο και την αρρώστια που εξαπλώνεται στον νου τον ανθρώπων ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που επιδρά μια μυοσκελετική ασθένεια. Βρισκόμαστε στον Μεσοπόλεμο και καθώς οι κοινωνίες παραδίδονται στο μίσος, την ραγδαία συντηρητικοποίηση και τον αντισημιτισμό, οι ζωές αυτών των ανθρώπων που βρίσκονται καθηλωμένοι σε ένα κρεβάτι με τις σκέψεις του επικείμενου θανάτου τους αρχίζουν να λησμονούν όλο και λιγότερο το έξω και την ζωή πριν την ασθένειά τους και βρίσκουν χρώμα και ζωντάνια μέσα στο κλινικά περιοριστικό περιβάλλον του σανατορίου.

Ο Jude επιστρατεύει πολλά και διάφορα σκηνοθετικά τεχνάσματα ώστε να κάνει την ιστορία του όσο το δυνατόν πιο ελκυστική στο κοινό, χωρίς παράλληλα να μειώνει την δύναμή της. Το φιλμ είναι γυρισμένο σε μορφή 35mm, με τετράγωνο κάδρο, δίνοντάς σου την αίσθηση τόσο κλασικού σινεμά, όσο και ενός σύγχρονου παραμυθιού, γεμάτου φως και χρώμα. Είναι αξιοσημείωτο το επίτευγμα του Ρουμάνου δημιουργού γιατί καταφέρνει να φέρει όλα αυτά τα τεχνάσματα δίχως να επιδράσει στην ουσία της ιστορίας. Αντιθέτως, την αναδεικνύει. Θα μπορούσε πολύ εύκολα να εξελιχθεί σε ένα quirky παραμύθι που εστιάζει στη δύναμη για ζωή και έρωτα ακόμη και στα πιο δύσκολα μέρη, αλλά δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχει ούτε μια στιγμή που να χάνεται η ελπίδα από την ταινία, αλλά παράλληλα είναι εμφανής και η ασφυκτική υπαρξιακή αγωνία των χαρακτήρων που χτίζεται κυρίως μέσα από αποσπάσματα του έργου του Blecher που παρεμβάλλονται στην πλοκή ή και την καθοδηγούν. Δεν μιλάμε όμως για αδιέξοδο, αλλά για έναν συμβιβασμό με το θάνατο που αναπτερώνει τη δίψα για ζωή.

Σίγουρα η προοπτική μιας ρουμανικής ταινίας που τοποθετείται στον Μεσοπόλεμο και διαρκεί για περισσότερες από δύο ώρες δεν είναι η πιο ελκυστική για αρκετούς. Αυτή όμως είναι μια καθαρά στερεοτυπική και λανθασμένη αντίληψη που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το «Σημαδεμένες καρδιές» είναι λοιπόν ένα φιλμ με γενναίες δόσεις χιούμορ και συναισθήματος που κυλάει πολύ πιο γρήγορα και ευχάριστα από ό,τι μαρτυρά η διάρκειά του, το οποίο μένει μαζί σου μετά την προβολή και που προσφέρει τροφή για κριτική σκέψη η οποία τόσο απαραίτητη είναι για τους καιρούς μας. Ο Blecher πέθανε πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, αν και μέσα από το έργο του προέβλεψε όσα θα ακολουθούσαν. Μέσα από τα χρωματισμένα σαν πίνακες κάδρα του Jude αναδύεται μια επιτακτική προειδοποίηση για αυτό το μέρος της ιστορίας που δεν πρέπει να επαναληφθεί.

Η ταινία κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Weird Wave.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]