Είναι αδίστακτα, διψασμένα για εξουσία και ο κινηματογραφικός φακός τα αγαπάει. Είναι τα «Χρυσά αγόρια» (golden boys) της μεγάλης οθόνης, οι πρωταγωνιστές των σύγχρονων θρίλερ που γεννά η οικονομική κρίση.

Οι Τζορτζ Κλούνεϊ, Τζέρεμι Άιρονς, Γκαντ Ελμαλέχ, Μάικλ Ντάγκλας, Ρίτσαρντ Γκιρ είναι μερικοί μόνο από τους ηθοποιούς που επιχείρησαν να φωτίσουν την προσωπικότητα όσων κινούν τα νήματα στα παρασκήνια της επιχειρηματικής και χρηματοπιστωτικής ελίτ.

Πολλοί σκηνοθέτες αρχίζουν να αφουγκράζονται τον παλμό των μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών ανακατατάξεων. Δεν αποτελεί ίσως έκπληξη- από πλευράς θεματολογίας- η νέα ταινία του Κώστα Γαβρά, «Το κεφάλαιο», καθώς ο σπουδαίος αυτός δημιουργός υπηρετεί το πολιτικό σινεμά με συνέπεια εδώ και δεκαετίες.

Όμως όταν ακόμη και μια αισθηματική κομεντί όπως το «Ραντεβού στον αέρα» του Ράιτμαν, με πρωταγωνιστή τον Τζορτζ Κλούνεϊ, φέρνει τον απόηχο των απολύσεων χιλιάδων ανθρώπων, όταν ο Τζέι Σι Κάντορ, κατορθώνει να επιστρατεύσει σημαντικούς ηθοποιούς στο οικονομικό θρίλερ «Margin call» και ο Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ γυρίζει το συμβολικό «Cosmopolis» με τον Ρόμπερτ Πάτινσον σε μια ευφάνταστη «κηδεία» του καπιταλιστικού συστήματος, τότε είναι φανερό πως η κινηματογραφική βιομηχανία επιχειρεί μια ενδιαφέρουσα στροφή.

Υπεράνω νόμου

Σκηνή από την ταινία «Άλλοθι» του Νίκολας Τζαρέκι

Ο Κώστας Γαβράς στην ταινία του «Το κεφάλαιο» μας αποκαλύπτει τα άδυτα του τραπεζικού συστήματος παρακολουθώντας την ανοδική πορεία του Μαρκ Τουρνέιγ, ενός πολλά υποσχόμενου στελέχους που κατορθώνει να γίνει πρόεδρος μιας μεγάλης γαλλικής τράπεζας, φέρνοντας «νέα ήθη», κινούμενος με άνεση στα υψηλά σαλόνια της διαπλοκής και δρομολογώντας εν ψυχρώ απολύσεις. «Το χρήμα είναι σαν το σκυλί. Θέλει παιχνίδι», υποστηρίζει ο ίδιος. Ένα παιχνίδι χωρίς κανόνες και όρια. Άλλωστε η ηθική, ακόμη και οι νόμοι δεν είναι φτιαγμένοι παρά μόνο για τους κοινούς θνητούς. Η άνεση με την οποία φλερτάρουν με την παρανομία αυτού του είδους οι ήρωες είναι χαρακτηριστική. Έχουμε το πρόσφατο παράδειγμα του βετεράνου γόη Ρίτσαρντ Γκιρ που αναζητεί απεγνωσμένα «Άλλοθι» στην ταινία του Νίκολας Τζαρέκι. Πλούσιος, κυνικός και γοητευτικός, ο Ρόμπερτ Μίλερ τον οποίο υποδύεται ο Ρίτσαρντ Γκιρ, διαθέτει μια ιδανική δημόσια εικόνα. Όμως ένα τυχαίο περιστατικό αφήνει να διαφανούν οι πρώτες ρωγμές: η εταιρία του άλλοτε ισχυρού εκατομμυριούχου βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και ο Μίλερ προσπαθεί με σπασμωδικές κινήσεις να αποτρέψει την καταστροφή, εμπλέκοντας-τι άλλο;-μια μεγάλη τράπεζα. Παράλληλα έρχονται στην επιφάνεια τα καλά κρυμμένα μυστικά της παράλληλης ερωτικής του ζωής…

Τα «χρυσά αγόρια» της Wall Street

Σκηνή από την ταινία «Wall Street: το χρήμα ποτέ δεν κοιμάται»

Χαρακτήρες σαν τον Ρόμπερτ Μίλερ μπορεί –εν μέσω κρίσης- να φαντάζουν ιδιαίτερα αρνητικοί, ακόμη και όταν έχουν τον κεντρικό ρόλο. Κάποτε όμως λειτουργούσαν ως πρότυπα. Η πιο γνωστή περίπτωση είναι αυτή του Γκόρντον Γκέκο στην κλασική πλέον ταινία του Όλιβερ Στόουν «Wall Street» (1987).

Ο σκηνοθέτης γνωρίζοντας εκ των έσω τον σκληρό κόσμο του χρηματιστηρίου, καθώς ο πατέρας του είχε εργαστεί ως χρηματιστής στη Νέα Υόρκη, επιχείρησε να μας δώσει το ολοκληρωμένο πορτρέτο ενός χαρισματικού και κυνικού τυχοδιώκτη. Όμως τα φιλόδοξα «αγόρια» της Wall Street λάτρεψαν τον Γκόρντον Γκέκο και τη διάσημη πλέον ατάκα του: «η απληστία είναι καλή». Σοκαρισμένος ο Όλιβερ Στόουν δεχόταν τα συγχαρητήρια πολλών «golden boys» που του έλεγαν ότι επέλεξαν την καριέρα τους, επηρεασμένοι από τον χαρακτήρα του Γκόρντον Γκέκο. Ο Μάικλ Ντάγκλας είχε προσπαθήσει να ερμηνεύσει τη γοητεία του Γκέκο: «Λατρεύουν τον Γκέκο, κάτι το οποίο είναι τεράστια έκπληξη για εμένα μιας και ο χαρακτήρας αυτός είναι ένα πραγματικό κάθαρμα. H Wall Street είναι θέατρο. Οι θεατές λατρεύουν τις ιστορίες εξουσίας, σαγηνεύονται από την εξουσία. Για τον λόγο αυτό πιστεύω πως η ταινία "Wall Street" έχει αντέξει όλα αυτά τα χρόνια».

Ο Γκόρντον Γκέκο επέστρεψε το 2010, όταν η οικονομική κρίση είχε δείξει τα δόντια της, με την ταινία «Γουόλ Στριτ-το χρήμα ποτέ δεν πεθαίνει». Αυτή τη φορά το γεράκι μεταμορφώνεται σε Κασσάνδρα της επερχόμενης συμφοράς. Η φυλακή μπορεί να έχει διαλύσει την οικογένειά του όμως έχει ακονίσει το συγγραφικό του ταλέντο και η φήμη του ως οικονομικού αναλυτή του επιτρέπει να επιβιώνει. Ωστόσο η σκυτάλη πέρασε στη νέα γενιά, στον Τζέικομπ Μουρ (στο ρόλο ο Σάια ΛαΜπεφ) ένα αμφιταλαντευόμενο golden boy που είναι τρελά ερωτευμένο με την κόρη του Γκέκο...

«Η απληστία του Γκόρντον Γκέκο θάφτηκε από την απληστία των τραπεζών. Το 2008, η ύπαρξη ενός Γκόρντον Γκέκο δεν ήταν πλέον εφικτή. Ο χαρακτήρας αυτός, το είδος του τυχοδιώκτη αυτού, είχε εκλείψει, είχε αντικατασταθεί από θεσμούς που κάποτε ορίζονταν από συγκεκριμένα πλαίσια», είχε δηλώσει ο Όλιβερ Στόουν.

Ο Τζ. Σ. Κάντορ στην ταινία του «Margin call» (Ο δρόμος του χρήματος) επιχείρησε να περιγράψει με τους όρους ενός ψυχολογικού θρίλερ την κρίση του 2008 που συντάραξε την αμερικανική οικονομία. Σε διάστημα λίγων ωρών ο φακός παρακολουθεί τον πανικό, τις απεγνωσμένες προσπάθειες συγκάλυψης και την «ανθρωποφαγία» ανάμεσα στα στελέχη μιας επενδυτικής τράπεζας στη Wall Street, όταν όλοι οι οιωνοί δείχνουν ότι η ζημιά από τις λεγόμενες «τοξικές επενδύσεις» δεν μπορεί να ελεγχθεί. Οι Κέβιν Σπέισι, Τζέρεμι Άιρονς, Πολ Μπέτανι, Στάνλεϊ Τούτσι, Ντέμι Μουρ και Σάιμον Μπέικερ φωτίζουν την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση των αυτάρεσκων στελεχών που βλέπουν τον κόσμο τους να καταρρέει.

Σκηνή από την ταινίια «Ο χρόμος του χρήματος» (Margin Call)

Aπόλυσέ τους γλυκά

Η κρίση φέρνει στην επιφάνεια τα χειρότερα ένστικτα. Μας το είχε αποδείξει ο Κώστας Γαβράς στην εξαιρετική ταινία του «Το τσεκούρι», όταν ένα υψηλόβαθμο στέλεχος, απολύεται «με πολλούς επαίνους από την εταιρεία του» και μια παχυλή αποζημίωση. Ο ίδιος τρέφει ψευδαισθήσεις ότι μπορεί να βρει εύκολα δουλειά χάρη στο βιογραφικό του, όμως όταν προσγειώνεται στη σκληρή πραγματικότητα της ανεργίας, τότε η απελπισία τον ωθεί να σκοτώσει όλους τους αξιόλογους υποψηφίους για μια εταιρική θέση.

Το θρίλερ «Κυνηγοί κεφαλών» του Μόρτεν Τίλντουμ είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Νορβηγού σταρ της αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο. Σε αυτή την περίπτωση βλέπουμε τη σύγκρουση ανάμεσα στον Ρόγκερ Μπράουν, έναν επιτυχημένο «κυνηγό» νέων ταλέντων που προορίζονται για διευθυντικές θέσεις σε πολυεθνικούς κολοσσούς. Εξαρτημένος από την γοητευτική σύζυγό του αλλά και έναν υπερπολυτελή τρόπο ζωής, ο Μπράουν ακολουθεί μια διπλή ζωή: από τη μια πλευρά προσλαμβάνει την αφρόκρεμα των μάνατζερ και από την άλλη κλέβει με αξιοζήλευτη μαεστρία πανάκριβα έργα τέχνης. Από θύτης όμως θα μεταμορφωθεί σε θύμα όταν γνωρίσει τον ιδανικό «υποψήφιο», τον Κλας Γκρέβε.

Σκηνή από την ταινία «Κυνηγοί κεφαλών»

Η απορρυθμισμένη πλέον αγορά εργασίας προσαρμόζεται στα νέα ήθη. Ο Τζορτζ Κλούνεϊ στην ταινία «Ραντεβού στον αέρα» υποδύεται τον ιδιόρρυθμο Ράιαν, ένα είδος σύγχρονου εκτελεστή που είναι επιφορτισμένος να ανακοινώνει τις περικοπές και τις απολύσεις σε μεγάλες εταιρείες. Μονίμως με μια βαλίτσα στο χέρι, έχοντας τη φιλοσοφία να κουβαλάει όσο λιγότερες πραγματικές και συναισθηματικές αποσκευές μπορεί, έρχεται κάποια στιγμή σε σύγκρουση με την…θηλυκή εκδοχή του εαυτού του, μια νεαρή φιλόδοξη συνάδελφό του που θέλει να περικόψει τα έξοδα της εταιρείας, ανακοινώνοντας τις απολύσεις μέσω…τηλεδιασκέψεων.

Ο σκηνοθέτης της ταινίας Τζέισον Ράιτμαν είχε μάλιστα προχωρήσει σε ένα ενδιαφέρον πείραμα: κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων είχε ζητήσει από ανθρώπους που είχαν χάσει τη δουλειά τους να εκφράσουν μπροστά στην κάμερα πως ένιωσαν για την απόλυσή τους ή τι θα έλεγαν στα αφεντικά τους αν μπορούσαν να γυρίσουν το χρόνο πίσω.

Σκηνή από την ταινία «Ραντεβού στον αέρα» (Up in the air)

Η οικονομική κρίση έφερε στις σκοτεινές αίθουσες την κινηματογραφική μεταφορά ενός βιβλίου που δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι θα ενδιέφερε έναν σκηνοθέτη. Πρόκειται για το «Cosmopolis» του διάσημου αμερικανού συγγραφέα Nτον Ντε Λίλλο που ερέθισε δημιουργικά τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ. Κανονικά η έξοχη πρόζα του Ντε Λίλλο δύσκολα θα έβρισκε κινηματογραφική διέξοδο, αφού της λείπει η τυπική «δράση» που έχουμε συνηθίσει να έχουν πολλά μπεστ σέλερ.

Όμως στη συμβολική περιπλάνηση ενός νεαρού επιχειρηματία που αντικρίζει το χάος της Νέας Υόρκης μέσα από το προστατευμένο περιβάλλον της λιμουζίνας του, τη στιγμή που καταρρέουν τα χρηματιστήρια και φουντώνουν οι διαμαρτυρίες, μπορεί κανείς να διακρίνει τους παραλογισμούς του απορρυθμισμένου μας οικονομικού συστήματος. Ο Ρόμπερτ Πάτινσον, ο χολιγουντιανός σταρ των ταινιών «Λυκόφως» σε μια απρόσμενη κινηματογραφική εμφάνιση ενσαρκώνει τις αντιφάσεις μιας ταραγμένης εποχής.

Σκηνή από την ταινία «Cosmopolis»

Τα «golden boys» στη μεγάλη οθόνη ήρθαν για να μείνουν…Καθώς η κρίση βαθαίνει ακόμη και ταινίες που τυπικά δεν αναφέρονται σε εταιρικά «σημεία και τέρατα», μοιάζει να σχολιάζουν καυστικά τα όσα βιώνουμε. Είναι πρόσφατο το παράδειγμα του γκανγκστερικού θρίλερ «Σκότωσέ τους γλυκά» με πρωταγωνιστή τον Μπραντ Πιτ: πολλοί κριτικοί θεώρησαν ότι ο σκηνοθέτης Άντριου Ντόμινικ επιχειρεί να δείξει τις εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα στον κόσμο της παρανομίας και του τραπεζικού συστήματος. Γιατί όχι, άλλωστε; Στη μαφία αλλά και στις «αγορές» δεν υπάρχουν κανόνες…

MAΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ