Η νέα ταινία από την Αυστρία «Παράδεισος του έρωτα» του Ulrich Seidl εντυπωσίασε τον περασμένο Μάιο στο Φεστιβάλ Καννών με το ριζοσπαστικό τρόπο κινηματογράφησης και την κοφτερή της ματιά πάνω σε ποικίλα ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο: την κυριαρχία του χρήματος, τη φτώχεια και τη μιζέρια και κυρίως τη μοναξιά.

«Παράδεισος του έρωτα»

Το φιλμ «Παράδεισος του έρωτα» αποτελεί το πρώτο μέρος της «Τριλογίας του Παραδείσου» που ολοκλήρωσε ο σκηνοθέτης. Ο «Παράδεισος της Πίστης» προβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Βενετίας ενώ η προβολή της ταινίας «Παράδεισος της Ελπίδας» θα γίνει στο Βερολίνο.

Η ταινία αναφέρεται σε τρεις γυναίκες πενηντάρες που αποφασίζουν να κάνουν σεξοτουρισμό στην Κένυα. Η αφήγηση εστιάζει στην Τερέζα, μια μητέρα παχύσαρκη, ξανθιά με ευδιάκριτα χαρακτηριστικά βορειοευρωπαίας. Τα εξωτικά τοπία της Αφρικής από τις πρώτες στιγμές της ταινίας εισβάλλουν στην οθόνη με τους φοίνικες και τα άγρια νερά να περιβάλλουν τις πληθωρικές τουρίστριες.

Στην πορεία αντιλαμβανόμαστε ότι η Τερέζα δεν αποζητά μόνο τη διαφυγή από την καθημερινότητα και το σεξ. Η εκτόνωση της σάρκας δεν της αρκεί αλλά έχει ανάγκη από κάτι άλλο. Όπως λέει στις φίλες της, θέλει να την κοιτούν στα μάτια, να την εκτιμήσουν ως ανθρώπινη οντότητα και όχι σαν ένα κομμάτι κρέας. Διαπιστώνουμε ότι κατά βάθος η ηρωίδα αυτού του φιλμ του Ulrich Seidl αισθάνεται απέραντη μοναξιά και ότι αυτό που θα ήθελε πραγματικά είναι λίγη αγάπη.

Στην αναζήτηση αυτής, περιπλέκεται σε μια σειρά από περιπέτειες με νεαρούς αφρικανούς οι οποίοι –πράγμα αναμενόμενο- αυτό που θέλουν είναι το πορτοφόλι της. Διάφορα τραγελαφικά επεισόδια λαμβάνουν χώρα, όπου εκτίθεται ανάγλυφα η αντίθεση της ευρωπαϊκής με την αφρικανική κουλτούρα. Οι νεαροί περιζώνουν την τουρίστρια όπως τα σαρκοβόρα το θύμα τους. Είτε με αυθορμητισμό πουλώντας της κολιέ και μπιχλιμπίδια είτε με πονηριά «πουλώντας» της αίσθημα και έρωτα. Η Τερέζα γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι έχει γίνει λεία και ότι με το χρήμα μπορεί να αγοράσει τα πάντα εκτός από το πραγματικό ενδιαφέρον και την αγάπη για το πρόσωπό της.

Ο συμπατριώτης του Mikael Haneke Ulrich Seidl φαίνεται να ανήκει στο αντίστοιχο ρεύμα του βορειοευρωπαϊκού σινεμά. Με λιτές και πλούσιες σε σημασίες εικόνες, εντάσσεται και αυτός στους οπαδούς και δημιουργούς ενός κινηματογράφου ενοχλητικού και σκληρού που βάζει το θεατή σε συλλογισμούς.

«Ο Κινηματογράφος πρέπει να είναι σαν ένα βότσαλο μέσα στο παπούτσι», είχε πει κάποτε ο Λαρς Φον Τρίερ. Κάπως έτσι γίνεται και σε μερικές στιγμές της ταινίας «Παράδεισος του έρωτα» η οποία εκθέτει την ανθρώπινη σκληρότητα με ποικίλους τρόπους. Με τις ρατσιστικές εκδηλώσεις των τουριστών προς τους ντόπιους, με την κραυγαλέα εκμετάλλευση των ξένων στην οποία επιδίδονται οι Αφρικανοί, με την εξαπάτηση και τη γελοιοποίηση της ανθρώπινης ύπαρξης.

Αποκορύφωμα του ευτελισμού και της γελοιοποίησης του ανθρώπου από τη δύναμη του χρήματος αποτελεί η εξής χαρακτηριστική σκηνή: οι τρεις τουρίστριες «προσλαμβάνουν» ένα νεαρό για να κάνει στριπτίζ και διάφορα παιχνίδια προκειμένου να διασκεδάσουν την Τερέζα που έχει τα γενέθλιά της. Ο άνθρωπος για τα χρήματα μετατρέπεται σε αντικείμενο. Μια ιδέα που δεν την υποβάλλει μόνο η συγκεκριμένη σκηνή αλλά όλο το επιχείρημα της ταινίας.

Το ενστικτώδες, το ζωώδες και το πρωτόγονο που ενυπάρχει στην ανθρώπινη φύση αποτυπώνεται εύστοχα στο κάδρο με την ξαπλωμένη τίγρη πάνω από το κεφάλι του νεαρού που προσποιείται ότι χορεύει. Καθώς είναι τοποθετημένο πάνω από το κρεβάτι της Τερέζας, το συγκεκριμένο κάδρο προεκτείνει και το νωχελικό ξετύλιγμα της σάρκας της μεσήλικης γυναίκας.

Σε μερικά σημεία του φιλμ, οι οπτικές γωνίες της κάμερας, ο φωτισμός όπως και οι στάσεις της ηθοποιού αναδεικνύουν εικόνες ιδιαίτερης αισθητικής, θυμίζοντας πίνακες του Botero (ο οποίος υπερεκτιμά την πληθωρικότητα). Η επιλογή μιας παχύσαρκης γυναίκας ως κέντρο αναφοράς, η υπερ-έκθεση του σώματός της και ο ακομπλεξάριστος γενικά τρόπος κινηματογράφησής της από το σκηνοθέτη θα λέγαμε ότι δεν είναι τυχαίος.

Πίσω από αυτόν τον τρόπο αναπαράστασης, ελλοχεύει μια έμμεση κριτική του πολιτισμένου κόσμου και των παγιωμένων του αντιλήψεων σχετικά με το ωραίο. Με θάρρος, θράσος και αναίδεια, στην ταινία του Ulrich Seidl οι αφράτες κυρίες παίρνουν τη θέση των κοκκαλιάρικων μοντέλων που συνηθίζονται στις ταινίες.

Με έξυπνα κάδρα, λοιπόν, κινηματογραφικά και με όμορφες εικόνες, συντεταγμένες με ευστοχία, η ταινία «Παράδεισος του έρωτα» εκφράζει με ρεαλιστικό τρόπο τον πόνο και τη μοναξιά της ανθρώπινης ψυχής σε μια εμπορευματική κοινωνία αδιαφορίας και εκμετάλλευσης.

Παίζουν: Margarethe Tiesel, Peter Kazungu, Inge Maux, Dunja Sowinetz. Η ταινία προβάλλεται από τη Feelgood Entetainment.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ