Μετά το θέμα του ρατσισμού, ο σκηνοθέτης της αποκαλυπτικής ταινίας «Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας» Τόνι Κέι καταπιάνεται με εκείνο της εκπαίδευσης και της ευρύτερης μάθησης στο φιλμ «Detachment-Μαθήματα Ζωής».

«Μαθήματα ζωής»(Detachment)

Αυτή τη φορά συνεργάζεται με τον Άντριεν Μπρόντι («Ο Πιανίστας») και με μεταδοτικότητα ξεχωριστή μας προσφέρει μαθήματα πάνω στη μοναξιά, την αποστασιοποίηση των ανθρώπων, πάνω στους στόχους και τα διλήμματα της ζωής.

Το σενάριο του φιλμ βασίζεται σε ποικίλες έρευνες του σεναριογράφου και εκπαιδευτικού Carl Lund. Ο Τόνι Κέι μέσα από την αφήγησή του στήνει το πορτρέτο ενός καθηγητή, μιας σχολικής κοινότητας, μιας κοινωνίας.

Ο Χένρι Μπαρθες (Άντριεν Μπρόντι) είναι ένας αναπληρωτής καθηγητής αγγλικής φιλολογίας. Αντικαθιστά συναδέλφους σε σχολεία της Ζώνης Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας. Παρόλο που το περιβάλλον της τάξης του δεν είναι και το καλύτερο, με αρκετούς μαθητές αυθάδεις και προβληματικούς στη συμπεριφορά τους, ο Χένρι υιοθετεί μια παιδαγωγική μέθοδο αποτελεσματική για τους ατίθασους εφήβους. Αντιμετωπίζει το χλευασμό και τις επιθέσεις με μια απάθεια που καθηλώνει.

Η κάμερα δεν εστιάζει μόνο στο σχολικό περιβάλλον (αν το έκανε η ταινία θα αποτελούσε μια αμερικανική εκδοχή του φιλμ «Ανάμεσα στους Τοίχους»). Ακολουθεί το Χένρι στην προσωπική του ζωή, επιδεικνύοντας στο θεατή ένα χαρακτήρα μοναχικό, παρορμητικό, γενναιόδωρο και καταθλιπτικό. Νοιάζεται για τον άρρωστο παππού του, περιμαζεύει μια μικρή πόρνη από το δρόμο και της παρέχει φιλοξενία, βγαίνει με μια συνάδελφό του…

Ωστόσο, δείχνει να μη δένεται ουσιαστικά με κανέναν, κρατώντας μια απόσταση (ασφαλείας;) από όλους και όλα. Με τον ειλικρινή και ευθύ τρόπο συμπεριφοράς του κατακτά τους περισσότερους από αυτούς που συσχετίζεται. Ο ίδιος, όμως, μένει ψυχρός και άδειος δείχνοντας να έχει προσκολλήσει στις αναμνήσεις μιας παιδικής ηλικίας που εμφανίζονται σε τακτά διαστήματα ως εικόνες μπροστά του (ως flash-backs), μπερδεύονται με την πραγματικότητα που ζει και τη χρωματίζουν ανάλογα.

Ξεκινώντας από την αναπαράσταση ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος της σύγχρονης εποχής, ο λόγος του Τόνι Κέι προεκτείνεται στην κοινωνία εισχωρώντας ακόμη και στην ψυχή του ανθρώπου. «Detachment» είναι ο αυθεντικός τίτλος του έργου συμπυκνώνοντας την απόσπαση, την αποσύνδεση, τη μοναξιά και την αδιαφορία, σε τελική ανάλυση, που κατατρύχει το σύγχρονο κόσμο. Αυτή η ιδέα του «detachment», ανησυχητική και «πανταχού παρούσα», διαπερνά και διαβρώνει τις σχέσεις μεταξύ καθηγητών-μαθητών, σχολείου και κοινωνίας, και των ανθρώπων γενικότερα οι οποίοι διασταυρώνονται χωρίς ποτέ να γνωριστούν πραγματικά.

Ο ήρωας επαναλαμβάνει συχνά ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν διάφορα προβλήματα να αντιμετωπίσουν και να βάλουν σε τάξη ένα χάος. Απορροφημένοι καθώς είναι, ο καθένας με τα δικά του, αποκόπτονται βαθμιαία από τους άλλους οδηγούμενοι σε μια ολική αποξένωση, ακόμη και από τον εαυτό τους. Αυτή η κεντρική ιδέα του έργου ανακοινώνεται ήδη από την αρχή της ταινίας με την αναφορά μιας εμβληματικής φράσης του Αλμπέρ Καμύ.

Ως προς τις αφηγηματικές μεθόδους του σκηνοθέτη, σε αυτήν την ταινία, μπορούμε να διακρίνουμε μια πρωτοτυπία στη φόρμα και στη δομή της ιστορίας του. Με έξυπνα ρακόρ, ο λόγος συχνά πυκνά ταυτίζεται με μια εικόνα, μια φωτογραφία, ένα σκίτσο ακόμη και με το σχέδιο πάνω σε ένα γλυκό (η μαθήτρια Meredith είναι η μόνη που τρώει το μαύρο γλυκό με το λυπητερό ανθρωπάκι πριν ολοκληρώσει μια αποτρόπαια πράξη). Οι μαρτυρίες των καθηγητών εν είδει συνεντεύξεων ή και εξομολογήσεων μαζί με μια προτίμηση στους ανθρώπους του περιθωρίου έρχονται να ολοκληρώσουν μια πρωτότυπη αφήγηση που θυμίζει ταινίες του ’70.

Ο Άντριεν Μπρόντι αφού μελέτησε εις βάθος το χαρακτήρα του ιδιόμορφου καθηγητή τον αποτυπώνει με μια ιδιαίτερη λεπτότητα και χάρη. Η ταύτισή του με το πρόσωπο που υποδύεται είναι μοναδική. Σε αυτό προφανώς συνέβαλαν και οι επιρροές που έχει δεχτεί από τον πατέρα του ο οποίος ήταν καθηγητής ιστορίας στη Νέα Υόρκη.

Τα «Μαθήματα Ζωής» είναι μια δυνατή ταινία πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη, πάνω στον εαυτό μας και τους άλλους, τη μοναξιά, το χάος της ζωής, την απελπισία και την ελπίδα.

Παίζουν: Αντριεν Μπρόντι, Μάρσια Γκέι Χάρντεν, Τζέιμς Κάαν, Κρίστιν Χέντρικς, Λούσι Λιου. Η ταινία προβάλλεται από τη Videorama Films.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ