Η Δήμητρα Γιαννακού γράφει κριτική για το προκλητικό δράμα του Ούλριχ Ζάιντλ «Ο παράδεισος της πίστης» που προβάλλεται αυτή την εβδομάδα από τη Feelgood Entertainment.

«Ο παράδεισος της πίστης»

«Ο παράδεισος της πίστης» αποτελεί το δεύτερο μέρος της τριλογίας «Παράδεισος» του φανερά αντισυμβατικού κινηματογραφιστή Ούλριχ Ζάιντλ. («Import/ Export», «Dog Days»). Προβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 2012 και απέσπασε το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής. Με λιτή σκηνοθεσία, σκανδαλώδες και προκλητικό (όπως αρκετές ταινίες του βορειοευρωπαϊκού κινηματογράφου), το φιλμ γελοιοποιεί τις θρησκευτικές ακρότητες, γίνεται κυνικά αστείο και τραγικό ταυτόχρονα, παρασύροντάς μας στο μίζερο «παράδεισο» μιας γυναίκας εμμονικής με το Χριστό και τα θεία.

Η Άννα-Μαρία (Μαρία Χοφστάτερ, «Dog Days») είναι η αδελφή της πρωταγωνίστριας του πρώτου μέρους της τριλογίας, του «Παράδεισος του Έρωτα» που εντυπωσίασε στις Κάννες. Εκεί εμφανίζεται για λίγο, σε μια σύντομη σκηνή, ξεπροβοδίζοντας την Τερέζα που φεύγει για την Κένυα. Ενώ εκείνη ξεκινά να κάνει σεξοτουρισμό στην Κένυα, η Άννα-Μαρία αφιερώνει το χρόνο των διακοπών της στον προσηλυτισμό των απίστων ενός λαϊκού προαστίου της Βιέννης.

Με ένα αγαλματάκι της Παναγίας στο χέρι, μπαίνει μέσα στα σπίτια και «κηρύσσει το Λόγο του Θεού», ενοχλώντας τους κατοίκους. Στο σπίτι της προσεύχεται νυχθημερόν, καταδεικνύοντας μια νευρωτική, θα λέγαμε, αφοσίωση στο Θεό, γεμίζοντας, έτσι, το κενό της ύπαρξής της.

Ένα κοινό νοηματικό νήμα διαφαίνεται πίσω από τις δύο πρώτες ταινίες της τριλογίας, παρά την εμφανώς διαφορετική τους ιστορία. Και οι δύο αδερφές είναι γύρω στα πενήντα, και οι δύο ψάχνουν απεγνωσμένα τον παράδεισο στην αγάπη, δείχνουν απογοητευμένες από το άλλο φύλο, γεμάτες σεξουαλικά απωθημένα και στερήσεις. Η Τερέζα και η Άννα-Μαρία αναζητούν διέξοδο, κακομεταχειριζόμενες τα σώματά τους, η καθεμία με διαφορετικό τρόπο.

Στο φιλμ «Ο Παράδεισος της Πίστης», παρακολουθούμε την καθημερινότητα μιας γυναίκας υστερικής, στα πρόθυρα της τρέλας, που αυτομαστιγώνεται τη μέρα και αυνανίζεται το βράδυ με ένα σταυρό πάνω στον οποίο είναι ανάγλυφο το σώμα του Ιησού… Ο Ούλριχ Ζάιτλ σοκάρει και θα δυσαρεστήσει πολλούς βαθιά θρησκευόμενους με τις παραπάνω σκηνές.

Ο θρησκευτικός ενθουσιασμός και η λατρεία παρουσιάζονται ως υποκατάστατα της σεξουαλικής επιθυμίας. Η Άννα-Μαρία ανεβαίνει τον προσωπικό της Γολγοθά προς τη σταύρωση, ανακατεύοντας τον πόνο με την ηδονή, την πνευματική αγάπη με τη σαρκική, μέχρι που η ζωή της θα πάρει άλλη τροπή όταν καταφθάσει ο άνδρας της.

Διάφορες σκηνές ακολουθούν με ακρότητες και υπερβολές όπου η ανθρώπινη σκληρότητα εκτίθεται σε όλο της το μεγαλείο μέσα σε συμφραζόμενα θρησκευτικής ευλάβειας. Η ειρωνεία του Ζάιτλ είναι παντού, διάχυτη και προβληματίζει με τον σκεπτικισμό της. Διεκδικώντας μια θέση δίπλα στον συμπατριώτη του Χάνεκε, ο σκηνοθέτης θίγει ζητήματα της ανθρώπινης φύσης που «πονάνε» αναπαριστώντας τα κινηματογραφικά.

Στα δύο πρώτα φιλμ της τριλογίας του «Παράδεισος», πίσω από τις αναζητήσεις των δύο κατατρεγμένων αδελφών, κρύβεται μια υστερία για την αναζήτηση ενός νοήματος σε έναν κόσμο όπου όλα είναι εφήμερα και μάταια. «Η ομορφιά μαραίνεται, ό, τι φτιάχνει ο άνθρωπος είναι εφήμερο..», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο τέλος του φιλμ «Ο παράδεισος της πίστης».

Οι σινεφίλ θεατές θα εκτιμήσουν τα ολόισια ευθυγραμμισμένα κάδρα και τα στατικά, προσεγμένα πλάνα που φέρουν συχνά τη δομή ενός πίνακα ζωγραφικής. Πλάνα, μέσα στα οποία μπαινοβγαίνει ένας μουσουλμάνος παραπληγικός και μια θεούσα χριστιανή με ρομπάκια σεμνά και λουλουδιστά ανάλογα της ταπετσαρίας και όλης της συντηρητικής διακόσμησης του σπιτιού. Οι σταυροί, διασκορπισμένοι σε κάθε δωμάτιο, χωρίζουν το ζευγάρι στη μέση.

Οι τραγελαφικές επαναλήψεις έχουν σκοπό είτε την πρόκληση νευρικού γέλιου είτε τη μετάδοση μιας αποπνικτικής ατμόσφαιρας που μυρίζει λιβάνι. Η μοναξιά των ηρώων ερμηνεύεται με μεγάλη φυσικότητα και ευστοχία από τον μη επαγγελματία ηθοποιό Ναμπίλ Σαλέχ, καθώς και από τη Μαρία Χοφστάτερ.

Παίζουν: Μαρία Χοφστάτερ, Ναμπίλ Σαλέχ, Ντάλια Μπαράνοβα, Ρενέ Ρουπνίκ, Ντάνιελ Χόεσλ. Η ταινία προβάλλεται από τη Feelgood Entertainment.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ