Το «Διεθνές Φεστιβάλ Αθηνών – Νύχτες Πρεμιέρας» έλαβε χώρα και φέτος στην Αθήνα, συνεχίζοντας μια παράδοση πολλών χρόνων, τιμώντας την 7η τέχνη. Πολλές και διάφορες ταινίες παρέλασαν από τις οθόνες των κινηματογράφων Ιντεάλ, Δαναός 1 και 2, Opera Odeon 1 και 2 καθώς και από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Συνολικά προβλήθηκαν 206 ταινίες εκ των οποίων οι 93 ήταν ελληνικές, μαρτυρώντας τη μεγάλη άνθιση του κινηματογράφου στη χώρα μας, σε μια εποχή, μάλιστα, που μαστίζεται από βαθιά κρίση. Ωστόσο, η ιστορία έχει αποδείξει ότι σε δύσκολους καιρούς οι άνθρωποι βρίσκουν καταφύγιο στην τέχνη και η ανάγκη να εκφραστούν μέσω του κινηματογράφου, μιας τέχνης με μεγάλη κοινωνική απήχηση, «γέννησε» αρκετές κινηματογραφικές προτάσεις.

Το κοινό ανταποκρίθηκε με αντίστοιχο ζήλο στο κάλεσμα της φετινής Γιορτής του Σινεμά, καθώς συνέρευσε πληθωρικό στις περισσότερες προβολές, σε τέτοιο σημείο που εξαντλούνταν γρήγορα τα εισιτήρια ή έγιναν επαναληπτικές προβολές. Με ενδιαφέρον και μια έντονη περιέργεια, οι θεατές παρακολουθούσαν τις ταινίες απορροφημένοι από την αφήγηση. Στο τέλος μερικών φιλμ τα χειροκροτήματα δεν έλειψαν, ενώ χαμόγελα ή εκφράσεις επιδοκιμασίας επιβεβαίωναν την προσωπική συμμετοχή στο δράμα ή τη δράση των ηρώων.

Οι περισσότερες ταινίες που προβλήθηκαν στα πλαίσια του Φεστιβάλ ήταν άξιες προσοχής. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναφερθούν μερικές από αυτές.

Το Φεστιβάλ άνοιξε με την προβολή της «Frances Ha» του Νόε Μπάουμπαχ, μιας ταινίας του ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου σε ασπρόμαυρη εικόνα. Με επιρροές από τη nouvelle vague, το Γούντι Άλεν και με έναν «ατίθασο» κώδικα γραφής η «Frances Ha» μιλά για τη νέα γενιά, τις αναζητήσεις, τα αδιέξοδα και τα προβλήματά της, προσεγγίζοντας όλα τα παραπάνω με ένα αέρινο και χορευτικό στυλ.

Στη «Λιμουζίνα» του Νίκου Παναγιωτόπουλου

Την Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου έγινε απονομή βραβείου στον έλληνα σκηνοθέτη Νίκο Παναγιωτόπουλο για το σύνολο της προσφοράς του. Ο σκηνοθέτης του αλληγορικού «Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας» (1978) δήλωσε «εικονομάχος» ενώ ξεκίνησε ως «εικονολάτρης», καταδεικνύοντας την αντίδρασή του στη σύγχρονη κυριαρχία της εικόνας. Έτσι, έφτιαξε τη «Λιμουζίνα» η οποία είναι «μια ταινία που ακούγεται», «μια κωμωδία παρεξηγήσεων» δίνοντας στο λόγο και τον ήχο τη θέση που δικαιούνται ως συμπρωταγωνιστές της εικόνας.

Ο τίτλος της νέας του ταινίας «Η Λιμουζίνα» βασίζεται σε ένα λογοπαίγνιο, έχοντας ως κέντρο αναφοράς μια γυναίκα από τη γαλλική πόλη Λιμόζ, η οποία είναι όμορφη, σικ και θελκτική όπως μια λιμουζίνα. Το φιλμικό κείμενο δομείται πάνω σε συνεχείς διαλόγους που διεξάγονται είτε σε ένα γαλλικό καφέ είτε στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, μέσα στο άντρο ενός επαγγελματία-κλέφτη.

Το ζήτημα της μοναξιάς στη σύγχρονη εποχή θίγει η νέα ταινία της Πέννυς Παναγιωτοπούλου «September». Το φιλμ διαπνέεται από έναν ήρεμο ρυθμό, καταγράφοντας τη ζωή μιας γυναίκας μοναχικής που ζει παρέα με το σκύλο της. Όταν ξαφνικά αυτός πεθαίνει, εκείνη θα αναζητήσει τη συντροφιά στους ανθρώπους. Καθώς όμως οι άνθρωποι είναι κλεισμένοι στο δικό τους (μικρό)κόσμο, η παντέρημη γυναίκα θα αποβληθεί και θα απορριφθεί από το σύστημά τους. Έτσι, εκείνη θα αναζητήσει και πάλι καταφύγιο στα ζώα. Η σκηνοθέτιδα του «Δύσκολοι Αποχαιρετισμοί: ο Μπαμπάς μου» δίνει μια κινηματογραφική αναπαράσταση της μοναξιάς που βιώνουν αρκετοί άνθρωποι σήμερα. Κάτω από τους φαινομενικά ήρεμους τόνους, το εσωτερικό δράμα της ηρωίδας γίνεται βαθμιαία αρκετά ηχηρό, σαν μια μπόρα που ξεσπά απότομα μέσα στο ήπιο, ακόμη, κλίμα του Σεπτεμβρίου.

Τα τρομερά παιδιά της Beat Generation

Σκηνή από την ταινία «Στο Δρόμο»

Μετά το φιλμ «Στο Δρόμο», η beat generation έρχεται και πάλι στο κινηματογραφικό προσκήνιο με την ταινία του Τζον Κροκίδας «Σκότωσε τους Αγαπημένους Σου» που προβλήθηκε και αυτή στις Νύχτες Πρεμιέρας. Βασισμένη στο βιβλίο του Τζακ Κέρουακ «And the Hippos Were Boiled in Their Tanks» και με πρωταγωνιστή τον Ντάνιελ Ράντκλιφ (Χάρυ Πότερ), η ταινία τραβά την περιέργεια. Αφηγείται μια αληθινή ιστορία φιλίας και ενός φόνου που οδήγησαν στη γέννηση του λογοτεχνικού κινήματος της beat generation.

Ο ποιητής Άλεν Γκίνσμπεργκ και οι συγγραφείς Τζακ Κέρουακ και Γουίλιαμ Μπάροουζ (οι πρωτοπόροι της γενιάς beat) συγκεντρώνονται και ανταλλάσσουν σκέψεις ρομαντικές και επαναστατικές. Παρά τη μεγάλη προσπάθεια της παραγωγής, η ταινία χάνει το ρυθμό της στην πορεία δείχνοντας να μην ξέρει πού να εστιάσει καταλήγοντας σε μια χαοτική αφήγηση. Οι μορφές των ηρώων-πρωτοπόρων παρουσιάζονται αρκετά μυθοποιημένες, χωρίς καθόλου φυσικότητα και με μια κραυγαλέα επιτήδευση που κουράζει.

Προβολές ντοκιμαντέρ

Μια ταινία από τη Γερμανία, οι «Δύο Μητέρες» της Αν Ζόχρα Μπερασέντ, παρουσιάζει με ντοκυμενταρίστικο ύφος τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ομοφυλοφιλικές γυναίκες, κατά την προσπάθειά τους να αποκτήσουν ένα παιδί. Ένα κοινωνικό πρόβλημα πάνω στο οποίο η σκηνοθέτιδα εγκύπτει με ρεαλιστική ματιά καταγράφοντας αρκετές δοκιμασίες που μπορεί να περάσει ένα αντίστοιχο ζευγάρι: από τα τρομερά γραφειοκρατικά εμπόδια της πολιτισμένης Γερμανίας μέχρι την αμφισβήτηση της ίδιας τους της σχέσης.

Στα πλαίσια του τμήματος των ντοκιμαντέρ, αρκετό ενδιαφέρον παρουσίασε η ταινία «Μούμια: Επαναστάτης Χωρίς Τέλος» αφιερωμένη –όπως το φανερώνει και ο τίτλος- στον ακτιβιστή Μούμια, το σύμβολο όλων όσων μάχονταν κατά της θανατικής ποινής. Ο Μούμια καταδικάστηκε το 1982 στην ποινή του θανάτου για το φόνο ενός αστυνομικού.

Μέσα από ποικίλες μαρτυρίες, εκτίθεται η πολύμορφη προσωπικότητα του Μούμια, ενός ανθρώπου που ήταν ταυτόχρονα δημοσιογράφος, συγγραφέας, μαχητής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπερασπιστής της ελευθερίας, των φτωχών και αδυνάμων, πολέμιος του ρατσισμού. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί ένα κλασικό τρόπο αφήγησης και υποστήριξης του επιχειρήματός του. Χωρίς καμιά πρωτοτυπία, ακολουθεί μια απλή παράθεση στοιχείων που θυμίζει αρκετά ντοκιμαντέρ παλιού τύπου, που έχουν προβληθεί στην τηλεόραση.

Πραγματοποιήθηκε αφιέρωμα στον ισραηλινό σκηνοθέτη Άρι Φόλμαν

Από την άλλη, το μουσικό ντοκιμαντέρ «The Stones Roses: Made Of Stones» του βρετανού Σέιν Μέντοουζ, αφιερωμένο στο μυθικό συγκρότημα των Stones Roses, συνεπαίρνει το θεατή με έναν ενθουσιασμό που πηγάζει είτε από το ζήλο της μπάντας είτε από το θαυμασμό του κόσμου που έτρεχε στις συναυλίες είτε από τις ανυψωτικές νότες που διαχέονται καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του φιλμ. Διάφορα στιγμιότυπα από συναυλίες παραδόθηκαν στο μάτι του κοινού το οποίο παρακολουθούσε με τόση έκσταση και χαρά που έδινε την εντύπωση ότι αποτελούσε ένα είδος προέκτασης-αντανάκλασης του κοινού που είδαμε στην οθόνη να αποθεώνει του Stones Roses.

Αφιέρωμα στον Άρι Φόλμαν

Στα πλαίσια του Φεστιβάλ υπήρχε και ένα αφιέρωμα στον ισραηλινό σκηνοθέτη Άρι Φόλμαν («Βαλς Με Τον Μπασίρ»). Η ταινία «The Congress» τον αντιπροσωπεύει σαν άνθρωπο περισσότερο από όλες όσες έχει κάνει, όπως ομολόγησε ο ίδιος τη βραδιά που αυτή προβλήθηκε στο Ideal, όπου του απονεμήθηκε βραβείο για το σύνολο της προσφοράς του. Η Ρόμπιν Ράιτ παίζει τον εαυτό της μέσα σε αυτό το ιδιότυπο φιλμ που συνδυάζει πραγματικές λήψεις και animation. Κάνοντας μια «βουτιά» στον κόσμο του φανταστικού, ο σκηνοθέτης ασκεί μια δριμεία κριτική στην τεχνολογία και την αποχαλίνωση των ορίων της χρήσης της, ενώ θίγει ταυτόχρονα το ζήτημα των γηρατειών, της κυριαρχίας της εικόνας και του «φαίνεσθαι» καθώς και της αρρώστιας.

«Lovelace»: το άγνωστο πρόσωπο μιας πορνοστάρ

Ανάμεσα στις πρεμιέρες, διακρίνεται επίσης και το «Lovelace» των Ρομπ Επστάιν και Τζέφρι Φρίντμαν. Πρόκειται για μια βιογραφική ταινία πάνω στη ζωή της Λίντα Λάβλεϊς, μιας σταρ του πορνό κατά τη δεκαετία του ’70. Η αφήγηση ξεκινά από τα νεανικά χρόνια της ηθοποιού και εστιάζει στις ταραχώδεις σχέσεις της με το σύζυγο και προαγωγό της Τσακ Τρέινορ. Η μυθική προσωπικότητα του σεξ παρουσιάζεται ως άβουλη, φοβισμένη και αφελής. Στη συνέχεια, με μια αναδρομή στο παρελθόν επιδεικνύεται όλη η σκληρότητα και η εκμετάλλευση που υπέστη από το σύζυγο, αποκαλύπτοντας μια άλλη πτυχή της πραγματικότητας που κρυβόταν πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας. Η Λίντα Λάβλεϊς παίρνει τη μορφή θύματος και για αυτό αργότερα θα εξελιχθεί σε μια φανατική πολέμια της πορνογραφίας.

Ελληνικές πρεμιέρες

Ο Νίκος Τριανταφυλλίδης μετά από χρόνια απουσίας επιστρέφει στα κινηματογραφικά δρώμενα με την ταινία «Οι Αισθηματίες». Το φιλμ που προβλήθηκε στις Νύχτες Πρεμιέρας βρίσκεται ακόμη στο στάδιο του Work In Progress. Οι Αισθηματίες είναι δύο νέοι που συνεργάζονται με έναν αρχαιοκάπηλο. Μέσα στον σκληρό κόσμο της παρανομίας, θα αρχίσουν να ξεδιπλώνονται αισθήματα αληθινά και βαθιά, η εκδήλωση των οποίων θυμίζουν σκηνές ταινιών του παλιού -καλού- ελληνικού σινεμά.

Ο νέος κινηματογραφιστής Μιχάλης Κωνστατάτος φτιάχνει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του. Αυτή λέγεται «Luton» και έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο 61ο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν πριν προβληθεί στις Νύχτες Πρεμιέρας.

Το «Luton» περιγράφει με σχολαστική λεπτομέρεια την καθημερινότητα ενός ψιλικατζή, μιας δικηγόρου και ενός μαθητή Λυκείου. Πολλά τράβελινγκ ή μονοπλάνα για την απόδοση σκηνών αδιάφορων, αρχικά, στο θεατή. Ωστόσο, πίσω από την περιγραφή απλών σκηνών –άνευ ουσίας πολλές φορές- διαφαίνεται μια υπόγεια βία που ασκείται καθημερινά στους δράστες της ιστορίας οι οποίοι, κάποια στιγμή, θα αναπαράγουν αυτή τη βία με πολύ πιο έντονο και σκληρό τρόπο…

Μια ιστορία εκδίκησης αφηγείται η νέα ταινία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου «Ο εχθρός μου». Εμπνευσμένη από αληθινά περιστατικά διαρρήξεων που έχουν υποστεί τα τελευταία χρόνια διάφορα διαμερίσματα της Αθήνας αλλά και της επαρχίας, «Ο εχθρός μου» χαράσσει τη διαδρομή που κάνει ένας ήρωας να βρει τον εχθρό του να τον εκδικηθεί, ενώ η ζωή η δική του και της οικογένειάς του γίνεται άνω-κάτω, έπειτα από την εισβολή των κλεφτών. Ένα ρεαλιστικό βλέμμα πάνω σε μια πραγματικότητα σύγχρονη και εφιαλτική σε βαθμό που τρομάζει.

Σκηνή από την ταινία «Ο εχθρός μου».

Το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου στον κινηματογράφο Δαναό έγινε η απονομή Βραβείων Πρωτοεμφανιζόμενων Δημιουργών Ελληνικών Ταινιών. Ο Έκτορας Λυγίζος έλαβε το βραβείο Σκηνοθεσίας για το «Το Αγόρι Τρώει το Φαγητό του Πουλιού» και ο ηθοποιός Γιάννης Παπαδόπουλος το Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας για την ερμηνεία του στην ταινία. Η Μαρία Γεωργιάδου έλαβε το Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας αντίστοιχα για την ταινία «Συγχαρητήρια στους Αισιόδοξους». Η κριτική επιτροπή αποτελούνταν από το Δημήτρη Πιατά, τη Μαρία Δρανδάκη, τη Μαρία Κατσουνάκη, το Φοίβο Δεληβοριά και το Δημήτρη Κουτσιαμπασάκο.

Το Φεστιβάλ έκλεισε στις 29 Σεπτεμβρίου με την προβολή της ταινίας «Η Ζωή της Αντέλ» με την οποία ο σκηνοθέτης Αμπντελατίφ Κεσίς έλαβε το Χρυσό Φοίνικα στο φετινό Φεστιβάλ Κανών. «Η Ζωή της Αντέλ» περιγράφει με ρεαλιστικό και ιδιαίτερα φυσικά τρόπο τον έρωτα που αναπτύσσεται ανάμεσα σε μία έφηβη και σε μια φοιτήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών. «Μια ιστορία αγάπης που ξεπερνά κάθε σύνορο», όπως είπε η πρωταγωνίστρια Αντέλ Εξαρχόπουλος κατά την Τελετή Λήξης του Φεστιβάλ στην οποία παρευρέθηκε.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ