Μία ταινία για το πιο επικίνδυνο πράγμα στο Αφγανιστάν των Ταλιμπάν: Να είσαι γυναίκα

osama
ΔΕΥΤΕΡΑ, 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2021

Κάποιοι θεωρούσαν ότι ήταν ζήτημα εβδομάδων. Τελικά δεν χρειάστηκαν παρά δέκα μέρες για να αναλάβουν τον έλεγχο του Αφγανιστάν οι Ταλιμπάν.

Οι εξτρεμιστές μπήκαν στην Καμπούλ, η κυβέρνηση έπεσε, το ρολόι γυρίζει πίσω. Στο σκοτάδι. 

Τα τελευταία είκοσι χρόνια η νέα γενιά των Αφγανών ρίσκαρε να αδράξει την ευκαιρία γιατί την ενθάρρυναν οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους να το κάνουν. Για είκοσι χρόνια η Δύση εμπνέει, χρηματοδοτεί και προστατεύει αυτή τη γενιά που έχει μεγαλώσει με ελευθερίες και ευκαιρίες, αναφέρει το BBC. Πλέον νιώθουν εντελώς εγκαταλελειμμένοι από τον δημοκρατικό κόσμο του οποίου μέρος πίστευαν ότι ήταν.

Οι Ταλιμπάν θέλουν να επιβάλουν εκ νέου την εκδοχή τους για το νόμο της Σαρία, η οποία περιλαμβάνει λιθοβολισμό για μοιχεία, ακρωτηριασμό άκρων για κλοπή και απαγόρευση για τα κορίτσια μετά την ηλικία των 12 ετών να πηγαίνουν στο σχολείο.

Η πρώτη ταινία που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στο Αφγανιστάν μετά την πρώτη εποχή των Ταλιμπάν ονομάζεται «Osama» και αποτελεί μια σπαρακτική υπενθύμιση της ζωής υπό αυτό το καθεστώς, ένα καθεστώς βίας και τρόμου. Του καθεστώτος που επανέρχεται στην εξουσία.

Αν και πρόκειται για μυθοπλασία, η ταινία του Σιντίκ Μπαρμάκ δίνει την αίσθηση ενός ντοκιμαντέρ που πειραματίζεται με όλους τους βαθμούς απελπισίας. Κάθε σκηνή προκαλεί και μεταδίδει τον φόβο ο οποίος κλιμακώνεται μέχρι τη στιγμή που θα πεις «φτάνει».

Πρόκειται όμως για μια ήρεμη ταινία, επίπεδη, που δεν «φωνάζει» τον τρόμο. Απλά ο τρόμος πλανάται συνέχεια στον αέρα. Μάλιστα οι Ταλιμπάν δεν αναπαρίστανται ως αιμοβόροι επικεφαλής της καθημερινής ζωής. Κι ας κρατούν όπλα.

Πιο πολύ δέος προκαλεί μια λαοθάλασσα γυναικών φορώντας μπούρκα.  Όλες είναι ένα, δεν υπάρχει διακριτό σημάδι.

  Η ταινία ακολουθεί τη ζωή ενός μικρού κοριτσιού που ζει με την μητέρα του η οποία είναι χήρα και χάνει τη δουλειά της σε τοπικό νοσοκομείο. Μητέρα και κόρη κυκλοφορούν στους δρόμους της Καμπούλ αναζητώντας λύση στη φτώχεια τους. Στους δρόμους της Καμπούλ όπου κυριαρχούν οι Ταλιμπάν και όπου μάνα και κόρη ως γυναίκες απαγορεύεται να κυκλοφορούν χωρίς τη συνοδεία κάποιου άνδρα.

Το 12χρονο κορίτσι αναγκάζεται, χωρίς προθυμία, να υποδυθεί το αγόρι ώστε να εργαστεί και να παρέχει τα προς το ζην στη μητέρα και τη γιαγιά του. Παρόλο που η ποινή για την πράξη της είναι θάνατος, κόβει τα μαλλιά της, ντύνεται σαν αγόρι και γίνεται ο Osama- ποτέ δεν μαθαίνουμε το πραγματικό της όνομα σαν κορίτσι. 

Γίνεται δηλαδή ο παρενδυσίας για τον οποίο έχει μιλήσει η Joan Riviere. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία που θέλει τη γυναίκα να μεταμφιέζεται και να προσποιείται το αντίθετο, ενεργητικό φύλο που δρα, η γυναίκα από κατασκευής έχει τη δυνατότητα να «επέμβει» στο φύλο της, τουλάχιστον εμφανισιακά.  

Η 12χρονική μικρή της ιστορίας βάζει την κάλυψη του αγοριού για να διεκδικήσει ισοτιμία σε ένα σύστημα που της την στερεί. Όχι από θάρρος. Αναγκάζεται από την απελπισία της μητέρας και της γιαγιάς της. Και κάθε στιγμή βλέπουμε στις εκφράσεις και τα μάτια της την αγωνία μην τυχόν και αποκαλυφθεί. Είναι ένα θύμα των Ταλιμπάν που αν αν και έχει παραλύσει από τον φόβο εξακολυθεί να παίζει τον επικίνδυνο ρόλο της. 

Την βλέπουμε ανάλογα με την περίσταση να βγάζει την μεταμφίεση και με ένα φόρεμα να ξαναγίνεται κορίτσι. Μάλιστα σε μια τρυφερή και ποιητική σκηνή την βλέπουμε να φυτεύει τα μαλλιά της σε μια γλάστρα, μια τελευταία προσπάθεια να διατηρήσει το φύλο της που ανετράπη από τη μεταμφίεση. 

Και όλα πηγαίνουν καλά μέχρι τη στιγμή που οι Ταλιμπάν μαζεύουν δεκάδες αγόρια σε ένα ιεροσπουδαστήριο όπου η μικρή έχει ένα μόνο σύμμαχο, το αγόρι που τη βαφτίζει Osama. Δεν είναι όμως αρκετό.

Αν θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι οι γυναίκες είναι σώμα και το σώμα αποτελεί ένα πεδίο όπου διαγράφονται οι σχέσεις εξουσίας, η ταινία «Osama» θα λέγαμε ότι εξερευνεί με ρεαλιστικό και συνάμα οδυνηρό τρόπο την επίδραση της εξουσίας των Ταλιμπάν στο κορμί, τη ζωή και τα συναισθήματά του κοριτσιού. Η μικρή «πνίγεται» μέσα σε μια κουλτούρα που ορίζεται από το παράλογο και τον φανατισμό, και στο τέλος το μόνο που κερδίζει είναι η ανάβαση σε ένα δένδρο χωρίς φύλλα. Και πώς να κατέβει τώρα από εκεί;

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ- [email protected]