Ένας ογκόλιθος του σινεμά δεν είναι πια μαζί μας. Αλλά μένει η κληρονομιά του: οι ταινίες του και το μεγαλύτερο ανεξάρτητο φεστιβάλ κινηματογράφου στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Δεν χωράει αμφιβολία, ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ ήταν «τεράστιος» και άλλαξε το Χόλιγουντ με πολλούς τρόπους.

Ο Ρέντφορντ, ο οποίος έφυγε από την ζωή στις 16 Σεπτεμβρίου σε ηλικία 89 ετών, ήταν κάτι περισσότερο από ένας απλός αστέρας του κινηματογράφου. Ήταν ένας ογκόλιθος της οθόνης, ένας άνθρωπος αφοσιωμένος στον ανεξάρτητο κινηματογράφο και ένας παθιασμένος ακτιβιστής.

Από τους «Δυο Ληστές» και τον «Τζερεμάια Τζένσον» μέχρι το «Κεντρί» και το «Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου», η φιλμογραφία του περιλαμβάνει μερικές από τις πιο αξιοσημείωτες ταινίες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Ωστόσο, η ίδρυση του στο Φεστιβάλ του Σάντανς είναι πιθανό να έχει πολύ μεγαλύτερη, για να μην πούμε αναλλοίωτη, επίδραση στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το Χόλιγουντ.

Το είχε υποψιαστεί άλλωστε και ο ίδιος. Παραλαμβάνοντας το Τιμητικό Βραβείο στην τελετή των Όσκαρ το 2002, είχε δηλώσει πως, αν και η προσωπική του δουλειά ήταν «το πιο σημαντικό» έργο του, η άλλη του προτεραιότητα ήταν «να επιστρέψει κάτι σε μια βιομηχανία που στάθηκε καλή μαζί του. Και, φυσικά, το Σάντανς είναι η ενσάρκωση αυτής της ιδέας».

Αυτό που ξεκίνησε ως μια προσπάθεια προσέλκυσης κινηματογραφικών έργων στη Γιούτα σύντομα μετέτρεψε την περιοχή στη Μέκκα του αμερικανικού κινηματογράφου και σε ένα σημαντικό θεσμό για τις ανεξάρτητες ταινίες που θα προβάλλονταν σε κινηματογράφους σε όλο τον κόσμο. Σήμερα είναι το μεγαλύτερο ανεξάρτητο φεστιβάλ κινηματογράφου στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το φεστιβάλ γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ως ένας τρόπος προσέλκυσης κινηματογραφιστών για να κάνουν ταινίες με θέμα… τα μαγευτικά βουνά και την πανοραμική θέα της Γιούτα. Ο Ρέντφορντ είχε αγοράσει γη στην πολιτεία 10 χρόνια νωρίτερα για να ξεφύγει από το Λος Άντζελες και ένωσε τις δυνάμεις του με αξιωματούχους της περιοχής για να ξεκινήσει αυτό που τότε ονομαζόταν Φεστιβάλ Κινηματογράφου Γιούτα/ΗΠΑ.

Μέχρι το 1981, ο Ρέντφορντ είχε ιδρύσει το μη κερδοσκοπικό Ινστιτούτο Σάντανς — που πήρε το όνομά του από τον χαρακτήρα του στην ταινία «Οι δύο ληστές» (Butch Cassidy and the Sundance Kid) για να βοηθήσει στην υποστήριξη ανεξάρτητων κινηματογραφιστών και να συνεργαστεί μαζί τους για την ανάπτυξη των έργων τους. Εκείνη τη χρονιά, το φεστιβάλ περιελάμβανε 10 ταινίες.

«Ξεκινήσαμε χωρίς υψηλές προσδοκίες», είχε αποκαλύψει ο Ρέντφορντ στην αρχή του εγχειρήματος. «Δεν έχω ιδέα πού θα καταλήξει. Ξέρω μόνο ότι γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διανεμηθεί καλά μια ταινία σε αυτή τη χώρα, εκτός αν έχει τη δυνατότητα να βγάλει εκατομμύρια δολάρια. Νομίζω ότι αυτά τα έργα εδώ έχουν πολλές προοπτικές».

Το 1985, το ινστιτούτο ανέλαβε το φεστιβάλ και μετονομάστηκε σε Σάντανς. Εκείνη τη χρονιά, προβλήθηκαν 86 ταινίες, συμπεριλαμβανομένων των ταινιών «Το Γεράκι και ο Χιονάνθρωπος» του Τζον Σλέσιντζερ, «Κραυγές στη σιωπή» (The Killing Fields) του Ρόλαντ Τζοφέ και «Από Άλλον Πλανήτη» (The Brother from Another Planet) του Τζον Σέιλς.

Η ταινία «Κραυγές στη σιωπή» προτάθηκε για επτά βραβεία Όσκαρ και κέρδισε τρία, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας μακράς πορείας για το φεστιβάλ ως εφαλτήριο για σπουδαίες ταινίες. Έκτοτε πάρα μα πάρα πολλές ταινίες κατέληξαν στα Όσκαρ, με την ταινία «CODA» της Σίαν Χέντερ να κερδίζει μάλιστα το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας του 2021  

Το φεστιβάλ ανέδειξε πολλούς εξαιρετικά επιτυχημένους σκηνοθέτες, όπως οι Κουέντιν Ταραντίνο, Ντάρεν Αρονόφσκι, Ντέιβιντ Ο. Ράσελ, Ράιαν Κούγκλερ, Ρόμπερτ Ροντρίγκεζ, Κλόι Ζάο και Άβα Ντουβερνάι.

Η διόγκωση του φεστιβάλ

Με τα χρόνια το φεστιβάλ εξελίχθηκε τρομακτικά προσελκύοντας δεκάδες χιλιάδες θεατές, με σημαντικά στελέχη κινηματογράφου από στούντιο σε όλο τον κόσμο που ανάμεσά τους. Το 2025, το παρακολούθησαν 85.000 άτομα, ένας αριθμός που πλέον δεν μπορεί να υποστηρίξει η περιοχή με την διοργάνωση να έχει ανακοινώσει ότι σχεδιάζει να μετακομίσει στο Μπόλντερ του Κολοράντο το 2027.

Η τρομερή επιτυχία του φεστιβάλ και όλος ο εμπορικός σάλος που έχει αναπτυχθεί γύρω από αυτό μπορεί να αποδεικνύουν την ενόραση και την συνεισφορά του Ρέντφορντ στον χώρο του κινηματογράφου, ωστόσο, στον ίδιο δεν άρεσε αυτή η διόγκωση. Πίστευε ότι το φεστιβάλ έπρεπε να παραμένει αφοσιωμένο στην προώθηση σημαντικών ταινιών.

«Θέλω οι λάτρεις του μάρκετινγκ που στήνουν ενέδρα, με τις μάρκες βότκας και τους ανθρώπους που δίνουν τις τσάντες δώρων και τα Paris Hilton, να εξαφανιστούν για πάντα», είχε δηλώσει το 2012.