Ο Γιαν Άρναλντ ή Άρνε Νταλ, όπως είναι το λογοτεχνικό ψευδώνυμο με το οποίο έγινε διάσημος, θεωρείται ο διάδοχος του Στιγκ Λάρσον στη Σουηδία. Με αφορμή την παρουσίαση των βιβλίων του στο Ινστιτούτο Θερβάντες στις 15 Οκτωβρίου, ο συγγραφέας μιλά στο click@Life για όσα τον τρομάζουν στη σημερινή Ευρώπη.

Έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας και τα μυθιστορήματά του έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση στο εξωτερικό με μεγάλη επιτυχία. Το ελληνικό κοινό γνώρισε πριν λίγα χρόνια, τον διάσημο ήρωά του Πολ Γελμ, όταν μεταφράστηκε για πρώτη φορά το εξαιρετικό του μυθιστόρημα «Μisterioso», ενώ ακολούθησαν οι μεταφράσεις των βιβλίων του «Μίσος και αίμα», «Τυχαίο θύμα» και το πιο πρόσφατο «Τα μπλουζ της Ευρώπης» (εκδ. Μεταίχμιο). Οι αναγνώστες των βιβλίων του θα έχουν την ευκαιρία να τον γνωρίσουν στην εκδήλωση που διοργανώνεται στις 15 Οκτωβρίου, στο Ινστιτούτο Θερβάντες (ώρα έναρξης 19:00) στην Αθήνα. Την επόμενη μέρα, 16 Οκτωβρίου ο συγγραφέας θα επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη και θα μιλήσει στο «Οξυγόνο» (Ολύμπου 81, ώρα:20:00). Στο θρίλερ «Τα μπλουζ της Ευρώπης», ο Πολ Γελμ ακολουθεί τα ίχνη μιας «Ερινύας» που του αποκαλύπτει τις πιο σκοτεινές πλευρές της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Πιστεύετε ότι υπάρχει μια ιδιαίτερη παράδοση στη Σουηδική αστυνομική λογοτεχνία και γενικότερα στο Σκανδιναβικό νουάρ; Αν, ναι, εσείς πώς συνδέεστε μαζί της;

Βασικά η αστυνομική λογοτεχνία είναι είτε αμερικάνικη είτε αγγλική. Όλα τα υπόλοιπα είναι διασκευές. Έχοντας ξεκαθαρίσει αυτό-μπορώ να πω ότι πράγματι υπάρχει μια ιδιαίτερη Σουηδική διασκευή ή παράδοση. Αποτελείται από δύο απαραίτητα στοιχεία: κοινωνική κριτική από τα Αριστερά, στοχεύοντας στα κακώς κείμενα της σύγχρονης σουηδικής κοινωνίας και –παραδόξως- εμπιστοσύνη και αλληλεγγύη στους αστυνομικούς. Υπάρχει η γενική αντίληψη ότι το σουηδικό κράτος, που είναι κάπως πιο ανεπαρκές σήμερα μπορεί να γίνει και πάλι καλύτερο. Υπάρχει η πεποίθηση ότι το κράτος δεν είναι διεφθαρμένο. Από τη μια πλευρά ανήκω σε αυτή την παράδοση και από την άλλη όχι. Η κοινωνική κριτική είναι πολύ σημαντική για εμένα-λειτούργησε ως σημείο εκκίνησης στη συγγραφή των αστυνομικών μυθιστορημάτων μου το να καταλάβω τις κοινωνικές αλλαγές, την αυξανόμενη απληστία, την μειωμένη ενσυναίσθηση. Ωστόσο, δεν θα βρείτε κάποιου είδους νοσταλγία στα βιβλία μου (και υπάρχει αρκετή νοσταλγία στη σουηδική αστυνομική λογοτεχνία). Για μένα, ποτέ δεν ήταν καλύτερα τα πράγματα από ό,τι είναι τώρα, δεν υπάρχει κάποια χρυσή εποχή του παλιού καλού κοινωνικού κράτους. Όμως μπορούμε να βελτιώσουμε τα πράγματα.

Στο μυθιστόρημά σας «Τα μπλουζ της Ευρώπης» η ομάδα Άλφα διερευνά υποθέσεις που σχετίζονται με την μετανάστευση και το trafficking. Noμίζετε ότι έχουμε μια νέα εικόνα του εγκλήματος στην Ευρώπη;

Πράγματι, το πιστεύω. Πολλά έγιναν στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’90. Χώρες χωρίς δημοκρατική παράδοση, έγιναν δημοκρατίες τη λάθος στιγμή, όταν η δημοκρατία σήμαινε απλώς ωμό καπιταλισμό και όχι τις πραγματικές ανθρωπιστικές αξίες κ.τ.λ. Οπότε όλα ξαφνικά ήταν έτοιμα για ξεπούλημα, ο δυνατότερος ήταν ο νικητής, οι άνθρωποι μπορούσαν να αγοραστούν και να πωληθούν. Υπάρχει ένα σκλαβοπάζαρο στην καρδιά της Ευρώπης σήμερα και αυτό είναι αηδιαστικό.

Ο Πολμ Γελμ, ο κεντρικός ήρωάς σας δεν εργάζεται μόνος του αλλά είναι μέρος της ομάδας Άλφα. Τι επιρροή ασκούν πάνω του οι συνάδελφοί του;

Δεν ήθελα να στραφώ στο παραδοσιακό αστυνομικό μυθιστόρημα, με τον λυπημένο και μοναχικό ντετέκτιβ. Ήθελα να γράψω για τη συνεργασία και την ομαδική δουλειά, την κοινή σκέψη. Οπότε πιστεύω ότι οι ντετέκτιβ μου ασκούν επιρροή ο ένας στον άλλο. Υπάρχει μια συνεχόμενη ανταλλαγή ανάμεσα στα άτομα.

Με ποιο τρόπο η Ελληνική μυθολογία σας ενέπνευσε για το βιβλίο σας «Τα μπλουζ της Ευρώπης»; Επίσης, τι γνωρίζετε για τη σύγχρονη Ελλάδα;

Ορισμένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα πάνω στο έγκλημα και τις συνέπειές του, παραμένουν οι αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Ήθελα να προσπαθήσω να φτάσω λίγο από το συναισθηματικό βάθος και την αίσθηση της βαριάς μοίρας που έχει για παράδειγμα ο Αισχύλος, στο βιβλίο μου. Η αναζήτηση ανάμεσα στο αρχαϊκό και το φρικτό από τη μια πλευρά και το πολιτισμένο, από την άλλη. Το εκπληκτικό με την αστυνομική λογοτεχνία είναι ότι πάντα ισορροπεί ανάμεσα στο Νόμο και την Ηθική. Και πιστεύω ότι και η Ελληνική Μυθολογία το κάνει αυτό διαρκώς. Αφορά τις απαρχές του πολιτισμού, όταν το σκληρό σκοτάδι ήταν πάντα απειλή. Είχα ταξιδέψει αρκετά στην Ελλάδα όταν ήμουν νέος και έχω μια σύγχρονη εικόνα της. Φυσικά σε ένα επιφανειακό επίπεδο-γνωρίζω ελάχιστα ώστε να σχολιάσω την σημερινή κρίση στη χώρα σας, για παράδειγμα. Ωστόσο πραγματικά αγαπώ την Ελλάδα και αρνούμαι να πιστέψω ότι η υπόλοιπη Ευρώπη θα την εγκαταλείψει. Πρέπει να μείνουμε ενωμένοι.

Μελαγχολείτε όταν σκέφτεστε τη σύγχρονη Ευρώπη;

Ιστορικά ήταν μια περιοχή με προβλήματα. Η Ευρώπη πάντα βρισκόταν σε πόλεμο. Με την Ευρωπαϊκή Ένωση οι χώρες ήρθαν κοντά περισσότερο από ποτέ. Και πρέπει να είμαστε κοντά, διαφορετικά θα είμαστε απλώς μια σειρά από μικρές, αποδυναμωμένες χώρες σε έναν παλιό κόσμο που φθίνει. Ανήκουμε μαζί-όχι σαν να είμαστε μια χώρα, αλλά σαν ξεχωριστές ενωμένες χώρες. Όμως αντιμετωπίζουμε προβλήματα και προς το παρόν, νιώθω μελαγχολικός γι’ αυτό.

Γιατί σε ορισμένα βιβλία σας οι κατά συρροή δολοφόνοι είναι σχεδόν συμπαθητικοί στον αναγνώστη;

Δεν πιστεύω στο απόλυτο κακό. Η ανθρώπινη ύπαρξη γεννιέται με κάποιο είδος καλοσύνης. Ελάχιστα άτομα γεννήθηκαν κακοί-φυσικά υπάρχουν και τέτοιοι αλλά αποτελούν εξαιρέσεις. Το κακό μπορεί πάντα να εξηγηθεί και να ερμηνευτεί μέσω της ψυχολογίας. Τα πράγματα είναι περισσότερο ενδιαφέροντα στη γκρίζα ζώνη, παρά στην λευκή ή τη μαύρη.

Πιστεύετε ότι τα φαντάσματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μπορούν να επιστρέψουν στην Ευρώπη;

Ναι. Τα φαντάσματα δείχνουν το πρόσωπό τους σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες σήμερα. Στη Σουηδία και την Ελλάδα υπάρχουν ακροδεξιά κόμματα ακόμη και στη Βουλή-και πρόκειται για δύο χώρες χωρίς μεγάλη παράδοση στον ρατσισμό. Ανησυχώ για την επανεμφάνιση των νέο-ναζιστικών κοινοτήτων στην Ευρώπη. Και γίνονται ολοένα και πιο ισχυρές.

Στα «Μπλουζ της Ευρώπης, ένας από τους ήρωές σας πιστεύει ότι ο φασισμός θα εμφανιστεί και πάλι «από την πίσω πόρτα». Μπορείτε να το σχολιάσετε;

Ο απόλυτος καπιταλισμός των 80s, (νεοφιλελευθερισμός) ήταν ολοκληρωτικά επικεντρωμένος στο άτομο. Αφορούσε στην απληστία, στον γρήγορο πλουτισμό, στο να είσαι μόνος αλλά δυνατός. Η συλλογικότητα σε κάθε εκδοχή της θεωρούνταν κακή. Σήμερα υπάρχει μια νέα ανάγκη για να ανήκεις σε μια ομάδα. Δυστυχώς, οι συλλογικότητες σήμερα λειτουργούν περισσότερο με αποκλεισμούς-είμαστε εμείς εναντίον εκείνων. Δεν πρόκειται για τις θετικές ομάδες που επιθυμούσαν όλοι να νιώθουν ευπρόσδεκτοι και να λαμβάνουν μέρος. Είναι περισσότερο «είτε είσαι μαζί μας είτε εναντίον μας». Ο φασισμός γίνεται όλο και πιο ισχυρός.

Ένα άλλο μυθιστόρημά σας το «Misterioso» έχει γίνει τηλεοπτική σειρά. Πώς νιώθετε γι’αυτό και τι πιθανότητες έχουμε να δούμε τον Πολ Γελμ και την ομάδα Άλφα στο σινεμά;

Δεν είναι μόνο το «Μisterioso» αλλά και τα πέντε πρώτα βιβλία της σειράς που έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση, συμπεριλαμβανομένου και του βιβλίου «Τα μπλουζ της Ευρώπης». Θα προβάλλονται ταυτόχρονα στη Σουηδία και τη Γερμανία αυτό το φθινόπωρο. Ελπίζω να τα δείτε κάποτε και στην Ελλάδα. Ωστόσο προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια κινηματογραφική μεταφορά. Όμως υπάρχουν τουλάχιστον δέκα επεισόδια στο διαδίκτυο και νομίζω ότι υπάρχουν και κάποιοι ελληνικοί υπότιτλοι γι’αυτά.

Στο μυθιστόρημά σας «Misterioso» επικεντρώνεστε στις οικονομικές αλλαγές που γνώρισε η Σουηδία τις τελευταίες δεκαετίες. Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς συνδέονται οι οικονομικές εξελίξεις με τα βιβλία σας;

Αφού ολοκλήρωσα δέκα μυθιστορήματα στην γνωστή αστυνομική σειρά, ανακάλυψα πως υπάρχει μια νέα διεθνής οικονομική κρίση που χρειάζεται και αυτή…λογοτεχνική θεραπεία. Αυτό σηματοδότησε την αρχή μιας νέας σειράς βιβλίων-για μια ευρωπαϊκή ομάδα στην Europol που ονομάζεται Opcop (στην οποία συμμετέχει και ένας εξαιρετικός Έλληνας αστυνομικός, ο Άγγελος Σηφάκης). Με αυτή την έννοια το «Μisterioso» αποκτά την αίσθηση του περίεργα επίκαιρου. Είναι πάντα η ίδια απληστία. Και δεν είναι μόνο σουηδική αλλά παγκόσμια.

Στην Ελλάδα πιστεύουμε ότι η Σουηδία δεν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα εγκληματικότητας. Ισχύει αυτό;

Όχι, ακριβώς. Μπορεί να μην έχουμε μεγάλο πρόβλημα με τη διαφθορά-μπορείς πραγματικά να εμπιστευτείς την αστυνομία-αλλά το έγκλημα σήμερα είναι διεθνές. Καμία χώρα δεν μπορεί να το αποφύγει και έχει το δικό της μερίδιο και η Σουδία. Το μεγαλύτερο έγκλημα ήταν όταν δολοφονήθηκε ο πρωθυπουργός μας, ο Ούλοφ Πάλμε το 1986. Αυτό έστρεψε τους Σουηδούς να αποκτήσουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την επίλυση του μυστηρίου ενός εγκλήματος. Και ίσως αυτός είναι ο λόγος που υπάρχουν τόσοι Σουηδοί συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας σήμερα.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την αστυνομική λογοτεχνία;

Ήμουν ένας «σοβαρός» συγγραφέας για περίπου μια δεκαετία πριν αποφασίσω να ασχοληθώ με το αστυνομικό μυθιστόρημα-ώστε να μπορέσω να ασχοληθώ με τη σύγχρονη κοινωνία και τα προβλήματά της. Ήταν ένας τρόπος να στρέψω τη γραφή μου μακριά από τον εαυτό μου, προς την πραγματικότητα. Και νομίζω, ότι πέτυχε.

Πληροφορίες: «Τα μπλουζ της Ευρώπης» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο συγγραφέας θα μιλήσει στις 15 Οκτωβρίου και ώρα: 19:30 στο Ινστιτούτο Θερβάντες, Μητροπόλεως 23, Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, στις 16 Οκτωβρίου, στο Οξυγόνο, Ολύμπου 81, ώρα: 20:00.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ