Tο όνομα «Χίτλερ» βρίσκεται τελευταία, στα χείλη όλων στο Βερολίνο. Αιτία, η νέα έκθεση «Ο Χίτλερ και οι Γερμανοί- το Έθνος και το έγκλημα», που παρουσιάζεται στο Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου.

Απομακρυνόμενοι από την πύλη του Βρανδεμβούργου στο Βερολίνο, περπατώντας απ’ το σημείο όπου φοιτητές, υποστηρικτές του κόμματος των Ναζί έκαψαν χιλιάδες βιβλία, δεν είναι παράξενο να ακούσετε το όνομα «Χίτλερ» να βγαίνει από το στόμα περιπλανώμενων τουριστών, όχι όμως κι απ’ των ντόπιων Γερμανών που δεν αναφέρονται εύκολα στο πρόσωπο που κυριάρχησε σε κάθε πτυχή της ζωής τους ή της ζωής των γονιών τους, ή σπανιότερα των παππούδων τους.

Όμως τελευταία, τα πράγματα έχουν αλλάξει κάπως στο Βερολίνο και το όνομα «Χίτλερ» βρίσκεται στα χείλη όλων. Αιτία, η νέα έκθεση «Ο Χίτλερ και οι Γερμανοί- το Έθνος και το έγκλημα», που παρουσιάζεται στο Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου και στην οποία για πρώτη φορά ο «Φύρερ» παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Κρίνοντας από τις ουρές που συνωστίζονται έξω από το χώρο του μουσείου, ακόμη και πριν το άνοιγμά του, η προσωπικότητα αυτή παραμένει σαγηνευτική, έστω κι αν οι αναμνήσεις είναι αρνητικές – από τους 50.000 επισκέπτες της έκθεσης τις πρώτες δύο εβδομάδες λειτουργίας της, τουλάχιστον 30.000 ήταν Γερμανοί.

Η ιστορία των Ναζί είναι –ή ήταν- για χρόνια ταμπού στη Γερμανία, πέρασε από το στάδιο της άρνησης και της αυτο-απέχθειας, αλλά φαίνεται όμως πως τα πράγματα έχουν αρχίσει κάπως να αλλάζουν και να ομαλοποιούνται τελευταία. Και αυτό αποδεικνύεται και από την συγκεκριμένη σοβαρή έκθεση που μαρτυρά μια νέα εποχή μεγαλύτερης εμπιστοσύνης για τη Γερμανία, ένα μέλλον που δε στοιχειώνεται από το παρελθόν. Το παράξενο είναι γιατί, στην πρόσοψη της έκθεσης, το «αντικείμενό» της δεν εμφανίζεται πουθενά. Αντί αυτού υπάρχουν γκρι και κόκκινες αφίσες που διαφημίζουν την έκθεση, αλλά αυτό το ιδιαίτερα αναγνωρίσιμο πρόσωπο, πουθενά.

«Έπρεπε να είμαστε προσεκτικοί στο τι θα απεικονίσουμε στις αφίσες», λέει στην βρετανική Telegraph η Dr Simone Erpel, μία από τους τρεις υπευθύνους της έκθεσης. «Υπήρχε ο φόβος ότι το πρόσωπο του Χίτλερ είναι ακόμη πολύ «δυνατή» εικόνα».

Στα εκθέματα περιλαμβάνονται μπρούτζινοι ανδριάντες, φανάρια µε σβάστικες, ναζιστικές ταπετσαρίες, σηµαίες και φωτογραφίες, σύμβολα, ακόμη και ενθουσιώδη γράμματα των παιδιών προς τον «θείο Χίτλερ» σε µια προσπάθεια να εξηγηθεί η μεγάλη επιρροή και κυριαρχία του Χίτλερ στους Γερμανούς και όχι μόνο. Πάντως, η νέα έκθεση που θα συνεχιστεί μέχρι τον Φεβρουάριο, έχει λάβει όλα τα απαραίτητα µέτρα για να µην προσβάλει το δηµόσιο αίσθηµα και μάλιστα η κάλυψή της από τα ΜΜΕ είναι διακριτική.

Οι υπεύθυνοι του μουσείου αποφάσισαν επίσης να εγκαταστήσουν «σίγαση» στα βίντεο με τις ομιλίες του Χίτλερ. «Θέλαμε να επιδείξουμε την προπαγάνδα», λέει η Dr Erpel, «αλλά όχι να γίνουμε πλατφόρμα για προπαγάνδα», συνεχίζει.

Όσο ο επισκέπτης εισέρχεται στις αίθουσες της έκθεσης, νιώθει ότι περνάει μια απαγορευμένη ζώνη. Τρία πορτρέτα του Χίτλερ έχουν τοποθετεί στο ανώτερο εμφανές σημείο, πάνω από εικόνες πολέμου, έτσι ώστε να απεικονίζεται η αιματηρή πραγματικότητα, κάτω από τις ηρωικές πόζες του Φύρερ. Είναι ένας τρόπος που δίνει έμφαση στο πόσο «τυφλοί» μπορεί να ήταν οι Γερμανοί των ’30 και ’40, για να μη βλέπουν που θα τους οδηγούσε ο Χίτλερ.

Το «τυφλοί» είναι ίσως λίγο. «Θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ο Χίτλερ υπήρχε», λέει η Dr Erpel και συνεχίζει: «μέχρι σήμερα, ο Χίτλερ και ήταν και δεν ήταν ταμπού». Αυτό που εννοεί είναι ότι αν και ο Χίτλερ και η πολιτική του έχουν πολυσυζητηθεί στη Γερμανία, η δικτατορία του συχνά θεωρούνταν παραπλήσια με εκείνη του Στάλιν ή του Μάο. Αυτό όμως που δεν αναφέρεται είναι ότι στη Γερμανία τα θύματα όλης αυτής της πολιτικής, είχαν εξελέξει και είχαν δώσει δύναμη στον αρχηγό τους.

«Η έκθεση αυτή δεν έχει να κάνει με ηθική ενοχή, αλλά με την υπευθυνότητα μιας κοινωνίας, τη σύνδεση μεταξύ της γερμανικής κοινωνίας και της δικτατορίας», λέει η Dr Erpel. Στο εξωτερικό, αυτή η σύνδεση μοιάζει αυτονόητη, αλλά είναι κάτι που για τη Γερμανία ήταν για πολύ καιρό δύσκολο να αντιμετωπίσει.

Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 6 Φεβρουαρίου 2011.