Πώς το «Bella Ciao» έχει ταξιδέψει τόσο πολύ μέχρι στιγμής, αγγίζοντας καλλιτέχνες, διαδηλωτές, ακτιβιστές και πολιτικούς που συχνά δεν θα μπορούσαν να κατανοήσουν την κυριολεκτική σημασία του τραγουδιού;

Η εξήγηση του δημιουργού του «La Casa de Papel», Alex Pina, είναι ότι είναι απλώς «ένα τραγούδι για τον αγώνα που προκαλεί ένα όνειρο ελευθερίας».

Κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου, οι Ιταλοί μαζεύονται γύρω από πλούσια τραπέζια και μπάρμπεκιου και με το χέρι στην καρδιά τραγουδούν, πάνω από μία φορά, τους στίχους του «Bella Ciao», ενός ύμνου που στο ευρύ κοινό έγινε ευρέως γνωστό από τη σειρά «La Casa de Papel».

Το τραγούδι, το οποίο έχει επικρατήσει ως μουσικό σύμβολο διαμαρτυρίας παγκοσμίως, έχει τις ρίζες του στους ορυζώνες στα βορειοανατολικά της χώρας.

Το «Bella Ciao» τραγουδήθηκε ως αντιφασιστικός ύμνος της αντίστασης κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Το τραγούδι μάλιστα έχει γίνει μέρος του καθιερωμένου εορτασμού για την Ημέρα της Απελευθέρωσης, την επέτειο του τέλους του φασιστικού καθεστώτος και της ναζιστικής κατοχής το 1945.

Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2020, κατά το πρώτο αυστηρό lockdown της Ιταλίας, το «Bella Ciao» ακουγόταν συνεχώς από τις στέγες, τα παράθυρα και τα μπαλκόνια που έβλεπαν στους άδειους δρόμους των μεγάλων ιταλικών πόλεων.

Αλλά το «Bella Ciao» δεν γεννήθηκε ως ύμνος των παρτιζάνων. Οι πρώτοι στιχουργοί του ήταν το 19^ο αιώνα  εργάτριες σε ορυζώνες (mondine) στην Κοιλάδα του Πάδου, στα βορειοανατολικά της χώρας. Οι εργάτριες τραγούδησαν τραγούδια «θρήνου» για τις σκληρές συνθήκες εργασίας τους. Οι πρωτότυποι στίχοι περιγράφουν τα «έντομα και τα κουνούπια», το «ζαχαροκάλαμο» του αφεντικού, την «κυρτή» πλάτη της εργάτριας, το «βασανισμό» της σπατάλης των νιάτων τους. Το επαναλαμβανόμενο τέσσερις φορές μέτρο φαίνεται να αποσκοπεί ώστε να τονίσει τις πολλές ώρες εργασίας και με κάποιο τρόπο να κάνει τον χρόνο να κυλήσει  πιο γρήγορα.

Όπως και στην προσαρμογή του ύμνου στην συνθήκη του πολέμου, οι λέξεις «bella ciao» («αντίο όμορφη») τραγουδήθηκαν τρεις φορές στη δεύτερη γραμμή κάθε στροφής, αλλά η ταυτότητα της όμορφης στην περίπτωση των εργατριών παραμένει ασαφής. Θα μπορούσε να είναι ένα αντίο στα όμορφα νιάτα  τους, στην ελευθερία τους ή ακόμα και στους ίδιους τους εαυτούς τους.

Τη δεκαετία του 1940, ένας άγνωστος συγγραφέας προσάρμοσε το τραγούδι διαμαρτυρίας για το ιταλικό κίνημα της αντίστασης. Το τραγούδι αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού άνδρα που αφήνει τη φίλη του να ενταχθεί στο κίνημα των παρτιζάνων και, πιθανώς για τελευταία φορά, λέει αντίο. Αυτή η εκδοχή  προσφέρει μια πολύ πιο σκοτεινή αφήγηση: «Πάρε με», ο αφηγητής ζητάει από τον παρτιζάνο, «γιατί νιώθω ότι πλησιάζει ο θάνατος».

«Αν πεθάνω ως παρτιζάνος», συνεχίζει, «πρέπει να με θάψετε στο βουνό, κάτω από τη σκιά ενός όμορφου λουλουδιού. Και όλοι όσοι θα περάσουν , θα πουν: Τι όμορφο λουλούδι . Αυτό είναι το λουλούδι του παρτιζάνου  που πέθανε για την ελευθερία».

Η επανάληψη του «bella ciao» σε αυτήν την τελευταία αποχαιρετιστήρια ιστορία φαίνεται να μεταφέρει τον επικείμενο κίνδυνο του εισβολέα να πλησιάσει, όπως και την αδυναμία του αφηγητή να αποχαιρετήσει για τελευταία φορά.

Σήμερα, το «Bella Ciao» εξακολουθεί να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του πολιτικού τοπίου της Ιταλίας. Πιο πρόσφατα υιοθετήθηκε από το κίνημα της «Σαρδέλας»  κατά τις διαμαρτυρίες κατά του Σαλβίνι το 2019, ενώ το τραγούδι αποτέλεσα αμφιλεγόμενο θέμα όταν ένας πολιτικός του κόμματος Λέγκα του Βορρά επιπλήχθηκε για δημοσίευση στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης ενός καρτούν στο οποίο ένοπλοι στοχεύουν κόσμο που τραγουδά το «Bella Ciao» για την Ημέρα της Απελευθέρωσης.

Όμως ήταν ο ηθοποιός Yves Montand ο οποίος έφερε για πρώτη φορά το «Bella Ciao» στο παγκόσμιο κοινό. Γεννημένος στην Τοσκάνη, ο Montand ο οποίος προέρχεται από οικογένεια που δραπέτευσε στη νότια Γαλλία κατά τη διάρκεια του φασισμού, φέρεται να ερμήνευσε το τραγούδι για πρώτη φορά έξω από την Ιταλία το 1964, ξεκινώντας το ταξίδι του από ιταλικό φολκλόρ της αντίστασης στο διεθνή αντιφασιστικό θρίαμβο.

Εκτός Ιταλίας, το «Bella Ciao» τραγουδήθηκε  κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί, στην Κωνσταντινούπολη,  το 2013 κατά της κυβέρνησης Ερντογάν.

Ο François Hollande χρησιμοποίησε επίσης μια προσαρμογή του κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκστρατείας του στη Γαλλία το 2012 και, την ίδια χρονιά, μετατράπηκε σε τραγούδι περιβαλλοντικής εκστρατείας («Κάνε το τώρα») απαιτώντας δράση κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Στη Νότια Αμερική, οι διαδηλωτές κατά του Μπολσονάρο # EleNão στη Βραζιλία και οι διαδηλωτές που διαμαρτύρονται κατά της κυβέρνησής τους στην Κολομβία δημιούργησαν τις δικές τους εκδοχές και το τραγούδησαν στους δρόμους.

Οι καλλιτεχνικές του προσαρμογές φτάνουν ακόμη πιο μακριά. Ο Αργεντίνος τραγουδιστής Mercedes Sosa, ο οποίος είχε αντιταχθεί και διέφυγε από την περονική δικτατορία, τραγούδησε το «Bella Ciao» ως εξόριστος στην Ευρώπη, εκπλήσσοντας το κοινό του Μιλάνου το 1983. Ο Manu Chao, του οποίου η οικογένεια εγκατέλειψε τη δικτατορία του Φράνκο στην Ισπανία, ερμηνεύει συχνά το λατινοαμερικάνικο τραγούδι, όπως κάνει και ο Βόσνιος τραγουδοποιός Goran Bregovic.

Κινήθηκε σε πιο εμπορικά μονοπάτια όταν «έπαιξε» σ το soundtrack της σειράς του Netflix «La Casa de Papel» (Money Heist) το 2018, με μια προσαρμογή από τον Manu Pilas. Την ίδια χρονιά, ο Marc Ribot περιελάμβανε μια ζωντανή ηχογράφηση του «Bella Ciao» με τον Tom Waits στο άλμπουμ του με τραγούδια της αντίστασης 1942-2018.

Με πληροφορίες από Financial Times