Σπουδαία βιβλία από Βαλκάνιους συγγραφείς.

Οι εξελίξεις στις γειτονικές μας χώρες πάντα ενδιέφεραν το ελληνικό κοινό. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα και όσο ανεβαίνει η ένταση στη δημόσια σφαίρα, και σωστά, για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών πολλοί παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στη Σερβία κάνοντας παραλληλισμούς.

 Την ώρα όμως που η Σερβία ζει τα δικά της «Τέμπη» με τον κόσμο να βρίσκεται για μήνες στους δρόμους, το Κόσοβο προσήλθε την Κυριακή στις κάλπες, το Μαυροβούνιο πενθεί ένα επεισόδιο με μαζικούς πυροβολισμούς και πολλά θύματα και η Κροατία πρωτοστάτησε σε ένα κίνημα διαμαρτυρίας για την αύξηση των τιμών των τροφίμων και την επιδείνωση της κρίσης του κόστους ζωής.

Τα Βαλκάνια αποτελούν τον περιβάλλοντα χώρο της Ελλάδας. Οι γύρω χώρες μας μάς επηρεάζουν και τις επηρεάζουμε. Με αφορμή λοιπόν την βαλκανική μας γειτονιά ξεχωρίζουμε τους Βαλκάνιους συγγραφείς που τον τελευταίο καιρό μας έχουν χαρίσει βιβλία που προσφέρουν μια μοναδική οπτική του πώς είναι να βιώνεις τον κόσμο σήμερα, με τη θλίψη και τα βάσανά του, μέσα από έργα και ιστορίες που άξιζαν να αποτυπωθούν στις σελίδες και τις καρδιές μας. Άλλα αξιοποιώντας την ιστορική κληρονομιά και άλλα αποτυπώνοντας πιο καθολικές αφηγήσεις.

Γραμμένο το 1974, το έργο του Μπρανιμίρ Σκεπάνοβιτς τοποθετείται στα βουνά του Μαυροβουνίου και αποτελεί μία αποκάλυψη. Μέσα σε λίγες σελίδες και από την πρώτη επαφή με την ιστορία, ο αναγνώστης δυσκολεύεται να κλείσει το βιβλίο. Μόλις συστηθεί ο ήρωας απλά δεν μπορείς να περιμένεις, θέλεις να δεις πού θα καταλήξει αυτό το περιπετειώδες από το πουθενά ταξίδι του στην πατρίδα που είχε αφήσει. Πρόκειται για ένα αλληγορικό ανθρωποκυνηγητό, στη διάρκεια του οποίου παρακολουθούμε με ποιητικό ύφος ένα μοναχικό άνθρωπο να καταλήγει να διώκεται από ένα πλήθος άλλων ανθρώπων που δεν τον γνωρίζουν καν. Σημασία άλλωστε, όπως ανακαλύπτουμε, δεν έχει η ταυτότητα του διωκόμενου αλλά η ίδια η κίνηση, η καταδίωξη, η προσπάθεια τελικά να ξεφύγουν από όσα δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι.

Υστερόγραφο: Μην φοβηθείτε την ποιητική στόφα του βιβλίου, η ιστορία και το σκοτάδι της ανθρώπινης ύπαρξης της ταιριάζουν απόλυτα.

«Ο άντρας μου» της Ρούμενα Μπουζάροφσκα, εκδόσεις Gutenberg

Γραμμένο από μια συγγραφέα από την Βόρεια Μακεδονία την οποία έχει αγαπήσει αρκετά το ελληνικό κοινό- μάλιστα μεταφέρθηκε και σε θεατρική σκηνή την περασμένη χρονιά-, το βιβλίο μας μεταφέρει τις ιστορίες πολλών γυναικών, μέσα από την συλλογή διηγημάτων που «δένουν» σε μία «χαλαρή» θεματική: τις δυσκολίες της καθημερινότητας όπως βιώνεται δίπλα στους άντρες. Μπορεί ο τίτλος να τοποθετηθεί στο επίκεντρο τον άντρα, όπως ο κόσμος της πατριαρχίας στον οποίο ζούμε, αλλά οι ιστορίες έχουν γυναίκες πρωταγωνίστριες. Όχι όμως απαραίτητα γυναίκες που μάχονται την πατριαρχία. Γυναίκες με ελαττώματα, υποδουλωμένες, ανεπαρκείς. Αυτές είναι οι ιστορίες τους, όπως τις βιώνουν οι ίδιες. Πότε ρεαλιστικές και πότε στα όρια του σουρεαλισμού. Άλλες πιο ανάλαφρες και άλλες σοκαριστικές, από αυτές που θα αποτυπωθούν στη μνήμη σου για καιρό.

Υστερόγραφο: Μην διστάσετε να αγανακτήσετε με κάποιες ηρωίδες. Οι ιστορίες τους είναι αντανάκλαση της πραγματικότητάς μας.

Με μια πιο ιστορική αφήγηση, το βιβλίο του Ντράγκο Γιάντσαρ, κορυφαίου Σλοβένου πεζογράφου, μας μεταφέρει στην εποχή της ναζιστικής κατοχής στη Γιουγκοσλαβία και στην σλοβενική πόλη του Μάριμπορ, που έχει γερμανικό παρελθόν και προσαρτάται στο Τρίτο Ράιχ. Μέσα από την ιστορία της Σόνια, η οποία πλευρίζει ένα αξιωματικό των Ες Ες που γνώριζε από παλιά για να βοηθήσει τον φίλο της που πολεμούσε με τους παρτιζάνους αλλά συνελήφθη, βλέπουμε πώς αλλάζουν οι σχέσεις μεταξύ γνωστών και φίλων. Ο αντίκτυπος αυτός στις ανθρώπινες σχέσεις εμφανίζεται άλλωστε στα απόνερα όλων των συγκρούσεων.

Υστερόγραφο: Αφεθείτε στο μάθημα Ιστορίας και την αφηγηματική δύναμη του συγγραφέα αλλά κυρίως ακολουθήστε τον αξιωματικό των Ες Ες, τον Λούντβιχ, και την ψυχολογία του. Ο ήρωας ρίχνει φως στην ψυχολογία του ναζισμού και του θυμικού που τον ενδυνάμωσε.

Η ιστορία της περίπλοκης φιλίας δύο κοριτσιών που στην πορεία απομακρύνθηκαν για να σμίξουν ξανά μετά από χρόνια. Το βιβλίο, το οποίο τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό  Βραβείο Λογοτεχνίας, ακολουθεί την ιστορία της Λέιλα και της Σάρα οι οποίες είναι τόσο διαφορετικές που απορείς πώς προέκυψε αυτή η φιλία. Ακόμα και στην παιδική ηλικία μπορείς να διακρίνεις την απόσταση. Στην ενήλικη πια ζωή τους μοιάζουν να μην μοιράζονται κανένα κοινό στοιχείο, οι πορείες τους δεν τέμνονται πουθενά. Τις δένουν όμως το τραύμα, οι αναμνήσεις και, κυρίως, ο αδερφός της Λέιλα. Αυτόν αναζητούν στο σήμερα σε ένα road trip που στο τέλος της βρίσκεται η οδύνη.

Υστερόγραφο: Θα μπορούσε να ήταν η βαλκανική εκοδοχή της Τετραλογίας της Νάπολης, μιας και η συγγραφέας θέλει να προσδώσει στην ιστορία χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν το προσωπικό και κυριολεκτικό της αφήγησης. 

«Μπόλλα» του Παϊτίμ Στάτοβτσι, εκδόσεις Πατάκη

Μία δύσκολη ιστορία, όχι όσον αφορά τα νοήματά της αλλά την εξέλιξη και τις επιλογές των ηρώων της. Τοποθετημένη στο Κόσοβο του 1995 το βιβλίο ακολουθεί την γνωριμία δύο αντρών που γρήγορα καταλήγουν να ερωτεύονται παράφορα. Ο ένας Αλβανός, ο άλλος Σέρβος. Ο ένας παντρεμένος και οι δύο θύματα του πολέμου του Κοσόβου και των επιλογών τους. Το πάθος τους καταλήγει σε συντριβή και η καταπίεση φαίνεται να προωθεί την δράση. Εξαιρετική αφήγηση που εντάσσει αρμονικά ιστορικά στοιχεία σε μια ατυχή ερωτική ιστορία που είναι παράλληλα μια ιστορία για τη μετανάστευση και τη φτώχεια. Μέσα από τη μαυρίλα της ιστορίας αναδύεται μια αίσθηση λυρικότητας.

Υστερόγραφο: Αφεθείτε να μισήσετε τον βασικό ήρωα, αν και κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα τον καταλάβετε κάπως. Για να τον μισήσετε και πάλι στο τέλος.

Ιωάννα Βαρδαλαχάκη-[email protected]