Με την δημιουργό εξερευνούμε, μέσα από μια συνέντευξη, τον μαγικό κόσμο της λογοτεχνίας, όπου οι λέξεις γίνονται γέφυρες για έναν καλύτερο κόσμο.

Η Αναστασία Ευσταθίου κινείται ανάμεσα στη συγγραφή, την εκπαίδευση και την προώθηση της φιλαναγνωσίας. Με έργα όπως το βραβευμένο Οι Δρόμοι της Σαλάμ και πρωτοβουλίες όπως οι «Μαγικές Βιβλιοαποδράσεις», η δημιουργός συνδυάζει την ελληνική κουλτούρα με παγκόσμια θέματα, εμπνέοντας μικρούς και μεγάλους αναγνώστες. Πώς ισορροπεί τους ρόλους της ως συγγραφέας, εκπαιδευτικός και υπέρμαχος της ανάγνωσης; Πώς οι ιστορίες της καλλιεργούν ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη στα παιδιά, ενώ ταυτόχρονα μιλούν στην καρδιά των ενηλίκων;

Το έργο σας καλύπτει την παιδική λογοτεχνία, εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες και την προώθηση της φιλαναγνωσίας μέσω των «Μαγικών Βιβλιοαποδράσεων». Πώς ισορροπείτε τους ρόλους σας ως συγγραφέας, εκπαιδευτικός και υπέρμαχος της ανάγνωσης, και τι σας εμπνέει να συνδυάζετε αυτούς τους ρόλους;

Είναι μια πρόκληση και ταυτόχρονα μια πρό(σ)κληση να ισορροπήσεις σαν τον ακροβάτη σε πολλούς ρόλους όταν απευθύνεσαι στο αναγνωστικό κοινό. Άλλωστε η εποχή μας «απαιτεί» να λειτουργούμε πολλαπλά σε διαφορετικά πεδία και να το υποστηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις. Την ώρα που γράφω είμαι «σε απευθείας σύνδεση» με τους αναγνώστες μου. Έχω μεγάλη επίγνωση της ειδικής αυτής «αποστολής» και λειτουργώ με ευθύνη και ενσυναίσθηση προς τους αποδέκτες των κειμένων μου. Η σκέψη αυτή είναι ικανή να ενεργοποιήσει την πένα μου.

Το βιβλίο γεννήθηκε σε μια εποχή που οι πόλεμοι φουντώνουν σαν πύρινες εστίες κοντά μας και οι προσφυγικές ροές πλήττουν τη χώρα μας. Σαφώς με επηρεάζει το φιλοπολεμικό κλίμα, η καταστροφή του πολιτισμού και της ιστορίας των λαών, τα ορφανά παιδιά θύματα αυτών των συρράξεων. Μέσα από την ιστορία του βιβλίου μου θίγω πανανθρώπινες αξίες όπως η ειρηνική συμβίωση, η λογική στην άσκηση της πολιτικής των ισχυρών, η επιβίωση των παιδιών και των μικρών ζώων σε κατάσταση πολέμου κ.ά. που καλλιεργούν μέσα από το γραπτό λόγο συναισθήματα αλληλεγγύης στον μικρό αναγνώστη.

Γράφετε εδώ και δύο δεκαετίες, δημιουργώντας ιστορίες τόσο για παιδιά όσο και για ενήλικες. Πώς έχει εξελιχθεί η προσέγγισή σας στη συγγραφή με την πάροδο του χρόνου, και ποιες διαφορές βρίσκετε στη συγγραφή για αυτά τα δύο κοινά;

Διαβάζοντας την ερώτησή σας συνειδητοποιώ ότι διαβαίνω το 26ο έτος της συγγραφικής μου πορείας. Πολλά έχουν αλλάξει στο κοινωνικό πλαίσιο που καλούμαστε να ζήσουμε. Επισημαίνω την κυριαρχία της εικόνας, της τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης που επηρεάζουν το αναγνωστικό κοινό και τις ανάγκες του. Τα παιδικά βιβλία «μίκρυναν» και οι λέξεις στις σελίδες τους όλο και λιγοστεύουν, δίνοντας τη θέση τους στις εικόνες. Τα εικονοβιβλία κερδίζουν έδαφος κυρίως στις μικρές ηλικίες. Αναγνώστες των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού προτιμούν τα κινητά και τον επίπλαστο κόσμο τους από ένα πολυσέλιδο βιβλίο που μιλά για φιλία, σχέσεις κ.ά. Οι ενήλικες, από την άλλη, διαβάζουν μυθιστορήματα που δίνουν απαντήσεις στην καθημερινότητα και στην ύπαρξη γενικότερα. Απευθύνομαι σε κοινό που θέλει απαντήσεις στο σήμερα ή στη σκιαγράφηση του ιστορικού πλαισίου περιόδων της ελληνικής ιστορίας (Ελληνική Επανάσταση, 1940 κ.ά.).  Με άλλα λόγια, ως συγγραφέας οσμίζομαι τις ανάγκες και δίνω κι εγώ τη μάχη μου με τη Λερναία Ύδρα των καιρών.

Οι επιμορφώσεις είναι βιωματικού χαρακτήρα και εμπλέκουν τη σχολική κοινότητα σε προσομοιωμένες δράσεις με σκοπό την προώθηση της αγάπης για την ανάγνωση.  Η προσπάθειά μας είναι να δημιουργήσουμε συνειδητοποιημένους αναγνώστες από τα θρανία. Στοχεύουμε πολύ στην πρόσκληση συγγραφέων και πνευματικών ανθρώπων για να ενεργοποιήσουμε τη διάδραση με τα παιδιά, εστιάζουμε στην ενεργή ανάγνωση και στην ταύτιση με τους ήρωες. Με γέφυρα την τέχνη, οι μαθητές δημιουργούν εικαστικές απεικονίσεις, σκηνικό του βιβλίου με ευτελή υλικά, κούκλες για θεατρικά δρώμενα. Τα  υποστηρίζουμε και με τις νέες τεχνολογίες στο να δημιουργούν ψηφιακά περιβάλλοντα,  να γράφουν τη δική τους ιστορία στον η/υ. Η όλη αντιμετώπιση είναι ολιστική με συστράτευση των Παραστατικών Τεχνών. Για να ξυπνήσουμε το ενδιαφέρον τους, όλα τα παραπάνω πραγματοποιούνται σε σύγχρονες βιβλιοθήκες, χώρους, δηλαδή, που η έμπνευση ασκεί θετική επίδραση στο παιδί. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να βλέπεις διαφορετικούς τρόπους έκφρασης με την ηρωίδα γατούλα Σαλάμ ή την Ανεράιδα του Χελμού ως θεατρική παράσταση, κουκλοθέατρο και νέα παραμύθια με δημιουργούς παιδιά. Μοιραία, όσα ανέφερα, επηρεάζουν τον τρόπο γραφής μου ώστε να γίνεται πιο άμεσος και παραστατικός. 

Δεν μπορώ να κρύψω τον θαυμασμό μου για τον ελληνικό πολιτισμό και την κληρονομιά των προγόνων μας στα βιβλία μου. Μακροπρόθεσμα ευελπιστώ να αγαπήσουν και οι φίλοι του βιβλίου αυτή την σπουδαία παρακαταθήκη που μας δόθηκε μέσω της ελληνικής  γλώσσας. Οι πρόσφατες μεταφράσεις παιδικού μου βιβλίου για το προσφυγικό σε τρεις γλώσσες (Γερμανικά, Ολλανδικά και Ουκρανικά) με φιλοδώρησε με μεγάλη ικανοποίηση, γιατί ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό εκτός των ελληνικών συνόρων αποκτά πρόσβαση με όχημα τη γλώσσα σε ένα επίκαιρο και διαχρονικά ευαίσθητο θέμα που μας αφορά όλους.  

Μοιράζομαι αυτή την αγάπη με τους αναγνώστες, σκηνοθετώντας, αναπλαισιώνοντας τις ιστορίες μου και τοποθετώντας τους πρωταγωνιστές μου σε ιστορικά πλαίσια. Εξάλλου, πολλοί συγγραφείς έχουν ως σημείο αναφοράς τον πολιτισμό αυτό, λόγω της  αγωνίας τους για τους άνυδρους πνευματικά καιρούς.

Έχετε λάβει πολλές διακρίσεις και επαίνους για τη συμβολή σας στη λογοτεχνία και τον πολιτισμό. Ποια από αυτές τις τιμές έχει τη μεγαλύτερη προσωπική σημασία για εσάς και γιατί;

Ενδόμυχα όλοι οι δημιουργοί του λόγου χαίρονται με την επιβράβευση για το επίπονο έργο τους και είναι καλόδεχτη όταν έρχεται. Με συγκίνησε το α΄ Πανελλήνιο Βραβείο  Παιδικού Μυθιστορήματος για το Μελάνι της Σουπιάς από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά. Τότε, το 2007 η αείμνηστη Αγγελική Βαρελά μου το ανακοίνωσε από το τηλέφωνο και ήταν πολύ χαρούμενη. Σε εκείνο το στάδιο της συγγραφής μου, αυτό το βραβείο για το περιβάλλον, μου έδωσε τεράστια ώθηση να συνεχίσω να γράφω για όλα όσα μας απασχολούν και για όλα όσα, δυστυχώς, θα μας φέρει το μέλλον καταστρέφοντας τον πλανήτη.

Στην αυτοβιογραφία σας αναφέρετε ότι αναζητάτε ένα «αντιβιοτικό ενάντια στην άχαρη πραγματικότητα» μέσω της συγγραφής. Πώς οι ιστορίες σας, όπως η Σαλάμ ή Ο Λαγός Πολύδωρος και η Πουά η Πασχαλίτσα, βοηθούν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του πραγματικού κόσμου;

Η συγγραφή είναι λύτρωση. Γράφοντας προσπαθούμε να κλείσουμε τις πληγές που αιμορραγούν μέσα μας. Το μελάνι, κατά ένα μυστήριο τρόπο, επουλώνει όσα μας πονούν, όσα μας θυμώνουν από τη μουσική που «παίζουν» οι καιροί και αποτυπώνει έναν άλλον καλύτερο κόσμο. Μέσα από τις ιστορίες μας, τους ήρωες και το πλαίσιο που τους βάζουμε να κινηθούν, να αγωνισθούν με ήθος, να ξεπεράσουν τα εμπόδια είναι σαν να παροτρύνουμε τα παιδιά να γίνουν συνοδοιπόροι τους σε ένα καλύτερο κόσμο. Να πατήσουν στα ίδια μονοπάτια και να γεμίσουν την ψυχή τους με αγάπη, δόσιμο, όμορφα συναισθήματα, πράξεις ανθρωπιάς σε μια σκληρή εποχή. Εξάλλου, όπως αναφέρει η Θεωρία της Ανάγνωσης, μέσω της ταύτισης οι αναγνώστες «φορούν τα παπούτσια του άλλου» και καλούνται, με αυτόν τον τρόπο, να υπερβούν τον εαυτό τους, να συναντήσουν τον «άλλο» και να οικοδομήσουν ένα ψυχικά δυνατό και ανθεκτικό συλλογικό εαυτό.

Έχετε γράψει και για ενήλικες, με έργα όπως το Γράμμα στη Μάνα της Διπλανής Πόρτας και το Γυναίκα Είσαι και Φαίνεσαι. Πώς προσεγγίζετε τις διαφορετικές συναισθηματικές και θεματικές απαιτήσεις της συγγραφής για ενήλικες σε σύγκριση με τα παιδιά, και βρίσκετε κοινά στοιχεία μεταξύ των δύο;

Ένα κοινό σημείο είναι η τεχνική του να γράφεις καθημερινά. Κάτι σαν άσκηση, δηλαδή, ώστε να έχεις εσύ το πάνω χέρι. Όσο πιο βαθιά μπαίνεις σε αυτό πεδίο τόσο πιο πολύ το κατέχεις. Απαιτείται, βέβαια, ευελιξία από την πλευρά του δημιουργού για να μπορεί να κινηθεί από τον κόσμο των μεγάλων στον κόσμο των μικρών. Οι συναισθηματικές δονήσεις, θα έλεγα, είναι πανομοιότυπες, καθώς πρέπει να «κερδίσεις» τον αναγνώστη με τη συγκίνηση και μια παλέτα  αναγκαίων με την πλοκή συναισθημάτων. Οι θεματικές αλλάζουν σίγουρα και εκεί, πια είναι θέμα λεπτών χειρισμών του συγγραφέα για το πώς θα τοποθετήσει και ποιες λέξεις στο χαρτί. Είναι  ευλογία να μπορείς να γράφεις για μικρούς και μεγάλους, φτάνει να έχεις την «έγνοια» των καιρών. Ίσως, γιατί έχεις την ψευδαίσθηση ότι μπορείς να αλλάξεις τον σκληρόκαρδο γίγαντα κόσμο. Το αντίτιμο είναι να ζητάς συνοδοιπόρους τους αναγνώστες στο τολμηρό αυτό όνειρο της αλλαγής της πραγματικότητας που βιώνεις.

Χριστίνα Χρυσανθοπούλου / [email protected]