Ο νομπελίστας τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ παραπονιέται για τον παραγκωνισμό των συγγραφέων που γράφουν σε γλώσσες εκτός της αγγλικής και για την συνεχιζόμενη έλλειψη μεταφράσεων.

Ο Oρχάν Παμούκ καταγγέλλει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας αγνοείται, διότι η βιβλιογραφία που την περιγράφει, δεν είναι γραμμένη στα αγγλικά, αναφέρεται σε δημοσίευμα της βρετανικής Guardian. Επίσης, ο ίδιος, επέκρινε την απάντηση των βρετανικών και αμερικανικών κριτικών λογοτεχνίας, σχετικά με το έργο του, λέγοντας ότι τον κρίνουν απόλυτα, καθοριζόμενοι από την ιθαγένειά του.

Μιλώντας στο λογοτεχνικό φεστιβάλ Τζαϊπούρ στην Ινδία, ο Παμούκ -του οποίου, ιδιαίτερα επιτυχημένα μυθιστορήματα όπως τα «Με λένε κόκκινο», «Χιόνι» και «Μουσείο της αθωότητας», είναι όλα γραμμένα στην τουρκική γλώσσα- κατήγγειλε την κυριαρχία του δυτικού κόσμου στο λογοτεχνικό πολιτισμό.

«Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς σε φεστιβάλ όπως το Τζαϊπούρ, γράφουν στα αγγλικά», είπε. «Αυτό συμβαίνει ίσως επειδή τα αγγλικά είναι η επίσημη γλώσσα εδώ. Αλλά για εκείνους που γράφουν σε άλλες γλώσσες, η δουλειά τους σπάνια μεταφράζεται και ποτέ δε διαβάζεται. Ένα τόσο μεγάλο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας περιθωριοποιείται».

Ο Παμούκ, ο οποίος διδάσκει ανθρωπιστικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, κατηγόρησε επίσης τους κριτικούς λογοτεχνίας, ότι προσπαθούν συνεχώς να «επαρχιοποιήσουν» το έργο του.

«Όταν γράφω για την αγάπη, οι κριτικοί στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, λένε ότι αυτός ο τούρκος συγγραφέας γράφει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για την τουρκική αγάπη. Γιατί δε μπορεί η αγάπη να είναι γενική; Πάντα αγανακτώ και οργίζομαι από αυτή την προσπάθεια για μείωσή μου, αλλά και της ικανότητάς μου να βιώσω αυτή την ανθρωπότητα», τόνισε. «Είσαι πιεσμένος και περιορισμένος, περιθωριοποιημένος ως συγγραφέας, του οποίου το βιβλίο θεωρείται μόνο η εκπροσώπηση της φωνής του έθνους του και ένα μικρό κομμάτι της ανθρωπολογικής περιέργειας».

Ο συγγραφέας ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, Γουίλιαμ Νταλρίμπλ οποίος είναι διευθυντής του φεστιβάλ στη Τζαϊπούρ, δήλωσε στην Guardian, ότι «δεν υπάρχει αμφιβολία πως η αγγλική είναι μια, όλο και πιο κυρίαρχη και αυτοκρατορική γλώσσα» και το ονόμασε αυτό ως «ένα μεγάλο πρόβλημα». Λίγο πριν το τέλος του φεστιβάλ, ο Νταλρίμπλ δήλωσε: «Κι άλλες, μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες, είναι δύσκολο να κερδίσουν αγγλικό κοινό για το έργο τους. Η αγγλική είναι –ως γνωστόν- μη δεκτική απέναντι σε άλλες γλώσσες και είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βρει κανείς αμερικανικούς εκδοτικούς οίκους για να αναλάβουν μεταφράσεις».

Και φυσικά, η δημοσίευση ξένων έργων στην αγγλική γλώσσα, είναι απαραίτητη για τη διάδοσή τους. «Ο μεγάλος μυθιστοριογράφος Sankar που γράφει στη γλώσσα Μπενγκάλι, έχει πουλήσει περισσότερα από 3 εκατ. βιβλία, αλλά αναγνωρίστηκε πολύ περισσότερο, την πρώτη φορά που δημοσίευσε στην αγγλική γλώσσα, με μόλις 3.000 αντίτυπα του μυθιστορήματός του».

Το φεστιβάλ Τζαϊπούρ, το οποίο επισκέφτηκαν φέτος περισσότερα από 50.000 άτομα, προσφέρει μια πλατφόρμα για τους συγγραφείς που γράφουν σε μειονοτικές γλώσσες, πρόσθεσε ο Νταλρίμπλ.

Ο εκδότης Christopher MacLehose, υποστηρικτής εδώ και καιρό, των μεταφράσεων έργων κι εκείνος που «έφερε» πρώτος τον σουηδό συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Στιγκ Λάρσον στο Ηνωμένο Βασίλειο, υποστήριξε ότι ο Παμούκ, ήταν «απόλυτα δίκαιος. Τόσο απλά». Και πρόσθεσε: «Υπάρχουν 14 ινδικές γλώσσες που εκπροσωπούνται στο φετινό φεστιβάλ Τζαϊπούρ. Πόσο εύκολο είναι για τις γλώσσες αυτές να μεταφραστούν, σε μια χώρα όπου όλοι μιλάνε καλύτερα αγγλικά από οποιονδήποτε άλλο, σε αυτή τη χώρα;».

Πάντως, η λογοτεχνική συντάκτρια της Guardian, Claire Armitstead, διαφώνησε με την άποψη του Παμούκ σχετικά με τους κριτικούς, λέγοντας ότι βιβλία όπως το «Με λένε κόκκινο» και το «Μουσείο της αθωότητας», έχουν τις ρίζες τους σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο και ήταν «απολύτως θεμιτό», το ότι οι κριτικοί κινήθηκαν σε αυτή τη βάση.

Τα μυθιστορήματα του Ορχάν Παμούκ εμφανίζονται στις λίστες των μπεστ σέλερ στην Ελλάδα (κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ωκεανίδα), ενώ ο Γουίλιαμ Νταλρίμπλ που αγαπήθηκε στη χώρα μας για το βιβλίο του «Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου» (εκδ. Ωκεανίδα), διερευνά την ιδιαίτερη κουλτούρα της Ινδίας στην εξαιρετική συλλογή ιστοριών του «Ιερή Ινδία, εννιά ζωές, εννιά ιστορίες» (εκδόσεις Μεταίχμιο).