Η Σώτη Τριανταφύλλου μιλάει στο click@Life για το δοκίμιο του Στεφάν Εσέλ «Αγανακτήστε!» που αποτελεί το νέο εκδοτικό φαινόμενο της Ευρώπης, με 1,5 εκατομμύριο αντίτυπα αλλά και για όσα αγανακτούν την ίδια.

«Πάρτε τη σκυτάλη, αγανακτήστε!». Την προτροπή την απευθύνει ο 93χρονος Στεφάν Εσέλ, σε ένα άκρως επίκαιρο δοκίμιο που ξεπέρασε το ενάμισι εκατομμύριο αντίτυπα στη Γαλλία και ενδεχομένως πολλοί δικοί μας «αγανακτισμένοι» να το βρουν ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

Ο Στεφάν Εσέλ, ανήκει στη γενιά των αντιστασιακών που αγωνίστηκαν ενάντια στο ναζισμό και στη δύση του βίου του βλέπει πλέον με ανησυχία να διευρύνεται το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς και να ξηλώνονται όλες εκείνες οι κοινωνικές κατακτήσεις για τις οποίες πάλεψε μαζί με τους συντρόφους του.

«Όταν θεσπίστηκαν τα κοινωνικά μέτρα, η Ευρώπη ήταν κατεστραμμένη από τον πόλεμο. Το κράτος δεν πληρώνει, διότι η εξουσία του χρήματος την οποία πολέμησε η Αντίσταση δεν ήταν ποτέ τόσο μεγάλη, αυθάδης και εγωιστική όσο σήμερα», τονίζει ο ίδιος στο βιβλίο του «Αγανακτήστε!». Το ζήτημα της κρίσης χρέους στην Ευρώπη απασχολεί και μια ομάδα οικονομολόγων στη Γαλλία που έγραψαν το «Μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων» (εκδ. Πόλις) καταγράφοντας μια σειρά «μύθων» που κατά τη γνώμη τους μας οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο και προτείνοντας τις δικές τους λύσεις. Και τα δύο βιβλία έχουν κοινό παρονομαστή, τη μεταφράστριά τους, τη Σώτη Τριανταφύλλου. Η γνωστή συγγραφέας, η οποία μένει πλέον στο Παρίσι, μας μίλησε για τα δύο βιβλία αλλά και για όσα προκαλούν τη δική της αγανάκτηση.

Πώς προέκυψε η μετάφραση του βιβλίου του Στεφάν Εσέλ «Αγανακτήστε» αλλά και της συλλογικής μελέτης το «Μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων»;

Το πρώτο είναι ένα εκδοτικό φαινόμενο που παρέχει κάποιες πληροφορίες για το πώς αντιμετωπίζεται, στη Γαλλία τουλάχιστον, μια ιστορική προσωπικότητα (ο Στεφάν Εσέλ), καθώς και ένα ζήτημα ουσιώδες και παντοτινά επίκαιρο: τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το δεύτερο, επίσης μεγάλη εκδοτική επιτυχία, είναι ένα σύνολο προτάσεων που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε την οικονομική κρίση και να βρούμε καινούργιους δρόμους μέσα στο πλαίσιο της ελεύθερης αλλά ελεγχόμενης οικονομίας. Αν έχει κάποια σημασία, εδώ και κάμποσα χρόνια μπορώ να επιλέγω τα βιβλία που μεταφράζω...Δεν σημαίνει ότι παίρνω τις αποφάσεις: σημαίνει ότι δεν μεταφράζω βιβλία που δεν με ικανοποιούν. Η κατάσταση δεν ήταν πάντα έτσι.

Εφόσον μένετε πλέον στο Παρίσι μπορείτε να μας ενημερώσετε για τον αντίκτυπο που έχουν αυτά τα βιβλία στους γάλλους αναγνώστες και αν αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας νέας τάσης που εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή της Γαλλίας αλλά και πανευρωπαϊκά;

Μένω με διαλείμματα στο Παρίσι από τις αρχές του 1980. Πολύς καιρός...Οι Έλληνες μοιάζουν με τους Γάλλους – κυρίως σε μερικά στοιχεία της αριστερής νοοτροπίας. Στα άσχημα στοιχεία αυτής της νοοτροπίας... Αλλά υπάρχουν και τα θετικά στοιχεία: αυτά αποτυπώνονται στα δύο βιβλιαράκια που αναφέρετε. Η ανάγκη για κοινωνική αλληλεγγύη, η εκλογίκευση της οικονομίας, ο εκδημοκρατισμός των θεσμών, η ενίσχυση της παιδείας, του κοσμικού κράτους, της κοινωνικής πρόνοιας. Τόσο ο Στεφάν Εσέλ, όσο και η ομάδα των λεγόμενων «ανήσυχων οικονομολόγων» προτείνουν απλές και καθαρές λύσεις για τη δημοκρατία του 21ου αιώνα. Και ελπίζω ότι καθρεφτίζουν μια τάση για ευρεία και στέρεη δημοκρατία όπου ο πολίτης θα αναλαμβάνει τις ατομικές του ευθύνες.

Πώς σχετίζεται το βιβλίο του Στεφάν Εσέλ με το κίνημα των «Αγανακτισμένων» στην Ισπανία;

Ας πούμε ότι τα πνεύματα, μεγάλα και μικρά, συναντώνται σε έναν κοινό τόπο και χρόνο. Οι πολίτες είναι αγανακτισμένοι και ζητούν κοινωνική δικαιοσύνη, σταθερότητα και διαφάνεια. Πρόκειται για στοιχειώδη αιτήματα που σχετίζονται με την πορεία της Δύσης από το 1700 μέχρι σήμερα... Για τις μεγάλες κατακτήσεις της δημοκρατίας που όχι μόνο πρέπει να διατηρηθούν αλλά να διευρυνθούν ακόμα περισσότερο. Ο Στεφάν Εσέλ δεν κάνει λόγο μόνο για τις δημοκρατικές αξίες αλλά και για τις μεθόδους προάσπισής τους στη σημερινή συγκυρία.

Πόσο σας αγγίζει η προτροπή του Στεφάν Εσέλ για το δρόμο της «μη βίας»; Και πόσο εφικτή είναι σε μια ταραγμένη περίοδο μια «ειρηνική επανάσταση»;

Δεν υπάρχει βίαιος δρόμος προς τη δημοκρατία. Ο σκοπός ταυτίζεται με τα μέσα. Ο σκοπός είναι τα μέσα, παρότι ορισμένοι ιστορικοί και πολλοί μη-ιστορικοί υποστηρίζουν το αντίθετο.

Πώς βλέπετε το κίνημα των «Αγανακτισμένων» που κατακλύζει τις πλατείες στην Ελλάδα; Ποια είναι η απήχησή του στη Γαλλία;

Είμαστε κομμάτι μιας ευρωπαϊκής κατάστασης: το χειρότερο κομμάτι. Οι Γάλλοι εκτιμούν τα γεγονότα στην Ελλάδα ανάλογα με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις...Η αριστερά δείχνει κατανόηση, η κεντροδεξιά μάς περιφρονεί. Στην ουσία και οι δυο πλευρές έχουν τα δίκια τους.

Πώς σχολιάζετε την άποψη ότι οι Έλληνες αγανακτισμένοι είναι «απολιτίκ»;

Όταν δημοσιογραφίσκοι σαν εμένα σχολίαζαν την ελληνική πραγματικότητα με καυστικό τρόπο, το κοινό μάς χαρακτήριζε μίζερους και γκρινιάρηδες. Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι έχουν τώρα αγανακτήσει εναντίον της πραγματικότητας που κατασκεύασαν οι ίδιοι με την ενθάρρυνση των πολιτικών που εξέλεξαν και ανέχτηκαν οι ίδιοι.

Τι σας αγανακτεί στην ελληνική πραγματικότητα;

Το ότι ο λεγόμενος «απλός πολίτης» δεν αποδέχεται την ευθύνη του. Το ότι υποτιμά τον εαυτό του με το να τον θεωρεί αιώνιο θύμα, αιώνιο αντικείμενο σκοτεινών χειρισμών. Επίσης, με αγανακτεί –αν και η λέξη δεν με χαρακτηρίζει με ακρίβεια- η βαλκανολεβέντικη στάση της άκρας αριστεράς που συναντιέται με τη δεξιά. Μας λείπει η δημοκρατική παιδεία και η παιδεία γενικά. Τα έχουμε πει πολλές φορές...Η κοινωνία μας έχει πλήθος οθωμανικών καταλοίπων...Λέξεις και έννοιες έχουν χάσει το νόημά τους.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος μύθος που κατά τη γνώμη σας ανασκευάζουν ο Στεφάν Εσέλ και οι ανήσυχοι οικονομολόγοι; Υπάρχει κάποιος συνδετικός κρίκος μεταξύ τους;

Αν και πιστεύουν στην καλοήθεια του «λαού» - κι αυτό παρότι οι λαοί έχουν εκθρέψει μεγάλη ποικιλία ολοκληρωτισμών – νομίζω ότι ζητούν την ανασυγκρότηση του πολίτη-ατόμου. Ο μύθος ότι υπάρχει μόνο ένας δρόμος μέσα στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς υπονομεύεται από τη δράση αυτού του πολίτη-ατόμου. Δεν υπάρχει μόνο ένας δρόμος: μπορούν να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις σε όλα τα προβλήματα. Δεν βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού: αρκεί να προχωρήσουμε σε κάποιες μεταρρυθμίσεις. Σε κάθε φάση της ιστορίας των κοινωνιών χρειάζονται καινούργιες μεταρρυθμίσεις...Δεν μπορούμε να πορευτούμε επ’ άπειρον με τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν –ή δεν έγιναν- πριν από τριάντα χρόνια.

Οι οικονομολόγοι στο «Μανιφέστο» μιλούν για την «επανίδρυση της Ε.Ε» σε μια βάση ισότητας και δικαίου. Είναι ουτοπικό το όραμά τους;

Όχι, καθόλου. Είναι η πρόκληση της εποχής μας. Απολύτως πραγματοποιήσιμη. Τα περί «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο» είναι υπερβολές και υπεραπλουστεύσεις. Υπάρχει και μπορεί να ενισχυθεί η Ευρώπη της δημοκρατίας και των λαών.

Η δουλειά σας ως μεταφράστρια με ποιο τρόπο επηρέασε τα μυθιστορήματά σας;

Ξαφνικά περάσατε σε ένα άλλο θέμα και μπερδεύτηκα...! Δεν ξέρω... Τι σημασία έχει; Εδώ καιγόμαστε σαν χώρα...Κι εγώ κάθομαι και μεταφράζω μανιφέστα...Ειλικρινά, δεν ξέρω πώς αλλιώς να συμμετάσχω σε κάτι καλό και δίκαιο.

Αν σας έλεγα να επιλέξετε κάποια βιβλία σταθμούς στη μεταφραστική δραστηριότητά σας, ποια θα επιλέγατε και γιατί;

Ειλικρινά δεν μπορώ να απαντήσω. Έχω μεταφράσει πολλά βιβλία από τέσσερις γλώσσες. Είμαι μεγάλη, η ζωή μου χώρεσε πολλά βιβλία! Έχω κάνει καλές, μέτριες και ίσως κακές μεταφράσεις. Για τις καλές θα έλεγα ότι είναι κάτι αυτονόητο, κάτι που θα έπρεπε να απαιτούμε και να περιμένουμε – για τις υπόλοιπες δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία.

Τι αναζητάτε στο Παρίσι;

Το Παρίσι είναι η τρίτη μου πατρίδα. Το αγαπώ πάρα πολύ, ξέρω τον κάθε δρόμο, αισθάνομαι απόλυτα γαλήνια – διασχίζω την πόλη τρέχοντας μαζί με το σκυλί μου. Μια εκδοχή για την προσωπική ευτυχία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είμαι κολλημένη στις οθόνες παρακολουθώντας τις ειδήσεις από την Ελλάδα. Μάλιστα, τελευταία, αναπτύσσω νοσταλγία για τα υπέροχα τριάντα χρόνια που ζήσαμε...Μολονότι, όταν τα ζούσαμε, ήξερα πολύ καλά ότι είμαστε μια θεότρελη χώρα στην οποία, αργά ή γρήγορα, η ΕΕ και όλοι οι άλλοι θα βάλουν ζουρλομανδύα.

Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;

Το Νοέμβριο 2011 θα εκδοθεί ένα μυθιστόρημα με τίτλο «Για την αγάπη της γεωμετρίας». Χαίρομαι που έχω την υγεία μου και την πνευματική διαύγεια για να το ολοκληρώσω.

Πληροφορίες: «Αγανακτήστε!» του Στεφάν Εσέλ, μετάφραση: Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. Πατάκη. «Μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων-Κρίση και χρέη στην Ευρώπη» συλλογικό έργο των Philippe Askenazy, Thomas Coutrot, Andre Orlean, Henri Sterdyniak, μετάφραση: Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. Πόλις.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ