Τσέχωφ και Τολστόι: μια δύσκολη σχέση

tsexof-kai-tolstoi-mia-duskoli-sxesi

ΤΡΙΤΗ, 19 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

Τη δύσκολη σχέση του Τσέχωφ με τον Τολστόι αποκαλύπτει μια νέα βιογραφία στην Αγγλία.

Ο Τολστόι είχε αναφερθεί απαξιωτικά στα θεατρικά έργα του Τσέχωφ χαρακτηρίζοντάς τα ως «χειρότερα του Σαίξπηρ». Η ιστορία αυτή επανέρχεται στη δημοσιότητα χάρη σε μια νέα βιογραφία για τον Τσέχωφ. Ο εκδότης, Πίτερ Σέκιριν είχε εργαστεί μεθοδικά πάνω σε ανέκδοτες επιστολές, ημερολόγια και κείμενα από την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους του Τσέχωφ για τις ανάγκες του βιβλίου του «Αναμνήσεις από τον Τσέχωφ».

Ο Πίτερ Γκνέντιχ, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, θυμάται στο βιβλίο μια επεισοδιακή συνάντηση του Τσέχωφ με τον Τολστόι, όταν ο δεύτερος ήταν βαριά άρρωστος. Την ιστορία είχε διηγηθεί ο Τσέχωφ στον Γκνέντιχ και ήταν ενδεικτική για την περίεργη σχέση αγάπης-μίσους που ένωνε τους δύο μεγάλους ρώσους λογοτέχνες.

Όταν ο Τσέχωφ ήταν έτοιμος να αποχωρήσει, ο Τολστόι του ψιθύρισε στο αυτί: «ξέρεις, σιχαίνομαι τα έργα σου. Ο Σαίξπηρ ήταν επίσης κακός συγγραφέας, αλλά θεωρώ ότι τα θεατρικά σου έργα είναι ακόμη χειρότερα». Ο Γκνέντιχ αποκαλύπτει επίσης ότι παρ’ ότι ο Τολστόι «ειλικρινά αγαπούσε τον Τσέχωφ», κάποια στιγμή του είχε πει «ένα θεατρικό κείμενο πρέπει να παίρνει από το χέρι τον θεατή και να τον οδηγεί στην κατεύθυνση που θέλει να πάει. Πού μπορώ όμως να ακολουθήσω έναν από τους χαρακτήρες σου; Από τον καναπέ στο καθιστικό και πάλι πίσω-γιατί ο χαρακτήρας σου δεν έχει πού αλλού να πάει».

Ο Τσέχωφ θυμόταν αυτή τη στιχομυθία ως μια πολύ αστεία σκηνή, όμως πάντα σκεφτόταν τα λόγια του Τολστόι για τη δράση των προσώπων των έργων του.

Τη σχέση Τολστόι-Τσέχωφ φωτίζει και η μαρτυρία του νομπελίστα λογοτέχνη Ιβάν Μπρουνίν, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Τσέχωφ είχε κάνει τις παρακάτω αιχμηρές παρατηρήσεις: «τον θαυμάζω υπερβολικά (τον Τολστόι). Αυτό που θαυμάζω πάνω του είναι ότι μας απεχθάνεται όλους τους συγγραφείς. Ίσως μια πιο ακριβής περιγραφή είναι ότι μας συμπεριφέρεται σαν να είμαστε το απόλυτο κενό. Μπορείς να υποστηρίξεις ότι ορισμένες φορές επαινεί τον Μωπασάν, τον Κούπριν ή τον Σεμένοφ ή ακόμη και εμένα. Αλλά γιατί μας επαινεί; Είναι πολύ απλό: επειδή μας αντιμετωπίζει ως παιδιά. Τα διηγήματά μας ή ακόμη και τα μυθιστορήματά μας, είναι όλα παιδικά έργα σε σύγκριση με τα δικά του. Ωστόσο ο Σαίξπηρ…Για αυτόν ο λόγος είναι διαφορετικός. Ο Σαίξπηρ τον ενοχλεί επειδή είναι ένας ώριμος συγγραφέας και δεν γράφει με το στυλ του Τολστόι...»