Μια νέα γυναίκα οινοποιός συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση, συνδυάζοντας παλιές ρίζες με διεθνή εμπειρία και καινοτομία στο υψίπεδο της Αρκαδίας.

Στα υψίπεδα της Μαντινείας, εκεί όπου το Μοσχοφίλερο ανθίζει σε ψυχρά εδάφη και μεγάλες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις, γεννιέται μια νέα σελίδα στην ελληνική οινοποιία. Ένα μικρό οικογενειακό οινοποιείο με ρίζες που χάνονται σε γενιές αγροτών, εξελίχθηκε το 2021 από την παραδοσιακή παραγωγή χύμα κρασιού και ρετσίνας σε ένα σύγχρονο brand που εμφιαλώνει εκλεκτά ΠΟΠ Μαντινεία και ΠΓΕ Αρκαδία.

Πίσω από αυτή την μετάβαση βρίσκεται μια δυναμική γυναίκα οινολόγος, η Μπέττυ Βερβενιώτη, η τρίτη γενιά της οικογένειας, που έζησε την περιπέτεια του κρασιού σε Γαλλία, Πορτογαλία, Αμερική, Νέα Ζηλανδία και Αυστραλία, αντιμετώπισε προκαταλήψεις σε έναν ακόμη ανδροκρατούμενο χώρο και επέστρεψε για να ενώσει την επιστημονική γνώση με την οικογενειακή παράδοση. Με ελάχιστη παρέμβαση, απόλυτο σεβασμό στο terroir και έμφαση στην τοπικότητα, τα κρασιά της αφηγούνται μια ιστορία αυθεντικότητας, βιωσιμότητας και ελληνικής ψυχής.

Μια ιστορία που ξεκινά από το υπόγειο του παππού με το πάντα γεμάτο βαρέλι και φτάνει στις σύγχρονες φιάλες που ταξιδεύουν μέχρι το Μιλάνο, υπενθυμίζοντας ότι το καλό κρασί δεν είναι μόνο γεύση – είναι σύνδεση με τον τόπο, τους ανθρώπους και τις αναμνήσεις.

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για την ιστορία του οινοποιείου; Πότε ιδρύθηκε και πώς φτάσατε στη σημερινή μορφή;

Η οικογένειά μας είναι αγρότες για γενιές. Οι παππούδες μου καλλιεργούσαν πατάτες, αχλάδια, σιτηρά και είχαν πάντα και αμπέλια. Εκείνα τα χρόνια έκαναν ρετσίνα με βάση το Μοσχοφίλερο. Ο παππούς μου έζησε 98 χρόνια, και όταν τον ρωτούσαν ποιο ήταν το μυστικό της μακροζωίας του, έλεγε: “Τα παλιά χρόνια νερό μπορεί να μην είχαμε στο σπίτι, αλλά στο υπόγειο πάντα είχε κρασί.”

Οι γονείς μου ένωσαν τη γη τους, άλλαξαν όλες τις καλλιέργειες σε αμπέλι και ξεκίνησαν να παράγουν χύμα κρασί χωρίς ρετσίνι. Το 2021 ανέλαβα εγώ το οινοποιείο, δημιούργησα το brand Vervainioti Winery και ξεκίνησα την εμφιάλωση και την παραγωγή κρασιών ΠΟΠ Μαντινεία και ΠΓΕ Αρκαδία. Από τη ρετσίνα του παππού στα σύγχρονα fine wines - αυτή είναι η εξέλιξή μας.

Είμαστε τρεις γενιές που γνωρίζω και έζησα - αν και στην πραγματικότητα ήμασταν πάντα αγρότες. Ο πατέρας μου, Αντώνης, είναι υπεύθυνος για την αμπελουργία και την οινοποίηση με 40 χρόνια εμπειρίας. Η μητέρα μου, Ντίνα, όπως όλες οι μητέρες και γυναίκες μιας οικογένειας είναι ο αφανής ήρωας. Συνεισφέρει στα πάντα. Εγώ, είμαι υπεύθυνη για την καινοτομία στην οινοποίηση, την προώθηση, τον οινοτουρισμό και τις γευσιγνωσίες.

Η δική μου ιστορία ξεκίνησε το 2012 που τελειώνοντας το Χημικό Πάτρας θέλησα να δουλέψω στην παραγωγή άλλων οινοποιείων για να αποκτήσω εμπειρία. Ξεκίνησα να εργάζομαι στο εργαστηριακό κομμάτι οινοποιείου κάνοντας αναλύσεις οίνου. Λόγω της οικονομικής κρίσης που περνούσε τότε η Ελλάδα, αλλά και επειδή διψούσα για νέες εμπειρίες και γνώση, αποφάσισα να φύγω για το εξωτερικό. Ξεκίνησα ένα μεταπτυχιακό στην Οινολογία και Αμπελουργία για να εμβαθύνω σε επιστημονικές γνώσεις όσον αφορά την καλλιέργεια και την καινοτομία στην οινοποίηση. Το Vinifera είναι ένα διακρατικό μεταπτυχιακό και μου έδωσε την ευκαιρία να φοιτήσω σε Γαλλία, Γερμανία και Ιαπωνία. Μέσα από αυτό έκανα γνωριμίες σε όλο τον κόσμο. Η πρώτη μου δουλειά ήταν στην Πορτογαλία. Πρώτη φορά έξω από το εργαστήριο, ξεκίκησα να ασχολούμαι με την παραγωγή ερυθρών κρασιών. Ήταν για μένα συναρπαστικό, γιατί ένιωθα ότι μπορώ να αποδείξω ότι μπορώ να σηκώσω τα βάρη και να χειριστώ τα μηχανήματα που χειρίζεται συνήθως ένας άντρας. Η μόνη γυναίκα στην παραγωγή. Στην αρχή υπήρχε σκεπτικισμός από τους υπόλοιπους, αλλά όταν είδαν ότι δεν πτοούμουν και μετέφερα 25κιλα τσουβάλια στην πλάτη 3 ορόφους επάνω και μάθαινα να χειρίζομαι τα μηχανήματα γρήγορα κέρδισα το σεβασμό. Έπειτα άρχισαν να με προτείνουν σε οινοποιεία και είχα την τύχη να δουλέψω σε οινοποιεία Αμερική, Νεα Ζηλανδία, Αυστραλία. Κάθε οινοποιείο άλλη φιλοσοφία, άλλο budget, άλλον εξοπλισμό, άλλες ποικιλίες. Πολλά ερεθίσματα για να δουλεύω στο μυαλό μου.

Όταν έφτασα τα 30 θεώρησα ότι πρέπει σταδιακά να γυρίσω Ελλάδα. Γυρνώντας λοιπόν από την Αυστραλία, είχα κλείσει ένα συμβόλαιο να εργαστώ ως οινολόγος στην παραγωγή. Φτάνοντας λοιπόν στο οινοποιείο μου ανακοινώθηκε ότι είμαι γυναίκα και ότι ουσιαστικά ήθελαν ένα άτομο για να κάνει ξεναγήσεις και wine tasting στο επισκέψιμο τμήμα του οινοποιείου. Αν και σήμερα υπάρχουν πολλές γυναίκες που έχουν αποδείξει την ικανότητα και την αξία τους, ακόμη αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό στην παραγωγή. Βλέπω ακόμη και σήμερα κάποιες αγγελίες για οινολόγους να αναφέρουν “δεχόμαστε αιτήσεις μόνο από άντρες”, ή έχει τύχει να ζητήσω εργασία στην Ελλάδα και να ακούσω εμείς θέλουμε κάποιον να τα κάνει όλα όχι να χρειάζεται βοηθό για τις βαριές δουλειές, ή ξέρουμε ότι έχεις γνώσεις αλλά πώς θα επιβληθείς στους αντρες εργάτες όντως γυναίκα. Θεωρώ βέβαια ότι έχουν γίνει πολλά βήματα για την αποδοχή της αξίας των γυναικών, αλλά υπάρχει ακόμη δρόμος.

Τώρα πια έχω αναλάβει το οικογενειακό μας οινοποιείο και απέχω από τέτοια συμβάντα. Ο κλάδος έχει πια πολλές δυναμικές και ικανότατες γυναίκες που κάνουν δικές τους οινοποιήσεις με πολύ επιτυχία. Φέτος είχα και την τιμή να με καλέσουν στην Ευρωβουλή μαζί με άλλες 19 γυναίκες επιχειρηματίες και μεταξύ άλλων συζητήθηκε και η θέση της γυναίκας στον εργασιακό χώρο. Στατιστικά οι επιχειρήσεις που διοικούνται από γυναίκες φτάνουν πιο σύντομα σε κερδοφορία, ωστόσο είναι μικρότερο το ποσοστό των γυναικών που τολμούν να ηγηθούν και να κάνουν κάτι δικό τους.

Πέραν από το χειρονακτικό κομμάτι, ως γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο σημαίνει να φέρνω μια διαφορετική οπτική - συνδυάζω την παράδοση με την καινοτομία, την τεχνική γνώση με τη φιλοξενία. Δεν είναι μόνο να φτιάχνω κρασί, αλλά να αφηγούμαι την ιστορία του, να το μοιράζομαι με τον κόσμο. Είναι μια ευθύνη και μια τιμή.

Ποια είναι η ποικιλία σας και τι ιδιαίτερο έχει σε σχέση με άλλες;

Το Μοσχοφίλερο είναι η καρδιά μας. Είναι μια αρωματική ποικιλία με γκρι φλοιό που καλλιεργείται στα υψίπεδα της Μαντινείας. Αυτό που το κάνει μοναδικό είναι η ικανότητά του να εκφράζει το terroir - το ψηλό υψόμετρο, οι χαμηλές θερμοκρασίες, η μεγάλη θερμοκρασιακή διακύμανση μέρας-νύχτας, δίνουν κρασιά με ζωντάνια, φρεσκάδα και πολυπλοκότητα.

Τα αμπέλια μας είναι 50 στρέμματα ηλικλιας απο 15-50 ετών, σε διαμόρφωση κυπέλλου όπως έκαναν παραδοσιακά οι προγόνοι μας.

Μου αρέσει συχνά να λέω το ακόλουθο για το μοσχοφίλερο:

“Ο αρωματικός χαρακτήρας και η οξύτητά του  αντανακλά το περιπετειώδες πνεύμα μου και την ανάγκη μου να πειραματιστώ με χρώματα, μέρη και γεύσεις. Η φρεσκάδα του ταιριάζει απόλυτα με τον σχεδόν παιδικό ενθουσιασμό που έχω για ό,τι νέο. Τέλος, είναι ελαφρύ και δροσιστικό όπως ο τρόπος που βλέπω τη ζωή.”

Μαντινεία ΠΟΠ: Ξηρό λευκό από 100% Μοσχοφίλερο. Αμπελώνας στα 700μ. Ζύμωση σε ανοξείδωτες δεξαμενές. Βattonage για να δώσουμε μια λιπαρότητα και όγκο στο στόμα. Νότες κιτρικών αρωμάτων.

Ροδονίτης ΠΓΕ Αρκαδία: Ξηρό Ροζέ Μοσχοφίλερο με 2 ημέρες επαφή με το φλοιό, που του δίνει το ροδαλό του χρώμα και αρώματα τριαντάφυλλου και γιασεμιού.

Ο Ροδονίτης είναι ένας κρύσταλλος που δίνει συναισθηματική ισορροπία και θεραπεύει τις σχέσεις, όπως ο οίνος ευφραίνει καρδίαν και συνοδεύει τις όμορφες στιγμές με τους αγαπημένους μας ανθρώπους.

Pet Nat: Για την παραγωγή του pétillant naturel ακολουθείτε μια μέθοδος κατά την οποία το κρασί εμφιαλώνεται πριν ολοκληρωθεί η αρχική ζύμωση. Καθώς οι γηγενείς ζύμες μετατρέπουν τη ζάχαρη από το χυμό του σταφυλιού σε οινόπνευμα, φυσαλίδες CO2 αναπτύσσονται φυσικά και παραμένουν εγκλωβισμένες μέσα στο μπουκάλι. Mε τη Méthode Ancestrale έχουμε ένα αποτέλεσμα φρέσκο, τραγανό και απολαυστικά δροσερό.

Eλισφάσιον ΠΓΕ Αρκαδία: Merlot & Syrah. Ερυθρό ξηρό με ωρίμανση σε παλιά γαλλικά δρύινα βαρέλια για ένα χρόνο. Κυριαρχούν αρώματα κόκκινων φρούτων και μπαχαρικών. Περιορισμένη παραγωγή, περίπου 500 φιάλες το χρόνο.

Τι σημαίνει για εσάς “fine wine με ελληνική ταυτότητα” σε ό,τι αφορά πρώτες ύλες, αμπελώνες και φιλοσοφία παραγωγής;

Για μένα “fine wine με ελληνική ταυτότητα” σημαίνει ότι κάθε φιάλη αφηγείται την ιστορία του τόπου της. Καλλιεργούμε αποκλειστικά τα δικά μας 50 στρέμματα - δεν αγοράζουμε σταφύλια. Κάθε αμπέλι το γνωρίζουμε προσωπικά. Όπως λέει και ο πατέρας μου: “Το κάθε πρέμνο έχει τη δική του προσωπικότητα και είναι γαλήνιο να περπατώ ανάμεσά τους και να τα αφουγκράζομαι. Με τα χρόνια έμαθα να τα καταλαβαίνω και να επεμβαίνω όταν με χρειάζονται."

Η φιλοσοφία μας είναι απλή: ελάχιστη παρέμβαση, μέγιστη έκφραση. Χρησιμοποιούμε παραδοσιακές τεχνικές, αλλά με σύγχρονη επιστημονική γνώση. Η φύση έχει τον τρόπο της να επιβιώνει και να αναπτύσσεται, εμείς την παρατηρούμε και επεμβαίνουμε μόνο όταν χρειαστεί. Τα κρασιά μας έχουν τα τυπικά αρωματικά και γευστικά χαρακτηριστικά της περιοχής που ξυπνούν αναμνήσεις από οικογενειακά γεύματα. Είναι Μοσχοφίλερο, είναι Μαντινεία, είναι Αρκαδία - δεν θα μπορούσαν να γίνουν πουθενά αλλού.

Η ποιότητα ξεκινά από τον αμπελώνα. Κάνουμε εργαστηριακούς ελέγχους για σάκχαρα,  pH και οξύτητα για να προσδιορίσουμε πότε θα φτάσουν στην ιδανική ωρίμανση πριν το τρυγητό. Συλλέγουμε τα σταφύλια χειρονακτικά ώστε να επιλέγουμε μόνο τα υγειή. Αλλά η πραγματική διασφάλιση έρχεται από τη γνώση και την προσοχή - γεννημένοι μέσα στα χωράφια ξέρουμε κάθε αμπέλι.

Η βιωσιμότητα για εμάς είναι οικογενειακή υπόθεση. Είμαστε μικροί, οικογενειακοί, τοπικοί. Δεν σπαταλάμε, δεν υπερπαράγουμε. Στοχεύουμε σε 30.000 φιάλες/έτος τα επόμενα 5 χρόνια - όχι για να γίνουμε μεγάλοι, αλλά για να παραμείνουμε βιώσιμοι και να συνεχίσουμε την παράδοση.

Η τοπικότητα είναι μέρος όλων των διαδικασιών μας. Από τα σταφύλια που καλλιεργούμε εμείς, μέχρι τα τοπικά προϊόντα που σερβίρουμε στις γευσιγνωσίες - τυριά, αλλαντικά, μαρμελάδες, μέλι, σπιτικές πίτες από την οικογένεια και προϊόντα από τοπικούς παραγωγούς.

Κάθε φάση της παραγωγής συμβαίνει εδώ, στη Μαντινεία. Η εμφιάλωση γίνεται με τα χέρια - περίπου 1.000 φιάλες την ημέρα. Μαζευόμαστε φίλοι και μετά από κάθε εργασία καθόμαστε σε ένα μεγάλο τραπέζι όλοι μαζί και μοιραζόμαστε τα φαγητό της μητέρας μου. Είναι αργό, είναι εντατικό, αλλά είναι δικό μας. Αυτή η σύνδεση με τον τόπο και τους ανθρώπους δεν είναι μόνο φιλοσοφία - είναι πρακτική.

Ποια είναι η ανταπόκριση στην Ελλάδα σε κρασιά από το οινοποιείο σας;

Η ανταπόκριση είναι πολύ θετική - είμαστε νέο brand σε μια αγορά που χτίζεται με σχέσεις και χρόνο. Βλέπουμε ότι οι Έλληνες αρχίζουν να εκτιμούν περισσότερο τα τοπικά, μικρά οινοποιεία με ιστορία. Αυτό είναι έκδηλο και από το γεγονός ότι είχαμε φέτος την τιμή να φιλοξενηθούμε σε τηλεπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Αλλά η πραγματική δουλειά είναι στο χτίσιμο σχέσεων, μία φιάλη τη φορά. Εξάλου το κρασί είναι μοίρασμα, είναι στιγμές με ανθρώπους, είναι μια ιστορία και μια ανάμνηση που χτίζεται.

Έχετε εξαγωγές; Αν ναι — ποιες αγορές στο εξωτερικό ανταποκρίνονται καλύτερα σε “ελληνικά, γηγενή κρασιά”;

Έχουμε ξεκινήσει να εξάγουμε μια πολύ μικρή ποσότητα στο Μιλάνο της Ιταλίας. Είναι τα πρώτα μας βήματα στο εξωτερικό, και μας δίνει πολύτιμη εμπειρία για το πώς τα ελληνικά, γηγενή κρασιά γίνονται αντιληπτά σε διεθνείς αγορές.

Αν και τα τελευταία χρόνια γίνεται εξαιρετική δουλειά από τα ελληνικά οινοποιεία, το μερίδιο των ελληνικών κρασιών στη διεθνή αγορά είναι μικρό.

Πώς βλέπετε την εξέλιξη του ελληνικού κρασιού στην αγορά τα επόμενα 5–10 χρόνια;

Τα επόμενα 5-10 χρόνια θα είναι καθοριστικά. Βλέπω την ελληνική οινοποίηση να κινείται προς δύο κατευθύνσεις: αφενός την ανάδειξη των αυτόχθονων ποικιλιών και του terroir, αφετέρου την καινοτομία - orange wines, pet nats, φυσικά κρασιά.

Οι νέοι καταναλωτές ψάχνουν αυθεντικότητα, ιστορία, σύνδεση με τον τόπο. Αυτό ευνοεί τα μικρά, οικογενειακά οινοποιεία σαν το δικό μας. Ταυτόχρονα, η διεθνής αναγνώριση των ελληνικών κρασιών αυξάνεται - πρέπει να είμαστε έτοιμοι να την αξιοποιήσουμε.

Ενθαρρυντικό είναι και ότι αντιλαμβανόμαστε περισσότερο και την αξία της ομαδικότητας. Στην περιοχή δημηιουργήσαμε μια ομάδα οινοπαραγωγών τους Mantinians με στόχο να προωθήσουμε τη ζώνη και το Μοσχοφίλερο.

Τι σημαίνει για εσάς, ως γυναίκα οινοποιό, να στέκεστε σε ένα χώρο με παράδοση αλλά και ταυτόχρονα αλλαγή; Υπάρχουν προκαταλήψεις ή προκλήσεις που αντιμετωπίσατε;

Να στέκεσαι σε έναν χώρο με παράδοση ως γυναίκα σημαίνει να αποδεικνύεις καθημερινά την αξία σου - όχι επειδή πρέπει, αλλά επειδή έτσι λειτουργεί ακόμα. Υπάρχουν προκαταλήψεις; Ναι. Υπάρχουν στιγμές που η γνώμη σου αμφισβητείται περισσότερο; Ναι.

Αλλά υπάρχει και αλλαγή. Βλέπω περισσότερες γυναίκες στην οινοποίηση, στην αμπελουργία, στις πωλήσεις. Και βλέπω ότι φέρνουμε κάτι διαφορετικό - ευαισθησία, προσοχή στη λεπτομέρεια, καινοτομία στην παραγωγή.

Η πρόκληση δεν είναι να γίνω “σαν τους άντρες” - είναι να παραμείνω η ίδια και να αποδείξω ότι αυτό είναι αρκετό. Και είναι.

Ποια είναι τα στοιχεία που θέλετε να αφήσετε για τις επόμενες γενιές — ως γυναίκα, ως οινοποιός, ως παραγωγός ελληνικής κουλτούρας;

Θέλω να αφήσω ένα οινοποιείο που σέβεται τη γη, τιμά την παράδοση και δεν φοβάται την καινοτομία. Θέλω οι επόμενες γενιές να ξέρουν ότι μπορείς να είσαι μικρός και να έχεις αξία, να είσαι γυναίκα και να έχεις φωνή, να είσαι τοπικός και να έχεις όραμα.

Ως παραγωγός ελληνικής κουλτούρας, θέλω να δείξω ότι το κρασί δεν είναι μόνο προϊόν - είναι ιστορία, είναι ταυτότητα, είναι σύνδεση με τον τόπο και τους ανθρώπους. Αυτό που έλεγε ο παππούς μου - ότι πάντα είχε κρασί στο υπόγειο - δεν ήταν μόνο για τη μακροζωία. Ήταν για την ποιότητα ζωής, τη χαρά, τη συντροφιά. Αυτό θέλω να συνεχίσει.

Η Μαντινεία και η Αρκαδία έχουν μοναδικό terroir που πρέπει να αναδειχθεί περισσότερο. Το υψόμετρο, το κλίμα, το έδαφος δημιουργούν κρασιά με χαρακτήρα που δεν μπορεί να αντιγραφεί και με την κλιματική αλλαγή θα αποτελέσει ένα από τα πιο ευννοούμενα terroir.

Η περιφερειακή οινοποίηση είναι το μέλλον - οι καταναλωτές θέλουν να ξέρουν από πού έρχεται το κρασί τους, ποιος το έφτιαξε, τι ιστορία κρύβει. Η γαστρονομική κουλτούρα της περιοχής συνδυάζεται τέλεια με τα κρασιά μας. Ένας από τους λόγους που επιμένω να ζω εδώ είναι γιατί θα ήθελα να έχουν συνέχεια οι παιδικές μνήμες. Να μαζευόμαστε να φτιάχνουμε όλοι μαζί τραχανά, να έχουμε μποστάνια και να ανταλλάσουμε φρούτα και λαχανικά με τους γείτονες, να καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι και να λέμε τα προβλήματα και τις χαρές μας με ένα ποτήρι κρασί. Δεν είναι τυχαίο που ο αγροτουρισμός ανθίζει ολοένα και περισσότερο.

Πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί - οινοποιεία, εστιατόρια, ξενοδοχεία, τοπικοί παραγωγοί - για να δημιουργήσουμε μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Ο οινοτουρισμός δεν είναι μόνο γευσιγνωσία - είναι να ζήσεις τον τόπο.

Αν δίνατε ένα μήνυμα στον Έλληνα που αγαπά το κρασί αλλά δεν είναι “oinophile”, ποιο θα ήταν;

Μην φοβάσαι να δοκιμάσεις κάτι καινούριο, κάτι τοπικό, κάτι που δεν έχεις ξανακούσει. Το καλό κρασί δεν χρειάζεται να είναι ακριβό ή διάσημο - χρειάζεται να έχει ιστορία, ψυχή, αυθεντικότητα.

Επισκέψου μικρά οινοποιεία, μίλησε με τους παραγωγούς, μάθε την ιστορία πίσω από κάθε φιάλη. Το κρασί είναι σύνδεση - με τον τόπο, με τους ανθρώπους, με τις στιγμές. Και τα ελληνικά κρασιά έχουν τόσες ιστορίες να πουν.

Έλα να τις ακούσεις. Έλα να τις γευτείς. Είναι η τέλεια απόδραση από τη ρουτίνα της πόλης.

Χριστίνα Χρυσανθοπούλου / [email protected]