Σκηνοθέτης, καθηγήτρια, λογοτεχνική φιγούρα και πολιτική ακτιβίστρια, η Σούζαν Σόνταγκ υπήρξε μεταξύ άλλων η θεωρητική μούσα της τέχνης της φωτογραφίας.

«Όλες οι φωτογραφίες είναι memento mori. Για να τραβήξετε μια φωτογραφία σημαίνει ότι θα συμμετάσχετε στη θνησιμότητα, την ευπάθεια και την μεταβλητότητα ενός άλλου προσώπου (ή πράγματος). Με τον ακριβή τεμαχισμό αυτής της στιγμής και το πάγωμά της, όλες οι φωτογραφίες μαρτυρούν την αμείλικτη τήξη του χρόνου» είχε γράψει χαρακτηριστικά στη Βίβλο της τέχνης της φωτογραφίας «On Photography».

Γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 16 Ιανουαρίου (1933) ως Σούζαν Ρόουζμπλατ και στην ηλικία των 5 ετών έχασε τον πατέρα της από φυματίωση.

Επτά χρόνια μετά, η μητέρα της ξαναπαντρεύτηκε τον στρατιωτικό Νέιθαν Σόνταγκ και έτσι αυτή και η αδερφή της πήραν το όνομά του, έστω και αν εκείνος ποτέ δεν τις υιοθέτησε επίσημα.

Στα 17 της παντρεύτηκε τον συγγραφέα Φίλιπ Ριφ, ο οποίος ήταν καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Η γνωριμία τους μετρούσε μόλις 10 ημέρες. Ο γάμος τους κράτησε 8 χρόνια και απέκτησαν έναν γιο, τον Ντέιβιντ, μετέπειτα συγγραφέας και εκδότης της μητέρας του.

Εξερευνώντας τη φωτογραφία από μία θεωρητική ματιά υποστήριζε ότι το πρόβλημα στο ότι οι άνθρωποι βασίζουν τις μνήμες τους στις εικόνες και ιδιαίτερα τις φωτογραφίες, δεν έγκειται στο ότι θυμούνται μέσα από τις φωτογραφίες, αλλά ότι θα θυμούνται μόνο τις φωτογραφίες ... ότι η φωτογραφική εικόνα λειτουργεί σαν έκλειψη άλλων μορφών συνεννόησης και θύμησης.

Η Σόνταγκ αποτέλεσε πρότυπο για πολλές φεμινίστριες και επίδοξες γυναίκες συγγραφείς κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 1970.

Είχε έντονη δράση στους πολέμους του Βιετνάμ και του Σαράγιεβο.

Υποστήριζε ότι «Ο ζωγράφος κατασκευάζει, ο φωτογράφος αποκαλύπτει».

Αν και οι κριτικές της αποτέλεσαν εφαλτήριο πολλές φορές για συζητήσεις, κατακραυγές και επικρίσεις, το «The New York Review of Books» την συγκαταλέγει ως «έναν από τους ανθρώπους της γενιάς της με την μεγαλύτερη επιρροή».

Το 1977, δημοσιεύει το «On Photography». Μία σειρά από δοκίμια που εξερευνά τις φωτογραφίες ως μια συλλογή από τον κόσμο, κυρίως από τους ταξιδιώτες ή τους τουρίστες  και τον τρόπο που τις βιώνουν.

Στα δοκίμια, περιέγραψε τη θεωρία της για τη λήψη φωτογραφιών, όταν κάποιος ταξιδεύει. Στόχος της ίσως; Να πιάσουν το …..νόημα Γερμανοί, Ιάπωνες και Αμερικανοί ταξιδιώτες, που επιδίδονταν σε αυτή την αδίστακτη συνήθεια.

Το 1989 γίνεται Πρόεδρος του PEN American Center, του κέντρου για την προώθηση και προστασία της λογοτεχνίας.

Μάλιστα, μόλις ο ιρανός πρόεδρος Αγιατολαχ Χομεϊνί  εξέδωσε φάτουα εναντίον του Σάλμαν Ρούσντι για τους «Σατανικούς Στίχους» στις 14 Φεβρουαρίου του 1989, η ανυποχώρητη στήριξή της στον συγγραφέα ήταν κρίσιμης σημασίας για τη συσπείρωση των αμερικανών συγγραφέων.

Δριμεία κριτική της ασκήθηκε και για τα σχόλιά της αναφορικά με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Συγκεκριμένα, υποστήριξε ότι οι δράστες «δεν ήταν δειλοί» και

ότι θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι «αυτό δεν ήταν μια «δειλή» επίθεση στον πολιτισμό, την ελευθερία ή την ανθρωπότητα, αλλά μια επίθεση στην αυτοαποκαλούμενη υπερδύναμη του κόσμου, η οποία (επίθεση) πραγματοποιείται ως συνέπεια των συγκεκριμένων αμερικανικών συμμαχιών και δράσεων.

Η προσωπική της ζωή ήταν πολυτάραχη με σχέσεις και με τα δύο φύλα.

Πιο γνωστή είναι αυτή με τη φωτογράφο Άννι Λίμποβιτς, την οποία γνώρισε το 1989. Η σχέση τους διήρκησε μέχρι τα τελευταία χρόνια πριν από το θάνατο της Σόνταγκ. Ποτέ δεν έμειναν στο ίσιο σπίτι μαζί αλλά φρόντισαν τα σπίτια τους να βρίσκονται απέναντι και να έχουν θέα το ένα στο άλλο.

Καμία τους ποτέ δεν διευκρίνισε εάν όντως επρόκειτο για ερωτική σχέση.

Η ίδια η Σόνταγκ σε συνέντευξή της είχε πει ότι έχει αγαπήσει 9 φορές στη ζωή της. Πέντε γυναίκες και τέσσερις άντρες.

Η Σούζαν Σόνταγκ πέθανε στη Νέα Υόρκη στις 28 Δεκεμβρίου του 2004.

«Το να φωτογραφίζεις κάποιον, σημαίνει ότι τον παραβιάζεις, βλέποντας τον όπως ποτέ δεν έχει δει τον εαυτό του, παρέχοντάς του γνώση για τον εαυτό του, που ποτέ δεν είχε… Ακριβώς όπως μια φωτογραφική μηχανή λειτουργεί ως μια «εξάχνωση» του όπλου, το να φωτογραφίζεις κάποιον είναι σαν μία υποσυνείδητη δολοφονία. Μία ήπια δολοφονία, κατάλληλη για ένα θλιβερό, φοβισμένο χρόνο». -Σούζαν Σόνταγκ «On Photography».

Σόφη Ζιώγου
[email protected]