Εν μέσω αντικαπνιστικής υστερίας και προεκλογικού «αυτοδιοικητικού πυρετού», το μυθιστόρημα του Μπενουά Ντυτέρτρ «Το κοριτσάκι και το τσιγάρο» (εκδ. Εστία), ποτέ δεν ήταν περισσότερο επίκαιρο, καθώς σατιρίζει τη βλακεία και την υποκρισία της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας.

Εν μέσω αντικαπνιστικής υστερίας και προεκλογικού «αυτοδιοικητικού πυρετού», το μυθιστόρημα του Μπενουά Ντυτέρτρ «Το κοριτσάκι και το τσιγάρο» (εκδ. Εστία), ποτέ δεν ήταν περισσότερο επίκαιρο, καθώς σατιρίζει τη βλακεία και την υποκρισία της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας.

Στο καφκικό σύμπαν του γάλλου συγγραφέα, οι υγιεινιστές και οι οικολόγοι έχουν πάρει το πάνω χέρι, το κάπνισμα διώκεται ανηλεώς, τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως ιερές αγελάδες, το διαδίκτυο αποθεώνεται από το «παγκόσμιο χωριό» και οι διαφημιστές εξακολουθούν να κάνουν χρυσές δουλειές.

Η κοινωνία έχει τραβήξει τις δικές της διαχωριστικές γραμμές, χωρίς να εξετάζει την ουσία των πραγμάτων. Είτε έχεις το σωστό προφίλ, είτε οδηγείσαι στην πυρά της κοινής γνώμης, δηλαδή το διαδίκτυο, όπως ο σαραντάρης ήρωας του μυθιστορήματος.

Υπό αυτές τις συνθήκες το κρυφό κάπνισμα του τσιγάρου παίρνει διαστάσεις εξέγερσης: ο «εκκεντρικός» τεχνικός σύμβουλος του δήμου που μαραζώνει σε ένα σύστημα παράλογα γραφειοκρατικό, δεν ζητάει και πολλά πράγματα από τη ζωή: έχει συμβιβαστεί με την ιδέα ότι δεν θα γίνει πλούσιος, απλά θέλει λίγο ποιοτικό χρόνο με την αγαπημένη του Λατιφά και τον αγαπημένο σκύλο του Σαρκό, ενώ ονειρεύεται να καπνίζει το τσιγάρο του χωρίς άγχος.

Επειδή όμως έχει το θράσος να σκέφτεται και να αμφισβητεί, γίνεται αντιπαθής. Για παράδειγμα, ο λαοπλάνος δήμαρχος εκνευρίζεται όταν ο ήρωας του αποδεικνύει με στοιχεία ότι όλα τα μέτρα οικολογικής ευαισθητοποίησης που έχει πάρει, έχουν ακριβώς τα αντίθετα αποτέλεσμα. Στο δημαρχιακό μέγαρο οι πραγματικοί άρχοντες είναι τα παιδιά που τριγυρίζουν ανεξέλεγκτα σε όλους τους χώρους, αυξάνοντας την εκλογική πελατεία του δημάρχου.

Ο καπνιστής πιάνεται «στα πράσα»

Όταν η μικρούλα Αμαντίν πιάνει στα πράσα τον σαραντάρη, με το παντελόνι κατεβασμένο να καπνίζει στις τουαλέτες των υπηρεσιών του δήμου, τότε όλοι ανακαλύπτουν ξαφνικά ένα τέρας. Είναι η αρχή του διασυρμού του σαραντάχρονου άντρα, ο οποίος θα οδηγηθεί με συνοπτικές διαδικασίες στη φυλακή για «έγκλημα κατά της παιδικότητας».

Κι όμως την ώρα που ένα τσιγάρο οδηγεί στην καταστροφή έναν πρώην ευυπόληπτο πολίτη, ο θανατοποινίτης Ντεζιρέ Τζόνσον, σώζεται από την εκτέλεσή του, χάρη σε μια φαινομενικά απλή τελευταία επιθυμία: να καπνίσει ένα τσιγάρο. Δημιουργείται ένα νομικό παράδοξο καθώς διαφορετικές αλληλοσυγκρουόμενες διατάξεις για το κάπνισμα στις φυλακές, δίνουν την ευκαιρία στον Ντεζιρέ να κερδίσει την καρδιά των συμπολιτών του και την ελευθερία του.

Δίπλα του βρίσκεται ως φύλακας –άγγελός του η Μαρέν Πατακί, μια αποτυχημένη δικηγόρος. Η απίστευτη ιστορία του πρώην θανατοποινίτη γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από την Εταιρία Καπνού αλλά και τη Μαρέν. Οι μεν εξαπολύουν μια νέα διαφημιστική εκστρατεία, η δε βλέπει την καριέρα της ξαφνικά να απογειώνεται. Η πολύκροτη δίκη του σαραντάχρονου αποτελεί τώρα το νέο στόχο της Μαρέν, που είναι γνωστή στους νομικούς κύκλους ως «Ακαριαίος θάνατος».

Ο Μπενουά Ντυτέρτρ δεν ενδιαφέρεται να σκιαγραφήσει πλήρως όλους τους χαρακτήρες του, ούτε να προσδώσει στην πλοκή του το λούστρο της αληθοφάνειας. Επιτίθεται στο νεοσυντηρητισμό, χρησιμοποιώντας ως όπλα του το μαύρο χιούμορ και την υπερβολή. Η εξωφρενική ιστορία του αποκαλύπτει τις ρωγμές και τις αντιφάσεις στο ιδεολογικό μας οικοδόμημα. Γιατί την ίδια στιγμή που καθησυχάζουμε τη συνείδησή μας ακολουθώντας τις νόρμες της πολιτικής ορθότητας, αποδεχόμαστε την πλήρη εμπορευματοποίηση των ιδεών και της εικόνας μας , χωρίς να μπαίνουμε στον κόπο να κινηθούμε «ενάντια στο ρεύμα».

Σε ψυχολογικό επίπεδο ο πολίτης μετατρέπεται σταδιακά σε «ανήλικο» που δεν ενοχλείται και τόσο από την αυταρχική καθοδήγηση, προκειμένου να ικανοποιήσει άμεσα τις πιο παιδιάστικες επιθυμίες του στον πολύχρωμο, διαφημιζόμενο κόσμο μας.

Οι «φυλές» του διαδικτύου και τα ριάλιτι

Η σάτιρα του Ντυτέρτρ απογειώνεται όμως όταν αποδομεί τη λειτουργία των σύγχρονων μίντια και κυρίως του διαδικτύου. Στην τηλεοπτική και ψηφιακή αρένα, οι κάτοικοι του παγκόσμιου χωριού, ανακαλύπτουν την ψευδαίσθηση «της επιλογής» και της «ψήφου», έχοντας εκχωρήσει πλήρως το θεμελιώδες δικαίωμά τους να σκέπτονται. Aλλωστε σημασία δεν έχουν τα επιχειρήματα και οι ιδέες, αλλά η κρίσιμη μάζα που ενσωματώνει άκριτα τις νέες μόδες. Ο Ντυτέρτρ μας υπενθυμίζει στο τέλος του μυθιστορήματός του ότι συχνά οι κατακερματιζόμενες φυλές του διαδικτύου απλά ψάχνουν να δουν τον εαυτό τους στην αντανάκλαση της οθόνης.

«Το κοριτσάκι και το τσιγάρο» (εκδ. Εστία) είχε κυκλοφορήσει πριν δύο χρόνια στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, η ανάγνωση όμως ενός έξυπνα γραμμένου βιβλίου, δεν έχει ημερομηνία λήξης. Την μετάφραση υπογράφει η Λίνα Σιπητάνου, ενώ στον ίδιο εκδοτικό οίκο θα βρούμε και τα υπόλοιπα βιβλία του Ντυτέρτρ: «Το ταξίδι στη Γαλλία» (Bραβείο Medicis), «Υπηρεσία εξυπηρέτησης πελατών» (2005) και «Η ανυπότακτη» (2006).

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ