Η μουσουλμανική αρχιτεκτονική αποδεικνύει την προοδευτική όψη του Ισλάμ.

Για τους συντηρητικούς Χριστιανούς της Ευρώπης, ο μιναρές συμβολίζει την προέλαση του μισαλλόδοξου Ισλάμ. Η αλήθεια είναι όμως, ότι η Ισλαμική αρχιτεκτονική, αποτελεί μια προοδευτική τέχνη. Προσφάτως μάλιστα, η μικρή μουσουλμανική κοινότητα στο Norderstedt της Γερμανίας καινοτόμησε, με την τοποθέτηση μια γεννήτριας αιολικής ενέργειας, μέσα σε ένα μιναρέ!

Οι παραδοσιακές κοινότητες μουσουλμάνων, δεν είχαν πρόβλημα να αποδεχτούν και να μάθουν από ξένους πολιτισμούς, προσαρμόζοντάς τους στα φιλοσοφικά πλαίσια του Ισλάμ. Αυτό φαίνεται σε μεγάλο βαθμό στην αρχιτεκτονική η οποία είναι περισσότερο «συγκεντρωτική» και ενωτική, παρά μέσο προσηλυτισμού.

Η ιστορία της εξάπλωσης του Ισλάμ είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία τζαμιών ως χώρων συγκέντρωσης των πιστών για προσευχή. Τα τζαμιά αναπτύχθηκαν με γνώμονα τις εκάστοτε ανάγκες των πιστών τους, χρησιμοποιώντας στοιχεία αρχιτεκτονικής άλλων λαών της περιοχής. Οι παράμετροι για την λειτουργία ενός τζαμιού είναι λιγοστές, πέραν του ότι πρέπει να «κοιτά» προς την Μέκκα.

Το Μεγάλο Τζαμί της Δαμασκού του 8ου αιώνα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσαρμοστικότητας τους Ισλάμ. Εκ πρώτης όψεως το τζαμί με το κεντρικό κλίτος, τα χρυσά ψηφιδωτά και τους πύργους, δίνει την εντύπωση μιας βυζαντινής εκκλησίας. Με μια πιο κοντινή ματιά όμως θα παρατηρήσει κανείς ότι λείπουν οι συνηθισμένες αγιογραφίες και στη θέση τους βρίσκονται αραβικά στοιχεία τέχνης.

Το συγκεκριμένο τζαμί ήταν παλιά εκκλησία, η ποία αγοράστηκε από Χριστιανούς. Οι μιναρέδες του κτίσματος ήταν χριστιανικοί πύργοι. Πριν τη Δαμασκό, το κάλεσμα των πιστών για προσευχή γινόταν από την πιο ψηλή κορυφή της περιοχής, αλλά μετά την έλευση των Μουσουλμάνων στην Δαμασκό, το κάλεσμα από την κορυφή του πύργου διαδόθηκε και επηρέασε έτσι την αρχιτεκτονική των τζαμιών γενικότερα.

Η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη είναι εξίσου ενδιαφέρουσα περίπτωση, συνδυάζοντας διάφορες αντιλήψεις για την αρχιτεκτονική. Από την μια, το μεγαλειώδες σύμβολο της Βυζαντινής ορθοδοξίας του έκτου αιώνα και από την άλλη το Μπλε Τζαμί του δεκάτου εβδόμου αιώνα. Ο συνδυασμός των δύο φιλοσοφιών είναι μοναδικός.

Στις μέρες μας οι μιναρέδες έχουν χάσει την πρακτική ιδιότητά τους για το κάλεσμα των πιστών σε προσευχή, παραμένοντας όμως σύμβολα μιας παραδοσιακής αισθητικής. Υπάρχει λοιπόν καλύτερος τρόπος εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των «άχρηστων» μιναρέδων από την προσαρμογή τους στις σύγχρονες ανάγκες του πληθυσμού, όπως στην Γερμανία της οικολογικής ευαισθησίας;

Αυτές οι μετατροπές και οι αναβαθμίσεις είναι η καλύτερη απάντηση σε όσους χαρακτηρίζουν τις μουσουλμανικές κοινότητες οπισθοδρομικές και περιθωριακές. Ειδικά στην Ευρώπη της πλούσιας πολιτισμικότητας, είναι ιδιαίτερα ευχάριστο για μια κοινότητα να προσαρμόζεται στις σύγχρονες ανάγκες και να έχει το θάρρος να αναθεωρεί τον εαυτό της.