Είναι μελαγχολικός, ρομαντικός, αιώνιος. Τι άλλο να ζητήσει κανείς από έναν ιδανικό εραστή σαν τον Δράκουλα;

Είναι μελαγχολικός, ρομαντικός, αιώνιος. Τι άλλο να ζητήσει κανείς από έναν ιδανικό εραστή σαν τον Δράκουλα; Κι αν ο Μπραμ Στόουκερ μας παρουσίασε στο κλασικό έργο του «Δράκουλας» (1897) τη μοχθηρή πλευρά του, ο απόγονος του διάσημου Ιρλανδού συγγραφέα, ο Ντέικερ Στόουκερ, κάνει ένα μικρό λίφτινγκ στον τρομαχτικό άρχοντα της Τρανσυλβανίας, ώστε να ταιριάζει καλύτερα με τις επιταγές της σύγχρονης ποπ κουλτούρας. Το αποτέλεσμα είναι ένα ακόμη μυθιστόρημα στο παλίμψηστο του βαμπιρικού μύθου: «Δράκουλας, ο απέθαντος-Η συνέχεια του κλασικού έργου» (εκδ. Βell).

Νέο σενάριο για τον Δράκουλα;

Όλα ξεκίνησαν από την εμμονή του δαιμόνιου σεναριογράφου Ίαν Χολτ, ο οποίος επί χρόνια καλλιεργούσε τις επαφές του με ιστορικούς πάνω στο μύθο του Δράκουλα και της Φρίκης. Απώτερος στόχος του ήταν να ανακαλύψει τους σωστούς συνεργάτες που θα στήριζαν τη δημιουργία ενός νέου σεναρίου για τον διάσημο Κόμη. Και προσπάθησε να βρει το δρόμο προς την επιτυχία ακολουθώντας ως ένα βαθμό τα βήματα του Φράνσις Φορντ Κόπολα, ο οποίος μάγεψε το κοινό με την πιο πιστή ως τώρα κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Μπραμ Στόουκερ.

Ο Χολτ επικεντρώθηκε στο γεγονός ότι ο Κόπολα είχε χρησιμοποιήσει, μεταξύ άλλων , ως πηγή έμπνευσης και το βιβλίο «Αναζητώντας τον Δράκουλα» (1972) των ερευνητών Ρέιμοντ Μακνάλι και Ράντου Φλορέσκου (απογόνου του ιστορικού πρίγκιπα Δράκουλα).

Αφού κατόρθωσε να προσεγγίσει αυτούς τους ερευνητές, ο Ίαν Χολτ άρχισε να ταξιδεύει μαζί τους δίνοντας διαλέξεις για τις επιρροές του έργου του Μπραμ Στόουκερ στον σύγχρονο πολιτισμό. Το επόμενο βήμα ήταν να κατορθώσει να δελεάσει ένα μέλος της οικογένειας Στόουκερ, ώστε να εξασφαλίσει μια «διάσημη υπογραφή» στην ούγια του μυθιστορήματος-σεναρίου που ετοίμαζε. Όμως η οικογένεια Στόουκερ αντιμετώπιζε με δικαιολογημένη καχυποψία το Χόλιγουντ και την κινηματογραφική βιομηχανία.

Το θρίλερ με τα πνευματικά δικαιώματα για τον Δράκουλα

Ο Μπραμ Στόουκερ δεν έζησε για να δει το μυθιστόρημά του να γίνεται παγκόσμια επιτυχία. Σύμφωνα με τον Ντέικερ Στόουκερ, οι πωλήσεις του «Δράκουλα» λίγο μετά το θάνατο του Ιρλανδού συγγραφέα, ήταν τόσο περιορισμένες, που η χήρα του, η Φλόρενς, πίστευε ότι δεν επρόκειτο ποτέ να αποζημιωθεί για τα «επτά χρόνια που είχε σπαταλήσει ο Μπραμ στην έρευνα και τη συγγραφή του Δράκουλα».

Μια δεκαετία όμως μετά τον θάνατο του Στόουκερ τα μυθιστορήματα βαμπίρ/φρίκης άρχισαν να γίνονται δημοφιλή (σχεδόν όσο είναι σήμερα) και οι πωλήσεις του «Δράκουλα» εκτοξεύτηκαν. Το 1922 η Φλόρενς ανακάλυψε με έκπληξη ότι είχε γυριστεί μια κινηματογραφική ταινία βασισμένη στο βιβλίο του συζύγου της, χωρίς να της καταβληθούν τα νόμιμα πνευματικά δικαιώματα.

Επρόκειτο για τη βουβή ταινία του Φρίντριχ Μουρνάου «Νοσφεράτου», με πρωταγωνιστή τον Μαξ Σρεκ. Μετά από μια περίπλοκη δικαστική περιπέτεια η Φλόρενς δικαιώθηκε αλλά η εταιρεία παραγωγής του φιλμ είχε χρεοκοπήσει, οπότε δεν έλαβε κάποια αποζημίωση. Δόθηκε όμως δικαστική εντολή για την καταστροφή κάθε υπάρχουσας κόπιας του «Νοσφεράτου».

Μια κόπια ωστόσο διασώθηκε και άρχισε να προβάλλεται στις ΗΠΑ και στο Λονδίνο, προς μεγάλη απογοήτευση της Φλόρενς, (αλλά προς μεγάλη χαρά των σινεφίλ που σώθηκε αυτό το έξοχο δείγμα του γερμανικού εξπρεσιονισμού στον κινηματογράφο). Το 1930 η Φλόρενς επωφελήθηκε από την πώληση των πνευματικών δικαιωμάτων στη Universal Studio, αλλά η είσπραξη των ποσοστών της υπήρξε προβληματική, όπως υποστηρίζουν οι Στόουκερ.

Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε όταν ανακαλύφθηκε ότι για κάποιο λόγο ο Μπραμ Στόουκερ δεν είχε συμμορφωθεί με έναν από τους δευτερεύοντες όρους του συμβολαίου του με τον Αμερικανικό Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης και προστασίας Πνευματικών Δικαιωμάτων. Έτσι ο «Δράκουλας» ορίστηκε ως κοινό κτήμα στις ΗΠΑ και το Χόλιγουντ ανακάλυψε ένα νέο, ανέξοδο χρυσωρυχείο.

Δράκουλας ο απέθαντος

Η οικογένεια Στόουκερ κάνει τώρα μια νέα προσπάθεια να «πάρει το αίμα της πίσω» . Ο Ντέικερ Στόουκερ και ο Ίαν Χολτ συνυπογράφουν το μυθιστόρημα «Δράκουλας, ο απέθαντος», επιχειρώντας να μας δώσουν τη «συνέχεια του κλασικού έργου». Αν παρακάμψει κανείς όλη την ανούσια φλυαρία τους περί «ανανέωσης του ενδιαφέροντος για τον Μπραμ Στόουκερ»-τα κλασικά έργα δεν χρειάζονται μυθιστορηματικά... σίκουελ-τότε τι απομένει; Απομένει το νέο προφίλ του Δράκουλα που εναρμονίζεται πλέον με την ποπ κουλτούρα και χάνει τα σκοτεινά χαρακτηριστικά του για να χωρέσει στα πλαίσια μιας νέας , μελο-ρομαντικής τάσης στον βαμπιρικό μύθο.

Είναι αναμενόμενη αυτή η εξέλιξη, αν αναλογιστούμε την απήχηση των αισθηματικών μυθιστορημάτων με βρικόλακες της Στέφανι Μέγιερ και τη συνακόλουθη εμπορική επιτυχία της κινηματογραφικής μεταφοράς τους, με εξαγριωμένες ορδές εφήβων να διαγκωνίζονται στα multiplex.

Το μυθιστόρημα «Δράκουλας, ο απέθαντος» των Ντέικερ Στόουκερ και Ίαν Χολτ, προδίδει τις κινηματογραφικές φιλοδοξίες του με τους γρήγορους ρυθμούς, τις απότομες εναλλαγές της πλοκής και τις εικόνες φρίκης που παραπέμπουν σε σπλάτερ (με πιο χαρακτηριστικές τα σαδιστικά βασανιστήρια της αιμοδιψούς λαίδης Μπάθορι).

Λογοτεχνικά, το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του μυθιστορήματος είναι ότι εντάσσει με ευρηματικό τρόπο στην πλοκή στοιχεία από τη ζωή του Μπραμ Στόουκερ.

Ο Ιρλανδός συγγραφέας όχι μόνο συμμετέχει ως ήρωας αλλά έρχεται και σε αντιπαράθεση με το δημιούργημά του, γιατί δεν αφηγήθηκε στο κοινό, την «πραγματική» ιστορία. Το «Απόλυτο Κακό» δεν είναι πλέον ο Δράκουλας (όπως στην αρχική εκδοχή του Μπραμ Στόουκερ) αλλά η ομοφυλόφιλη λαίδη Μπάθορι, ένας θηλυκός, ψυχρός δαίμονας που επωμίζεται όλα τα εγκλήματα του κατασυκοφαντημένου κόμη.

Η ομάδα όσων καταδίωξαν τον Δράκουλα στο μυθιστόρημα του Στόουκερ, συναντιέται ξανά, υπό διαφορετικούς όμως όρους. Όλοι τους φέρνουν τα ψυχολογικά σημάδια της αρχικής περιπέτειας και οι αλλοτινές στενές σχέσεις έχουν δηλητηριαστεί από αμοιβαία καχυποψία και παλιές πικρίες. Τη σκυτάλη παίρνει αυτή τη φορά,ο Κουίνσι, ο γιος της Μίνας και του Τζόναθαν Χάρκερ.

Επιπλέον δίνεται έμφαση και στη θεατρική εκδοχή του «Δράκουλα» που είχε ανεβάσει ο Μπραμ Στόουκερ για να κατοχυρώσει τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του. Κάτι που ίσως δεν γνωρίζουν πολλοί αναγνώστες, είναι ότι ο Στόουκερ επί χρόνια υπήρξε θαυμαστής και στενός συνεργάτης του θρυλικού ηθοποιού σερ Χένρι Ίρβινγκ. Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι η γοητεία που ασκούσε ο Δράκουλας στον Ρένφιλντ αντανακλά την ανάλογη εμμονή του Μπραμ Στόουκερ για τον Χένρι Ίρβινγκ.

Αναζητούν μάλιστα στις διθυραμβικές κριτικές του Μπραμ για τον εργοδότη του, φράσεις που κατά κάποιο τρόπο προφητεύουν την εμφάνιση του Δράκουλα: «μάτια το ίδιο άκαμπτα με τη μοίρα…εύγλωττα χέρια, κινούμενα αργά, εκτεινόμενα, σαν πτερύγια…». Οι Ίαν Χολτ και Ντέικερ Στόουκερ εκμεταλλεύονται αυτή την περίεργη σχέση ανάμεσα στη μορφή του Δράκουλα και τον Χένρι Ίρβινγκ.

Παράλληλα επιδίδονται σε ένα διακειμενικό παιχνίδι αναφορών που στόχο έχει να υπενθυμίσει τις πολλαπλές ενσαρκώσεις του μύθου του Δράκουλα, στον κινηματογράφο και το θέατρο, συμπεριλαμβάνοντας ονόματα ηθοποιών στους χαρακτήρες του βιβλίου. Σε μια ανάλαφρη απόπειρα εκμοντερνισμού του γνωστού μύθου δίνουν και λογικοφανείς, επιστημονικές απαντήσεις σε πολλά χαρακτηριστικά των βαμπίρ. Η εμπλοκή της ιστορίας του Τζακ του Αντεροβγάλτη, δικαιολογείται πειστικά από τους συγγραφείς στο επίμετρο του βιβλίου, ωστόσο το αποτέλεσμα δεν είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό, όπως είχαν ίσως ελπίσει οι ίδιοι. Συνολικά το μυθιστόρημά τους είναι άνισο. Τα θετικά στοιχεία αποδυναμώνονται από τον απλοϊκό ρομαντισμό που υπερισχύει τελικά στα τελευταία κεφάλαια.

Ο Δράκουλας του Μπραμ Στόουκερ

Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης στις νέες εκδοχές του βαμπιρικού μύθου, καλό θα ήταν να ανατρέξει κανείς στο κλασικό έργο του Μπραμ Στόουκερ. Από τις πιο επιμελημένες εκδόσεις ήταν αυτή που είχε κυκλοφορήσει πριν χρόνια από τις εκδόσεις Στοχαστής, σε μετάφραση της Αννέτας Καπόν. Εκεί μπορεί να διαπιστώσει κανείς πόσο αριστοτεχνικά έχει δομήσει ο Στόουκερ το μύθο του Δράκουλα, επιλέγοντας ως λογοτεχνική φόρμα το επιστολικό μυθιστόρημα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τις επιστολές που ανταλλάσσουν οι πρωταγωνιστές, τις σελίδες των ημερολογίων τους αλλά και τις δημοσιεύσεις περίεργων γεγονότων στον Τύπο. Και αν ο κινηματογράφος προσπερνά μέσα σε λίγα λεπτά τη διαδρομή του Τζόναθαν Χάρκερ προς τον πύργο του Δράκουλα, ο Στόουκερ υφαίνει ένα περίεργο ταξίδι με αιχμή τις παραδόσεις των Βαλκανίων που απλώνεται σε αρκετές σελίδες. Το θαλάσσιο ταξίδι του κόμη Δράκουλα μοιάζει βγαλμένο από τις τρομαχτικές ιστορίες των στοιχειωμένων πλοίων που διηγούνται οι ναυτικοί, ενώ η τραγική ειρωνεία διαπερνά τα λεγόμενα και τις πράξεις των ηρώων που έρχονται αντιμέτωποι με το άλογο και το υπερφυσικό. Παρά τις νέες εκδοχές του βαμπιρικού μύθου, ο Δράκουλας του Στόουκερ παραμένει... «απέθαντος» και αξεπέραστος.

Πληροφορίες: «Δράκουλας, ο απέθαντος-Η συνέχεια του κλασικού έργου», εκδ. Bell, των Ντέικερ Στόουκερ και Ίαν Χολτ, σε μετάφραση της Έφης Τσιρώνη. «Δράκουλας» του Μπραμ Στόουκερ, σε μετάφραση της Αννέτας Καπόν, εκδ. Στοχαστής.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ