Ο Νίκολας Σρέιντι μας παρουσιάζει μια μεγάλη φυσική καταστροφή, τον σεισμό που έπληξε τη Λισσαβόνα το 1755 ως ένα καταλυτικό γεγονός που οδήγησε στην διάδοση του ορθολογισμού και του Διαφωτισμού.

Το Νοέμβριο του 1755, την πρωτομηνιά ο εγκέλαδος χτύπησε τρεις φορές τη Λισσαβόνα, ισοπεδώνοντας μια από τις λαμπρότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες της εποχής. Τεράστια παλιρροϊκά κύματα ολοκλήρωσαν την εικόνα της καταστροφής, την ίδια στιγμή που σε διαφορετικά σημεία της πόλης ξεσπούσαν πυρκαγιές από το σεισμό.

Ο Νίκολας Σρέιντι παρακολουθεί στο βιβλίο του τις αλυσιδωτές επιπτώσεις αυτού του γεγονότος, στο πεδίο της πνευματικής και πολιτικής ζωής της πόλης. Μετά τον πρώτο πανικό και τη διασπορά ανησυχητικών προφητειών για νέα επερχόμενα δεινά, μια ηγετική μορφή ο μαρκήσιος de Pombal κατόρθωσε να συγκρατήσει τους πανικόβλητους κατοίκους της πόλης, αναλαμβάνοντας το τιτάνιο έργο της ανασυγκρότητσής της.

Αποδείχτηκε ότι ο σεισμός συνέβαλε καθοριστικά στη διάδοση του ορθολογισμού και του Διαφωτισμού, οδηγώντας στην κατάργηση του τάγματος των Ιησουιτών. Επιπλέον αποτέλεσε την αφετηρία μια σειράς σημαντικών κοινωνικών ανακατατάξεων αλλά και επιστημονικών εξελίξεων. Ο σεισμός της Λισσαβόνας, υπό αυτό το πρίσμα δεν ήταν μια απλή κακοτυχία. Αποτέλεσε, την πρώτη «νεωτερική» καταστροφή με καθοριστικές κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις.

Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του βιβλίου μας μεταφέρει την ατμόσφαιρα αμέσως μετά το πρώτο σοκ της καταστροφής:«Από τους άμβωνες εκφωνούνταν χειμαρρώδη κηρύγματα που καταλόγιζαν στην πόλη πλήθος αμαρτημάτων… Η ώρα της θείας δίκης πλησίαζε – αλίμονο σε όσους δεν εισάκουσαν το προσκλητήριο της μετάνοιας! Οι ιεροκήρυκες παρέπεμπαν στο βιβλίο της Αποκάλυψης…

Αυτό έπρεπε να θυμάται ο λαός, την Αποκάλυψη, με την οποία έμοιαζε όσο τίποτε άλλο εκείνες τις πρώτες μέρες του Νοέμβρη η συνωμοσία γης, θάλασσας και φωτιάς που κατέστρεψε τη Λισαβόνα»

Πληροφορίες: «Ο μεγάλος σεισμός: καταστροφή, δέος και ορθολογισμός στη Λισαβόνα» του Νίκολας Σρέιντι, εκδ. Κριτική.