Αν μέχρι σήμερα, από το έργο του μεγάλου έλληνα φιλοσόφου, Παναγιώτη Κονδύλη «Η κριτική της μεταφυσικής στη νεότερη σκέψη» ήταν διαθέσιμα στα ελληνικά μόνο τα τρία πρώτα μέρη του, πλέον η νέα, ολοκληρωμένη έκδοση παρουσιάζει την τελική εκδοχή όπου ο Κονδύλης αναμετράται με τις ποικίλες φιλοσοφικές τάσεις του 19ου και του 20ού αιώνα.

Στη μνημειώδη μελέτη, που παρουσιάζουν σε νέα, ολοκληρωμένη έκδοση οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ο Παναγιώτης Κονδύλης οργανώνει το σύνολο της αντιμεταφυσικής σκέψης, από τον όψιμο Μεσαίωνα ως τον 20ό αιώνα, σε συγκεκριμένους θεμελιώδεις τύπους κριτικής, δείχνοντας πώς η κριτική εναντίον της μεταφυσικής καθόρισε την πνευματική φυσιογνωμία των Νέων Χρόνων.

Παράλληλα αναδεικνύεται το γεγονός ότι πολλά σύγχρονα αντιμεταφυσικά ρεύματα σκέψης, μολονότι προβάλλονται με τον μανδύα της ριζοσπαστικής πρωτοπορίας, συχνά αποτελούν απλές αναδιατυπώσεις πολύ παλαιότερων εννοιολογικών δομών.

Η έλευση και η εδραίωση των λεγόμενων «Νέων Χρόνων» συντελέστηκε μέσω μιας πολυμέτωπης ιδεολογικής αντιπαράθεσης, η οποία διεξάχθηκε ταυτόχρονα σε διαφορετικά επίπεδα, αλλά γνώρισε την κορύφωσή της στο πεδίο της αφηρημένης σκέψης.

Η κοσμοθεώρηση του Μεσαίωνα, στο πλαίσιο της οποίας είχε επιτευχθεί μια σύνθεση της χριστιανικής θρησκείας με την αρχαία φιλοσοφία, έβρισκε τη θεωρητική της θεμελίωση σε μια επιστήμη που ονομαζόταν μεταφυσική. Η μεταφυσική, εξαιτίας της ξεχωριστής της θέσης και λειτουργίας, δέχθηκε την ανελέητη επίθεση των εκπροσώπων της κοσμοαντίληψης των Νέων Χρόνων, σε βαθμό τέτοιο ώστε, από «βασίλισσα των επιστημών», να εμφανίζεται τελικά ως συνώνυμη της ανερμάτιστης κενολογίας.

Παρά το γεγονός, όμως, ότι οι Νέοι Χρόνοι είχαν πια εδραιωθεί κατά τρόπο αμετάκλητο, η μεταφυσική συνέχισε παραδόξως να επιβιώνει όπως καταφαίνεται και απ’ το ότι η κριτική εναντίον της όχι μόνο δεν κόπασε, αλλά αποκτούσε μια διαρκώς αυξανόμενη οξύτητα ― και αυτό γιατί η μεταφυσική κατόρθωνε να αλλάζει ακατάπαυστα νόημα και περιεχόμενο.

Χάρη στην ευρύτητα της προβληματικής του, το βιβλίο του Παναγιώτη Κονδύλη «Η κριτική της μεταφυσικής στην νεότερη σκέψη» το οποίο κυκλοφορεί σε δύο τόμους, μπορεί να διαβαστεί και σαν μια γενική ιστορία της νεότερης φιλοσοφίας, από τον νομιναλισμό και το ανθρωπιστικό κίνημα, διαμέσου του Διαφωτισμού και του γερμανικού ιδεαλισμού, ως τη φαινομενολογία, την ψυχανάλυση, τον υπαρξισμό και την αναλυτική φιλοσοφία.

Π. Κονδύλης: ο συνεχιστής του Θουκυδίδη και του Βέμπερ

Ο Παναγιώτης Κονδύλης γεννήθηκε στην Αρχαία Ολυμπία το 1943 και πέθανε στην Αθήνα το 1998. Σπούδασε κλασσική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και φιλοσοφία, νεότερη ιστορία και πολιτικές επιστήμες στα Πανεπιστήμια της Φραγκφούρτης και της Χαϊδελβέργης, όπου και αναγορεύθηκε διδάκτορας της φιλοσοφίας.

Βιβλία του στην ελληνική γλώσσα είναι «Η κριτική της μεταφυσικής στη νεότερη σκέψη»(1989, ολ. έκδ. Ι-ΙΙ, 2012), «Ο Μαρξ και η αρχαία Ελλάδα» (1984), «Ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Ι-ΙΙ (1987)», «Ο νεοελληνικός Διαφωτισμός (1988)», «Ισχύς και απόφαση» (1991), «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού» (1991), «Πλανητική πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο» (1992), «Η ηδονή, η ισχύς, η ουτοπία» (1992), «Το Πολιτικό και ο Άνθρωπος, Ια-Ιβ» (2007), κ.α ενώ υπό έκδοση βρίσκονται «Η γέννηση της διαλεκτικής» και ο «Συντηρητισμός».

Για την εργασία του τού απονεμήθηκε το μετάλλιο Γκαίτε και το βραβείο Χούμπολντ. Διετέλεσε Εταίρος του Ιδρύματος Ανωτάτων Σπουδών του Βερολίνου. Μέχρι τον θάνατό του διηύθυνε τη «Φιλοσοφική και Πολιτική Βιβλιοθήκη» των εκδόσεων «Γνώση» και τη σειρά «Ο Νεώτερος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός» των εκδόσεων «Νεφέλη».

Πληροφορίες: ««Η κριτική της μεταφυσικής στη νεότερη σκέψη» (ολοκληρωμένη έκδοση, τόμος Ι και ΙΙ) του Παναγιώτη Κονδύλη, μετάφραση: Μιχάλης Παπανικολάου, επιμέλεια: Θάνος Σαμαρτζής, κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.