Σε μια εποχή που ψάχνουμε μανιωδώς να μειώσουμε τη ζάχαρη και να την αντικαταστήσουμε με άλλα γλυκαντικά, φυσικά και μη, στη διατροφή μας, χρειάζεται να γνωρίζουμε τα θετικά και τα αρνητικά των υποκατάστατων. Στο μικροσκόπιο σήμερα η ερυθριτόλη, για την οποία μας δίνει περισσότερες πληροφορίες η Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Αδαμαντία Παπαϊωάννου.

Τι είναι η ερυθριτόλη;
Από χημικής πλευράς πρόκειται για μία πολυόλη, δηλαδή σακχαρο-αλκοόλη. Είναι και αυτή ένας υδατάνθρακας, όπως η ζάχαρη (σακχαρόζη), και χρησιμοποιείται ως γλυκαντικό στη βιομηχανία των τροφίμων. Τα τελευταία χρόνια η ερυθριτόλη κερδίζει έδαφος στην αγορά των τροφίμων, καθώς θεωρείται ένα ασφαλές υποκατάστατο της ζάχαρης, το οποίο σύμφωνα με τις μέχρι τώρα έρευνες, δεν συνοδεύεται από αρνητικές συνέπειες στην υγεία μας.

Πού βρίσκεται η ερυθριτόλη;
Η ερυθριτόλη βρίσκεται, φυσικά, σε διάφορα φρούτα και λαχανικά. Τα σταφύλια, τα μανιτάρια, το πεπόνι, καθώς και κάποια ζυμωμένα τρόφιμα, όπως η σάλτσα σόγιας, το τυρί και το κρασί είναι όλα φυσικές πηγές ερυθριτόλης. Στην αγορά μπορείτε να βρείτε την ερυθριτόλη σαν μεμονωμένο προϊόν, όπου πωλείται για οικιακή χρήση. Χρησιμοποιείται επίσης ως πρόσθετο στη βιομηχανία τροφίμων. Η χρήση της απαντάται συνήθως σε αρτοσκευάσματα, γλυκά, γαλακτοκομικά προϊόντα και μη-αλκοολούχα ποτά. Για την παραγωγή της, στη βιομηχανία των τροφίμων, χρησιμοποιούνται μικροοργανισμοί (βακτήρια, μύκητες και ζύμες) που παράγουν ερυθριτόλη μέσω της διαδικασίας της ζύμωσης. Πολλές φορές χρησιμοποιείται ταυτόχρονα με τη στέβια ή την ασπαρτάμη, επειδή βελτιώνει τη γεύση τους.  Τέλος, χρησιμοποιείται ως γλυκαντικό στις τσίχλες, λόγω του πλεονεκτήματος της να μην ζυμώνεται από τα στοματικά βακτήρια και να μην προκαλεί φθορές στα δόντια.

 Ποιες οι διαφορές της με την κοινή ζάχαρη;
Μία από τις βασικές διαφορές της ετυθριτόλης σε σχέση με την απλή ζάχαρη είναι ότι δεν έχει θερμίδες και συνεπώς δεν παρέχει καθόλου ενέργεια στον οργανισμό μας. Αυτό συμβαίνει διότι απλά το σώμα μας δεν μπορεί να μεταβολίσει πλήρως αυτό το μόριο και το αποβάλλει μέσω των ούρων, χωρίς να επηρεάζει τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης. Είναι αλήθεια ότι ο γλυκαιμικός δείκτης της ερυθριτόλης είναι 0 (ο γλυκαιμικός δείκτης της ζάχαρης αντίστοιχα είναι 65).

Επίσης, αντίθετα από ότι η ζάχαρη, η ερυθριτόλη δεν προκαλεί φθορές στα δόντια. Όσον αφορά στη γλυκύτητα, η εριθρυτόλη φτάνει σε ένταση το 60-80% της γεύσης της ζάχαρης. Σε σύγκριση με άλλα υποκατάστατα της ζάχαρης, η ερυθριτόλη δεν αφήνει κάποια επίγευση, κάτι το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο για τη βιομηχανία των  τροφίμων. Παρ' όλα αυτά δεν επιλέγεται συχνά λόγω του μεγάλου κόστους παραγωγής της.

Πόσο ασφαλής είναι η χρήση της στα τρόφιμα;
Η ερυθριτόλη είναι ένας φυσικά απαντώμενος υδατάνθρακας. Η χρήση της είναι εγκεκριμένη σε πάνω από 60 χώρες. Στην Ευρώπη τέθηκε υπό αξιολόγηση, το 2003, από την Ευρωπαϊκή αρχή Ασφάλειας των Τροφίμων (EFSA) και εγκρίθηκε για χρήση ως πρόσθετο τροφίμων με τον κωδικό E 968. Το 2015 τέθηκε ξανά υπό αξιολόγηση για τη χρήση της σε μη αλκοολούχα αναψυκτικά. Εξετάστηκε η πιθανή επίδραση στην κινητικότητα του εντέρου με πιθανά καθαρτικά αποτελέσματα, όπως άλλες πολυόλες (ξυλιτόλη, σορβιτόλη κ.ά.). Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει, σύμφωνα με την EFSA, όταν η ερυθριτόλη χρησιμοποιείται σε ποσοστό 1,6% στα μη αλκοολούχα αναψυκτικά.

Ερυθριτόλη και υγεία
Η ερυθριτόλη θεωρείται μία πολύ καλή επιλογή για να αντικαταστήσει κανείς την κοινή ζάχαρη, ειδικά όταν πάσχει από διαβήτη ή προδιαβήτη. Καθώς τα βακτήρια του εντερικού μας σωλήνα είναι ανίκανα να τη διασπάσουν, απορροφάται από τον οργανισμό μας και αποβάλλεται μέσω των ούρων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην επηρεάζει τις τιμές του σακχάρου και την έκκριση ινσουλίνης. Ταυτόχρονα, έρευνες πάνω στα πιθανά οφέλη για την υγεία, δείχνουν ότι η ερυθριτόλη μπορεί να έχει προστατευτική επίδραση στο ενδοθήλιο (πρόκειται για την εσωτερική στοιβάδα των αγγείων μας). Η δυσλειτουργία του ενδοθηλίου είναι πολύ συχνή σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και η αθηροσκλήρωση που προκύπτει τελικά αποτελεί κύρια αιτία νοσηρότητας και θανάτου σε αυτά τα άτομα.

Το γεγονός ότι δεν ζυμώνεται από τα εντερικά βακτήρια σημαίνει ότι δεν προκαλεί αντίστοιχες δυσάρεστες συνέπειες, όπως η παραγωγή αερίων, ο μετεωρισμός και η διάρροια. Για το λόγο αυτό είναι η μόνη πολυόλη που επιτρέπεται σε «low FODMAPs» διατροφή. Τοξικολογικές μελέτες  δείχνουν ότι η ερυθριτόλη είναι ασφαλής για χρήση στον γενικό πληθυσμό αλλά και στις εγκύους γυναίκες. Τέλος, μελέτες δείχνουν την πιθανή αντιοξειδωτική δράση της ερυθριτόλης έναντι των ελεύθερων ριζών.

Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η έκθεση στη γλυκιά γεύση αυξάνει την επιθυμία μας για αυτήν, καθώς οι γευστικοί μας κάλυκες «εκπαιδεύονται» στις προτιμήσεις τους, ανάλογα με τα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Έτσι λοιπόν, τα υποκατάστατα της ζάχαρης, ακόμη και εάν δεν έχουν θερμίδες και πάλι θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι πιθανό να σχετίζονται με την παχυσαρκία ακόμα και όσα δεν έχουν καθόλου θερμίδες, όπως η ερυθριτόλη.

Αδαμαντία Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc 
https://mfn.gr
Instagram Page: Mindfoodness Nutrition

Πηγές

https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/1537

https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/aspartame

https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/maltitol

https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/erythritol

https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/additional-information-about-high-intensity-sweeteners-permitted-use-food-united-states

Ajami M, Seyfi M, Abdollah Pouri Hosseini F, et al. Effects of stevia on glycemic and lipid profile of type 2 diabetic patients: A randomized controlled trial. Avicenna J Phytomed. 2020;10(2):118-127

Ashwell M. Stevia, Nature’s Zero-Calorie Sustainable Sweetener: A New Player in the Fight Against Obesity. Nutr Today. 2015;50(3):129-134. doi:10.1097/NT.0000000000000094

Boesten, DaniëlleM & Hartog, Gertjan & Decock, Peter & Bosscher, Douwina & Bonnema, Angela & Bast, Aalt. (2015). Health effects of erythritol. Nutrafoods. 14. 1-7. 10.1007/s13749-014-0067-5.

Choudhary AK. Aspartame: Should Individuals with Type II Diabetes be Taking it? Curr Diabetes Rev. 2018;14(4):350-362. doi: 10.2174/1573399813666170601093336. PMID: 28571543

Lean ME, Hankey CR. Aspartame and its effects on health. BMJ. 2004;329(7469):755-756. doi:10.1136/bmj.329.7469.755

Mäkinen KK. Gastrointestinal Disturbances Associated with the Consumption of Sugar Alcohols with Special Consideration of Xylitol: Scientific Review and Instructions for Dentists and Other Health-Care Professionals. Int J Dent. 2016;2016:5967907. doi:10.1155/2016/5967907

Regnat K, Mach RL, Mach-Aigner AR. Erythritol as sweetener-wherefrom and whereto?. Appl Microbiol Biotechnol. 2018;102(2):587-595. doi:10.1007/s00253-017-8654-1

Schiffman SS, Rother KI. Sucralose, a synthetic organochlorine sweetener: overview of biological issues. J Toxicol Environ Health B Crit Rev. 2013;16(7):399-451. doi:10.1080/10937404.2013.842523

M. Yanina Pepino, Courtney D. Tiemann, Bruce W. Patterson, Burton M. Wice, Samuel Klein. (2013) Sucralose Affects Glycemic and Hormonal Responses to an Oral Glucose Load. Diabetes Care Sep, 36 (9) 2530-2535; DOI: 10.2337/dc12-2221

Υang Q. Gain weight by “going diet?” Artificial sweeteners and the neurobiology of sugar cravings: Neuroscience 2010. Yale J Biol Med. 2010;83(2):101-108