Γιατί οι παρενέργειες από τις στατίνες εμφανίζονται τόσο σπάνια στις κλινικές μελέτες, ενώ στην καθημερινή ζωή φαίνεται να είναι τόσο συχνές;

Υπάρχουν πλέον αδιάσειστα επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η μείωση της LDL χοληστερόλης, της λεγόμενης «κακής» χοληστερόλης, βοηθά σημαντικά στη μείωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, που αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου για άνδρες και γυναίκες. Παρ’ όλα αυτά, η συμμόρφωση των ασθενών με τη θεραπεία στατίνης είναι παγκοσμίως ένα τεράστιο πρόβλημα. Σε πολλές μελέτες, βρέθηκε ότι τουλάχιστον το 40%, και σε κάποιες μέχρι και το 80%, των ασθενών δεν ακολουθούν πλήρως τις οδηγίες για τη λήψη τους. Τρεις στους τέσσερις σταματούν εντελώς τη θεραπεία και σχεδόν το 90% διακόπτουν κάποια στιγμή τη λήψη του φαρμάκου.

 Ο κύριος λόγος που επικαλούνται όσοι σταματούν είναι ο πόνος στους μυς, μια παρενέργεια γνωστή ως «SAMS» (στατινο-σχετιζόμενα μυϊκά συμπτώματα), η πιο συχνή και σημαντική παρενέργεια που αντιστοιχεί έως και στο 72% των αναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών. Η λήψη συμπληρωμάτων συνένζυμου Q10 για την αντιμετώπιση αυτών των μυϊκών συμπτωμάτων είχε αρχικά θεωρηθεί καλή ιδέα, αλλά τελικά δεν πρόσφερε ιδιαίτερη βοήθεια. Συνήθως, όταν κάποιος σταματάει τις στατίνες, τα συμπτώματα υποχωρούν, όμως σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή και περισσότερο. Υπάρχει, ωστόσο, αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον που υποστηρίζει ότι η δυσανεξία στις στατίνες έχει περισσότερο ψυχοκοινωνική παρά φαρμακολογική αιτία -με λίγα λόγια πολλά από τα παραπάνω ίσως βρίσκονται στο μυαλό των ανθρώπων που τα αναφέρουν, παρά να συμβαίνουν πραγματικά. 

Η κακή φήμη που έχουν οι στατίνες οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο διαδίκτυο, όπου πολλές φορές διαδίδονται παράλογες, μη επιστημονικές αλλά πειστικές απόψεις που παρασύρουν πολύ κόσμο. Ωστόσο, άνθρωποι σταματούσαν τις στατίνες δεκαετίες πριν το διαδίκτυο και τα social media. Τι είδους δεδομένα έχουν οι γιατροί για να λένε ότι οι ασθενείς αποδίδουν λανθασμένα τους κοινούς μυϊκούς πόνους στις παρενέργειες των στατινών;

Τι δείχνουν οι έρευνες
Στο πλαίσιο μελέτης όπου ασθενείς με μυϊκούς πόνους που σχετίζονταν με στατίνες εναλλάσσονταν τυχαία ανά τρεις εβδομάδες μεταξύ στατίνης και ψευδοφάρμακου (placebo), δεν έπεσε αρκετό φως στο θέμα. Αν και οι συμμετέχοντες δεν μπορούσαν να διακρίνουν πότε έπαιρναν το φάρμακο και πότε το εικονικό, το πρόβλημα παρέμεινε ότι οι παρενέργειες των στατινών μπορεί να αναπτυχθούν ή να υποχωρήσουν σε διάστημα μηνών, οπότε οι τρεις εβδομάδες ίσως να μην αρκούσαν για να ξεχωρίσει κανείς τι συμβαίνει.

Πιο πειστικά είναι τα δεδομένα από μια μεγάλη μελέτη με 10.000 συμμετέχοντες οι οποίοι λάμβαναν είτε στατίνες είτε placebo σε βάθος χρόνων. Η μελέτη διακόπηκε πρόωρα επειδή η ομάδα με το placebo είχε πολύ υψηλότερη θνησιμότητα. Όταν όλοι οι συμμετέχοντες πήραν στατίνες, δεν παρατηρήθηκε αύξηση στις αναφορές μυϊκών παρενεργειών σε σύγκριση με το placebo. Όταν, όμως, οι ασθενείς έμαθαν ότι παίρνουν στατίνες, ανέφεραν περισσότερες μυϊκές ενοχλήσεις από ό,τι όταν νόμιζαν ότι δεν τη λαμβάνουν -ένα φαινόμενο γνωστό ως nocebo, που είναι το αντίθετο δηλαδή του placebo, που σημαίνει ότι αρνητικές παρενέργειες αποδίδονται εσφαλμένα στη θεραπεία, επειδή οι ασθενείς γνωρίζουν ότι παίρνουν το φάρμακο.

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι οι περισσότερες παρενέργειες που αναφέρονται στην καθημερινή κλινική πράξη δεν οφείλονται πραγματικά στη χρήση της στατίνης, αλλά σε λανθασμένη απόδοση των συμπτωμάτων. Μόνο λίγοι ασθενείς αποδέχονται ότι τα συμπτώματά τους μπορεί να έχουν ψυχογενή αιτιολογία, η άρνηση αυτή όμως μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, αφού η διακοπή των στατινών μπορεί να αποβεί απειλητική για τη ζωή. Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι για κάθε 83 ασθενείς που σταματούν το φάρμακο, υπάρχει 1 επιπλέον θάνατος μέσα σε 4 χρόνια. Έτσι, όταν τα μέσα ενημέρωσης αναφέρονται σε παρενέργειες των στατινών και οι ασθενείς τις σταματούν, μπορεί να προκαλέσουν χιλιάδες εμφράγματα και εγκεφαλικά που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι στην κλινική πράξη το 10-25% των ασθενών που παίρνουν στατίνες παραπονιούνται για μυϊκά προβλήματα -ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από ό,τι στις κλινικές μελέτες. Mια μετα-ανάλυση κλινικών δοκιμών, για παράδειγμα, βρήκε μυϊκά προβλήματα μόνο σε 1 στους 2.000 ασθενείς, ωστόσο, φαίνεται ότι κάθε μία από αυτές τις δοκιμές χρηματοδοτήθηκε από τις ίδιες τις κατασκευάστριες εταιρείες στατινών και η μεγάλη απόκλιση οφείλεται εν μέρει στο ότι οι περισσότερες μελέτες δεν ρωτούν συστηματικά για μυϊκές παρενέργειες -μόνο μία από τις 44 μελέτες στατίνης τις εξέτασε άμεσα.

Άρα, είτε οι μελέτες «χάνουν» τις παρενέργειες είτε πολλές από τις καταγγελίες στην καθημερινή πράξη ίσως να μην είναι πραγματικές, προς το παρόν δεν ξέρουμε με σιγουριά. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι υπάρχει επειγόντως ανάγκη να το διευκρινίσουμε, ώστε να βοηθήσουμε τους ασθενείς να παίρνουν τις στατίνες με ασφάλεια και να μη στερούνται τα σημαντικά οφέλη τους.

Πηγές
https://nutritionfacts.org/blog/statins-and-muscle-pain-side-effects/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24079289/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30032220/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25440725/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28738422/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24737272/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28476288/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27616593/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28738423/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24920685/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22607823/