Σήμερα είναι η νύχτα του Κράμπους, το παραδοσιακό δρώμενο που προκαλεί φόβο και ενθουσιασμό ταυτόχρονα, θυμίζοντας ότι η προετοιμασία για τις γιορτές δεν έρχεται χωρίς μια δόση… σκοτεινιάς.

Στην Ελλάδα έχουμε στραμμένα τα βλέμματα στην αυριανή μεγάλη γιορτή του Αγίου Νικολάου, σε κάποια μέρη της Ευρώπης, όμως, τα πράγματα είναι λίγο πιο τρομακτικά σήμερα. Η Krampusnacht, η Νύχτα του Κράμπους, είναι από τα πιο σκοτεινά αλλά και τρομακτικά δρώμενα της Κεντρικής Ευρώπης και συμβαίνει κάθε χρόνο στις 5 Δεκεμβρίου, την παραμονή του Αγίου Νικολάου, κυρίως στην Αυστρία, στη Γερμανία και σε άλλες περιοχές των Άλπεων. Αντί να στολίζουν δέντρα ή να ψήνουν μπισκότα, οι κάτοικοι ετοιμάζουν κάτι εντελώς διαφορετικό: μια νυχτερινή παρέλαση γεμάτη θόρυβο, μάσκες, φωτιές και μια δόση πρωτόγονου φόβου.

Ο Κράμπους είναι μια αμφίθυμη φιγούρα. Μισός κατσίκι, μισός δαίμονας, με τεράστια κέρατα, δερμάτινες στολές, κουδούνια και αλυσίδες που κουδουνίζουν ασταμάτητα. Τον αντιμετωπίζουν όχι σαν απόλυτο κακό, αλλά σαν μια δύναμη που «μπαίνει στη μέση» πριν έρθει το φως του Αγίου Νικολάου την επόμενη μέρα. Η λογική της παράδοσης είναι ξεκάθαρη: πριν εμφανιστεί το καλό, πρέπει να αναγνωριστεί, να αποδεχτεί και να εξουδετερωθεί το σκοτεινό.

Κατά τη διάρκεια της Krampusnacht, ομάδες μεταμφιεσμένων –οι λεγόμενοι Krampusläufer– τρέχουν στους δρόμους των χωριών και των πόλεων, κυνηγώντας χαριτολογώντας περαστικούς, χτυπώντας το έδαφος με ρόπαλα από ξύλο, κουδουνίζοντας τεράστια κουδούνια και δημιουργώντας μια ηχητική καταιγίδα. Η ατμόσφαιρα είναι σχεδόν τελετουργική: φωτιές που καίνε, καπνός που ανεβαίνει, άνθρωποι τυλιγμένοι σε γούνες, όλοι συμμετέχοντας σε ένα τελετουργικό που μοιάζει να έρχεται από μια πρωτόγονη εποχή.

Ταυτόχρονα, ο Κράμπους, φημίζεται για τον… (όχι και τόσο) παιδαγωγικό του ρόλο: κυνηγά τα άτακτα παιδιά με κουδούνια, κέρατα και δερμάτινες στολές, θυμίζοντας ότι η κακή συμπεριφορά έχει συνέπειες. Από την άλλη, τα «καλά» παιδιά δεν έχουν λόγο να τρομάξουν, αφού την επόμενη ημέρα ο Άγιος Νικόλαος έρχεται με δώρα και λιχουδιές για να τα επιβραβεύσει. Με άλλα λόγια, ενώ τα άτακτα «εκπαιδεύονται» με κουδούνια και κέρατα, τα καλά απολαμβάνουν γλυκά, μικρά δώρα και την ηρεμία μιας νύχτας χωρίς… Κράμπους. Στην ουσία, το έθιμο δημιουργεί μια απόλυτη αντίθεση: φόβος για τους άτακτους, γλυκύτητα για τους υπάκουους — κι όλα σε ένα σκηνικό που θυμίζει περισσότερο θέατρο παρά παιδαγωγική μέθοδο.

Αν και σήμερα μοιάζει με θέαμα –συχνά συγκεντρώνει τουρίστες, φωτογράφους και λάτρεις του φολκλόρ– οι ρίζες της Krampusnacht είναι ξεκάθαρα προχριστιανικές. Συνδέεται με παγανιστικές γιορτές του χειμώνα, όπου ο άνθρωπος προσπαθούσε να ξορκίσει το σκοτάδι, το κρύο και την αβεβαιότητα της εποχής. Η ενέργεια που παράγεται από το πλήθος, τα κουδούνια και τις μάσκες λειτουργούσε τότε ως προστασία απέναντι στο «κακό» του χειμώνα.

Σήμερα, η παράδοση παραμένει ένα είδος συλλογικής κάθαρσης. Η κοινωνία επιτρέπει στον εαυτό της να έρθει σε επαφή με το άγριο και το ανεξέλεγκτο, μόνο για να ξυπνήσει την επόμενη μέρα σε μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα: τη γλυκύτητα του Αγίου Νικολάου, το φως, τη ζεστασιά. Είναι ένα παιχνίδι ισορροπίας ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως, μια υπενθύμιση ότι οι γιορτές δεν έρχονται από το πουθενά -τις προετοιμάζει η νύχτα.