Μία από τις σημαντικότερες πρόσφατες ανακαλύψεις από την παλαιοχριστιανική περίοδο έγινε στην περιοχή της αρχαίας Νίκαιας (σημερινό Ιζνίκ) στην Προύσα, στη νότια περιοχή του Μαρμαρά (ή Βιθυνίας) της Τουρκίας.

Κατά τη διάρκεια ανασκαφών στη νεκρόπολη Χισάρντερε (Hisardere) ανακαλύφθηκε ένας μοναδικός ταφικός θάλαμος με απεικόνιση του «Καλού Ποιμένα Ιησού» στους τοίχους του. Η διεθνής παρουσίαση του ταφικού θαλάμου διοργανώθηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ στην Τουρκία. Αυτό το υπόγειο, που εντοπίστηκε από μελέτες του 2025, συγκαταλέγεται στα ξεχωριστά ευρήματα της περιοχής με τον τάφο, τις τοιχογραφίες και τη γενικότερη εικονογραφία. Η απεικόνιση του «Καλού Ποιμένα Ιησού» στους τοίχους του κτιρίου θεωρείται ένα από τα καλύτερα διατηρημένα παραδείγματα που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στην Ανατολία. Η εσωτερική διαρρύθμιση του ταφικού θαλάμου, που είναι κατασκευασμένος από τούβλα και πέτρες, τραβά την προσοχή ενισχύοντας τη σημασία της κατασκευής. Στο εσωτερικό του τάφου υπάρχει μια κλίνη (ένα ορθογώνιο έπιπλο με τέσσερα πόδια, παρόμοιο με ντιβάνι ή καναπέ) διακοσμημένη με μοτίβα φυτών και ζευγάρια πουλιών. Στο πάνω μέρος της κλίνης, υπάρχουν τρεις θέσεις ταφής: δύο για ενήλικες και μία για μωρό.

Ένα ιδιαίτερο παράδειγμα παλαιοχριστιανικής τέχνης
Στη σύνθεση της κλίνης, διακρίνεται η μορφή του «Καλού Ποιμένα Ιησού», που απεικονίζεται ως νεαρός άνδρας με έναν αμνό γύρω από τον λαιμό του. Η εικόνα παρουσιάζει ομοιότητες με τις γλυπτικές ομάδες που εκτίθενται στο Μουσείο Pio Cristiano στο Βατικανό και με τις τοιχογραφίες που βρέθηκαν στην κατακόμβη της Πρίσκιλλας, την κατακόμβη των Πέτρου-Μαρκελλίνου και την κατακόμβη της Δομιτίλλας στη Ρώμη.

Το γεγονός ότι ένα τόσο αξιόλογο παράδειγμα αυτής της εικονογραφίας δεν έχει βρεθεί ξανά στην Ανατολία, τοποθετεί το κτίσμα σε μια εξαιρετική θέση σε διεθνή κλίμακα. Οι σκηνές που απεικονίζουν τον Ιησού ως ποιμένα κατέχουν σημαντική θέση στην παλαιοχριστιανική τέχνη, καθώς το θέμα του «Καλού Ποιμένα» είναι ιδιαίτερα γνωστό ως μια συχνά χρησιμοποιούμενη θεματική της εικονογραφίας στις διακοσμήσεις τάφων κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτή η απεικόνιση δημιουργεί μια «οπτική γλώσσα» που συνδυάζει σύμβολα από τις προχριστιανικές ελληνορωμαϊκές παραδόσεις με θρησκευτικές ερμηνείες.

Η ανασκαφή συνεχίζεται για τις τοιχογραφίες στην επιμήκη πλευρά του ταφικού θαλάμου. Στα εκτεθειμένα τμήματα, απεικονίζονται ευγενή πορτρέτα ανδρών και γυναικών που κάθονται σε ένα παγκάκι, σύμφωνα με την τέχνη της προσωπογραφίας. Ακριβώς δίπλα τους υπάρχουν δύο φιγούρες υπηρετών (σκλάβων), μία αριστερά και μία δεξιά, που απεικονίζονται σε μικρότερο μέγεθος από τις κύριες φιγούρες λειτουργώντας ως συνοδοί.

Ένας νέος προορισμός
Η Τουρκία, με τις εντυπωσιακές διαδρομές της όσον αφορά τη χριστιανική ιστορία, προσθέτει με αυτό το νέο εύρημα έναν νέο προορισμό στα αξιοθέατα που προσφέρει. Αν και δεν υπάρχει κανένα εύρημα που να μπορεί να χρονολογηθεί άμεσα στον ταφικό θάλαμο, η αρχιτεκτονική διάταξη, η τεχνική των τοιχογραφιών και οι στιλιστικές αναλύσεις υποδεικνύουν ότι η κατασκευή χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ. Αυτός ο χώρος είναι ένας από τους πολλούς που αποτελούν μέρος των διαδρομών της χριστιανικής πίστης στην Τουρκία.

Η Τουρκία φιλοξενεί πλούσιες πολιτιστικές διαδρομές για όσους επιθυμούν να εξερευνήσουν την πρώιμη κληρονομιά του Χριστιανισμού. Μία από τις πιο σημαντικές είναι το Μονοπάτι του Αγίου Παύλου, το οποίο ακολουθεί τις περιοχές της Ανατολίας όπου ο Άγιος Παύλος, γεννημένος στην Ταρσό μεταξύ 5 και 10 μ.Χ., διέδωσε τις διδασκαλίες του. Με μήκος περίπου 500 χλμ. από την Πέργη έως την Αντιόχεια της Πισιδίας (Γιαλβάτς – Yalvaç), αυτή η διαδρομή περνά από αρχαίους ρωμαϊκούς δρόμους, ορεινά χωριά και δασικά μονοπάτια, προσφέροντας μια συναρπαστική ιστορική και πολιτιστική εμπειρία. Σήμερα, το Μονοπάτι του Αγίου Παύλου είναι κάτι περισσότερο από ένα μονοπάτι πεζοπορίας. Είναι ένα αξέχαστο ιστορικό ταξίδι που προσφέρει στους επισκέπτες μια γεύση από την πολυεπίπεδη θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά της Ανατολίας.

Ένα άλλο σημαντικό μονοπάτι είναι αυτό των  Επτά Εκκλησιών της Αποκάλυψης. Όπως αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη, τα ερείπια των «Επτά Εκκλησιών της Αποκάλυψης» ή των «Επτά Εκκλησιών της Ασίας» βρίσκονται στην περιοχή του Αιγαίου στην Τουρκία. Αυτά τα κτίρια είναι σημαντικά για την ιστορία του χριστιανισμού, τόσο ως το κύριο θέμα των τριών πρώτων κεφαλαίων του Βιβλίου της Αποκάλυψης όσο και ως πραγματικοί τόποι που διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στη διάδοση του χριστιανισμού. Ο Άγιος Ιωάννης (Ιωάννης ο Βαπτιστής) έζησε επίσης στην Έφεσο, όπου βρισκόταν μία από τις Εκκλησίες. Επίσης, πιστεύεται ότι στην περιοχή βρίσκεται το Ιερό της Παρθένου Μαρίας.

Η Καππαδοκία, η βραχώδης χώρα των θαυμάτων στο κέντρο της Τουρκίας, είναι επίσης μια πολύ σημαντική περιοχή για τον πρώιμο χριστιανισμό. Η περιοχή αποτέλεσε καταφύγιο για τους πρώτους χριστιανούς που προσπαθούσαν να σωθούν από τις διώξεις των Ρωμαίων δημιουργώντας ένα δίκτυο υπόγειων οικισμών λαξευμένων με το χέρι. Οι μοναχοί έσκαψαν εκτεταμένες κατοικίες και μοναστήρια και στη συνέχεια τα διακόσμησαν με όμορφες τοιχογραφίες.

Στην ακτή της Μεσογείου, η κληρονομιά του Αγίου Νικολάου («Άγιος Βασίλης») στο Ντέμρε (Μύρα) αναδεικνύει έναν άλλο ακρογωνιαίο λίθο της παλαιοχριστιανικής παράδοσης, προσελκύοντας επισκέπτες στην αρχαία βασιλική και στα εδάφη όπου έζησε και υπηρέτησε τη χριστιανοσύνη αυτή η σημαντική προσωπικότητα.