Ο Παναγιώτης Μέντης με αφορμή το νέο θεατρικό του έργο για τη Ρόζα Εσκενάζυ εξηγεί στο click@Life γιατί το σύγχρονο ελληνικό θέατρο ανακαλύπτει τους ήρωες του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού.

Ο Παναγιώτης Μέντης προσθέτει στην πινακοθήκη με τους ήρωες των θεατρικών του έργων, τη μεγάλη κυρία του ρεμπέτικου, τη Ρόζα Εσκενάζυ. «Ρόζα» είναι ο τίτλος του νέου έργου του πολυβραβευμένου συγγραφέα που ανεβαίνει από τις 26 Οκτωβρίου στο θέατρο Πρόβα, σε σκηνοθεσία του Σωτήρη Τσόγκα, με τη Μαίρη Ραζή στον ομώνυμο ρόλο. Οι θεατές θα θυμηθούν τις αλησμόνητες επιτυχίες της μεγάλης ερμηνεύτριας, όπως «Το χαρικλάκι», «Δημητρούλα», «Η γκαρσόνα», «Του Μάνθου ο τεκές», « Γιατί φουμάρω κοκαΐνη», «Μπαμπέσα». Καθοριστική είναι και η συμβολή του Σταμάτη Κραουνάκη, αφού έγραψε πολλά καινούργια τραγούδια, ειδικά για την παράσταση. Ο Παναγιώτης Μέντης μας μιλά για την ξεχωριστή γοητεία που του ασκούν τόσο η ηρωίδα του όσο και το ρεμπέτικο.

Ποιο ήταν το ερέθισμα που σας οδήγησε να αφηγηθείτε τον βίο της Ρόζας Εσκενάζυ;

Η Ρόζα Εσκενάζυ ήταν μια γυναίκα ασυμβίβαστη. Για την τόλμη της και τις αποφάσεις της όμως έπαιρνε πάντα η ίδια την ευθύνη. Αυτό το ρίσκο στους καιρούς που έζησε ήταν γνήσια επανάσταση.

Σε ποιες πηγές ή ντοκουμέντα βασιστήκατε για να σκιαγραφήσετε το πορτρέτο της;

Οι πηγές που υπάρχουν είναι ελάχιστες. Διάβασα κάποιες συνεντεύξεις της. Την είδα να μιλά σε κάποια τηλεοπτικά αφιερώματα. Την είδα να συναναστρέφεται τους συναδέλφους της μουσικούς στα ουζερί της οδού Σωκράτους, στο πλάι του Εθνικού Θεάτρου. Ήταν μια γυναίκα – κορίτσι και στα γεράματά της. Ήταν μια γυναίκα που δεν γέρασε ποτέ. Το ένιωθες αυτό στον τρόπο και στο ρυθμό που κινιόταν και που μιλούσε. Ωστόσο το πορτρέτο της στο γράψιμό μου είναι μυθοπλασία. Είναι όπως την έφερε η φαντασία στις σελίδες μου.

Ποιες δυσκολίες ή πλεονεκτήματα παρουσιάζονται σε έναν θεατρικό συγγραφέα όταν γράφει για ένα πραγματικό πρόσωπο;

Δεν πρέπει να προδώσει τους ήρωές του. Πρέπει να τους σεβαστεί σαν προσωπικότητες. Και λέγοντας προδοσία εννοώ πως δεν πρέπει στιγμή να θίξει την ιερότητα της μνήμης τους.

Σε ποιους σταθμούς της ζωής της Ρόζας Εσκενάζυ εστιάζει η παράσταση;

Η Ρόζα στο θεατρικό κείμενο που έγραψα αναμετριέται με μεγάλες ιστορικές στιγμές της ιστορίας του τόπου μας. Μετανάστευση, Μικρασιατική καταστροφή, δικτατορία του Μεταξά, Κατοχή, ξερίζωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, Εμφύλιος, Γεγονότα στις δεκαετίες του 60 και του 70. Η προσωπική της ζωή ήταν απόλυτα δεμένη με όλες αυτές τις μεγάλες στιγμές του τόπου μας. Η στάση της απέναντι σε όλα αυτά τα γεγονότα την κάνει μοναδική.

Ποια στοιχεία από την κουλτούρα του ρεμπέτικου σας συγκινούν ιδιαίτερα;

Η απαίτηση στο σεβασμό του να ζει κανείς ελεύθερος. Οι ρεμπέτες χρεώθηκαν πολλές αμαρτίες. Κάποιες μπορεί κα να βασίζονται σε στοιχεία. Οι μεγάλοι θεατρικοί ήρωες ανά τους αιώνες είχαν πάντα βεβαρημένο το μητρώο τους. Η αμαρτία κάνει την τέχνη να λάμπει.

Ποια ήταν τελικά η ταυτότητα της Ρ.Εσκενάζυ; Μπορεί η ίδια να αναχθεί σε σύμβολο;

Η Ρόζα ήταν μια σπάνια γυναίκα. Προορισμένη κυτταρικά για τη διαδρομή που χάραξε και βάδισε στη ζωή της. Είναι ένα γνήσιο σύμβολο του αντικομφορμισμού. Θα την παρομοίαζα με την Εντίθ Πιαφ και θα συμπλήρωνα πως έχει πολλά στοιχεία από την ηρωίδα του Ιάκωβου Καμπανέλλη και του Μιχάλη Κακογιάννη: τη Στέλλα.

Συνεργαστήκατε καθόλου με τον σκηνοθέτη Σωτήρη Τσόγκα; Έχετε κάποια εικόνα της παράστασης;

Αφ’ ότου πήρε στα χέρια το κείμενο σαν σκηνοθέτης, η συνεργασία μας ήταν απαραίτητη. Η παράσταση που ετοιμάζει στήνεται με την λιτότητα και τον δωρικό τρόπο της ζωής της ηρωίδας που ερμηνεύει η Μαίρη Ραζή.

Γενικότερα ποια είναι η στάση σας, ως θεατρικού συγγραφέα, απέναντι στους σκηνοθέτες που ανεβάζουν τα έργα σας;

Τους είχα πάντα εμπιστοσύνη. Τα έργα μου τα ανέβασαν σκηνοθέτες που εκτιμώ και θαυμάζω. Ο Θανάσης Παπαγεωργίου, ο Διαγόρας Χρονόπουλος, ο Κώστας Μπάκας, και άλλοι που ανήκουν σε νεότερες γενιές. Με τίμησαν με τη συνεργασία τους. Υπήρξα τυχερός που βρέθηκα στο πλάι τους.

Πώς σχολιάζετε τη συμβολή του Σταμάτη Κραουνάκη στο μουσικό μέρος της παράστασης;

Καθοριστική. Μέγα δώρο. Απογειωτική για την παράσταση. Ευτυχισμένη στιγμή να σφραγίζει με τη μουσική του ένα δικό μου έργο. Ο Σταμάτης Κραουνάκης είναι γενναίος και γενναιόδωρος. Πράγμα που είναι σπάνιο στους μίζερους καιρούς μας.

Τα τελευταία χρόνια μεγάλοι καλλιτέχνες του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού αποτελούν πηγή έμπνευσης για θεατρικές παραστάσεις. Αναφέρω ενδεικτικά το «Ουζερί Τσιτσάνης», την «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου», την οποία είχε ερμηνεύσει η Νένα Μεντή, τη Σωτηρία Μπέλλου (με τη Ντίνα Κώνστα). Πώς σχολιάζετε αυτή την τάση στο ελληνικό θέατρο;

Να θυμίσω εδώ πως τη Σωτηρία Μπέλλου την ερμήνευσε πρώτη η Λήδα Πρωτοψάλτη και τολμώ να πω συγκλονιστικά. Τώρα για να σταθώ στο γιατί πρόσωπα από τη μυθολογία του λαϊκού μας τραγουδιού γίνονται ήρωες θεατρικοί και μάλιστα δημιουργώντας ενδιαφέρον στο κοινό. Θα έλεγα γιατί στην στεγνή και σκληρή εποχή μας, φέρνουν αισθήματα μιας άλλης εποχής όπου κυριαρχούσε η ανθρωπιά, κυριαρχούσαν τα πάθη, οι γνήσιες ανθρώπινες περιπέτειες. Στην απρόσωπη και αδηφάγα εποχή μας ο άνθρωπος εξακολουθεί να έχει ανάγκη από τη δυνατή συγκίνηση. Κι ακόμα ας μην ξεχνάμε πως όλοι οι λαϊκοί ρεμπέτες μας αναμετρήθηκαν με την ιστορία αυτού του τόπου. Άρα βγάζουν στο φως αλήθειες που τις έχουμε ανάγκη.

Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Σερρών με ποια κριτήρια επιλέγετε το ρεπερτόριο και ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε;

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η οικονομική δυσχέρεια. Πρέπει να αντέξουμε με τα χρήματα που δίνει ευτυχώς ο Δήμος. Για φέτος στις Σέρρες έβαλα στοίχημα το να κερδίσουμε σαν θέατρο το νεανικό κοινό. Ελπίζοντας να συγκινήσουμε και τις ηλικίες απ’ τα σαράντα και πάνω. Τα θεατρικά έργα που διαλέξαμε μιλάνε για όσα καίνε και απασχολούν τον σημερινό Έλληνα. Η σοβαρότερη πρόκληση είναι να αναμετρηθείς με την κουλτούρα του σημερινού Έλληνα που δεν συμπεριλαμβάνει στα δεδομένα της το θέατρο και έχει μια μπερδεμένη και θολή άποψη για το τι πράγμα είναι ο πολιτισμός.

Φέτος σκηνοθετείτε και το έργο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Οι τρεις όψεις του ίδιου νομίσματος» στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Σερρών. Αυτό το έργο αντανακλά κατά κάποιο τρόπο την επικαιρότητα;

Εστιάζει στο θέμα της μετανάστευσης και της λαθρομετανάστευσης από μια άλλη σκοπιά. Οι ήρωες του έργου Έλληνες και ξένοι αναζητούν μια πατρίδα. Μια πατρίδα που την ορίζουν η κατανόηση, η συγνώμη, η αποδοχή και η αξιοπρέπεια. Τι άλλο μπορεί να είναι πιο αναγκαίο και επίκαιρο;

Τι σας φοβίζει στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα;

Το ψέμα, η υποκρισία, ο εγκληματικός ανταγωνισμός, τα δελτία ειδήσεων για το κακό που κάνουν τρομοκρατώντας αδιανόητα τον κόσμο. Με τρομάζει η αλητεία και η αγυρτεία που δικαιώνεται ακόμα και στις άγριες μέρες για τον τόπο και για τον λαό μας Με τρομάζουν όλα όσα έχουν στηθεί και δρομολογηθεί ερήμην της ανθρωπιάς. Με τρομάζει ο αναχρονισμός και η οπισθοδρόμηση των προοδευτικών κάποτε δυνάμεων.

Ποιο είναι το δικό σας αντίδοτο στην κρίση;

Να δουλεύω καταθέτοντας αλήθεια. Να δουλεύω με τους συνεργάτες μου απλά, τίμια και αληθινά.

Πληροφορίες: το έργο του Παναγιώτη Μέντη «Ρόζα» θα παρουσιαστεί στο Θέατρο Πρόβα, από τις 26 Οκτωβρίου, σε σκηνοθεσία Σωτήρη Τσόγκα, με τη Μαίρη Ραζή στον ομώνυμο ρόλο. Κείμενο: Παναγιώτης Μέντης. Σκηνοθεσία: Σωτήρης Τσόγκας. Μουσική σύνθεση: Σταμάτης Κραουνάκης. Μουσική Διδασκαλία: Άρης Βλάχος. Πιάνο: Δημήτρης Καραβίτης. Σκηνικά – Κοστούμια: Καλλιόπη Κοπανίτσα. Φωτισμοί: Αχιλλέας Κουτσούρης. Παίζουν οι : Μαίρη Ραζή και Γιάννης Τσουρουνάκης. Θέατρο Πρόβα, Αχαρνών και Ηπείρου 39, τηλ. 210 8818326. Τιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ, φοιτητικό:12 ευρώ. Ανέργων-συνταξιούχων: 10 ευρώ. Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ