Μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του 5ου αιώνα, ζωντανεύει, επί σκηνής, από τον Γιάννη Μόρτζο, που, σκηνοθετώντας και ενσαρκώνοντας τον Σωκράτη, μιλά στο click@Life.

Την θανατική καταδίκη του Σωκράτη, το 399 π.Χ, φέρνει στο προσκήνιο η θεατρική προσαρμογή της Γιούλη Ζήκου, «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», που παρουσιάζεται στο θέατρο «Τέσσερις Εποχές».

Υποδυόμενος τη μοναδική προσωπικότητα που ενσαρκώνει τον τύπο του ιδανικού φιλοσόφου, ο οποίος αδιαφορεί για την ύλη και τα καθημερινά και ασχολείται μόνο με τα ανώτερα αγαθά, ο Γιάννης Μόρτζος μπαίνει βαθιά στα κατάστιχα της ιστορίας και φωτίζει τις πτυχές του τότε και του σήμερα.

Πού βασίζεται η θεατρική προσαρμογή της Γιούλη Ζήκου;

Η προσαρμογή βασίστηκε στα αυθεντικά μεταφρασμένα κείμενα του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα, που ήταν μαθητές του, αλλά και στη σύγχρονη απόδοση του Κώστα Βάρναλη, ειδικά στα μέρη, στα οποία ο ποιητής έχει βάλει όλη την ειρωνεία και το χιούμορ του Σωκράτη, που, σε όλη τη διάρκεια της απολογίας του, είναι διάχυτο.

Πού εστιάζει η σκηνοθετική σας ματιά;

Προσπάθησα να δώσω με εντελώς σύγχρονη απόδοση και με τρόπο ρεαλιστικό την υποτιθέμενη προσωπικότητα ενός ανθρώπου, που για την εποχή του θεωρήθηκε ασυμβίβαστος, δεινός επικριτής όσων κατέστρεφαν την δημοκρατία και έζησε πνευματικά, χωρίς ίχνος υλικής απόλαυσης, αρνούμενος να αναλάβει δημόσια αξιώματα. Προσπαθώ να βάλω τον σύγχρονο θεατή στο πνεύμα της εποχής του 5ου π.Χ. αιώνα, όπου μέσα στα μεγάλα επιτεύγματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας συνέβαιναν και τραγικά λάθη. Κάτι που, στην «Απολογία» του, ο Σωκράτης το λέει ξεκάθαρα, γι’ αυτό και, όπως φαίνεται, είχε πολλούς εχθρούς, με αποτέλεσμα να τον θανατώσει το δημοκρατικό καθεστώς της εποχής του. Έχω τη γνώμη ότι ο θεατής σήμερα, όταν ακούει για τον φιλόσοφο Σωκράτη, πρέπει να βγάζει δύσκολα τα συμπεράσματά του.

Μέσα από την ενδελεχή επαφή σας με τα κείμενα και τον ρόλο, πώς θα σκιαγραφούσατε τον μεγάλο φιλόσοφο, υπό το προσωπικό πνευματικό και πολιτικό σας πρίσμα;

Οπωσδήποτε, ο Σωκράτης, σαν χαρακτήρας, πρέπει να ήταν πολύ σύνθετος και οι σχέσεις του με τους συνανθρώπους του να ήταν επιλεκτικές. Ζούσε μέσα σε ένα περίεργο πνευματικό περιβάλλον, που κανείς δύσκολα θα τον ακολουθούσε, όταν τον άκουγε. Αγαπούσε και θαύμαζε τους άξιους πολίτες, δηλαδή, αυτούς που είχαν μεγάλη ευφυΐα και μπορούσαν να κάνουν τα πάντα για την πατρίδα, χωρίς προσωπικά οφέλη. Εντύπωση μας προκαλεί το γεγονός, ότι δεν άφησε τίποτα γραπτό. Ήταν δάσκαλος, γιατί έτσι πίστευε ότι προσφέρει υπηρεσία στους συμπολίτες του. Συνεχώς έψαχνε να βρει την αλήθεια που κρύβουν οι άνθρωποι και που ούτε οι ίδιοι γνωρίζουν ότι υπάρχει μέσα τους. Έχω την εντύπωση -από όλη την μελέτη που έκανα, από πολλά κείμενα, αλλά, κυρίως, από ό,τι βγαίνει από την «Απολογία» του, που δείχνει ότι αψηφά τον θάνατο- ότι ήταν πολύ απογοητευμένος με τα πολιτικά κόμματα της εποχής του. Θα τον έλεγα αναρχικό, αλλά, φυσικά, με όλη τη σοφία του ανθρώπου που ζητάει κάτι καινούριο, πιο αληθινό και πιο δίκαιο για όλους τους πολίτες, χωρίς διακρίσεις. Θα μπορούσα να πω ότι ο Σωκράτης διάλεξε τον θάνατό του, αφού δεν μπορούσε να συμβιβαστεί.

Για ποιους λόγους οι Αθηναίοι, κατά την ισχύ ενός πολιτεύματος, που θεωρήθηκε ιδανικό και πρότυπο ελεύθερης συμμετοχής των πολιτών στη διακυβέρνηση του κράτους, προέβησαν σε αυτήν την καταδίκη;

Το πολιτικό καθεστώς των Αθηναίων, κατά την γνώμη μου, δεν ήταν καθόλου ιδανικό. Είχε πολλά τρωτά σημεία και μπορεί να το χαρακτηρίσει κανείς σήμερα ασταθές και, πολλές φορές, φιλοπόλεμο, με επιστέγασμα τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, που κράτησε 27 χρόνια και δεν μπορούμε να ρίξουμε το βάρος στους Σπαρτιάτες. Η Δημοκρατία των Αθηναίων εξόντωσε πολλούς πριν από τον Σωκράτη, και, μάλιστα, άξιους πολίτες που είχαν προσφέρει τα μέγιστα για την πατρίδα –όπως οι Θεμιστοκλής, Κίμων, Αριστείδης, Αλκιβιάδης κ.ά., ακόμη και τον Ευριπίδη εξόρισε. Ήταν η Δημοκρατία των εκάστοτε εκλεκτών, ακόμα και για τον Περικλή. Και μην ξεχνάμε ότι τον Σωκράτη τον θανάτωσε η Δημοκρατία.

Πώς θα χαρακτηρίζατε το σημερινό πολίτευμα στη χώρα μας, το οποίο φέρει τον τίτλο της δημοκρατίας;

Το σημερινό καθεστώς μας θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω ως «παρηκμασμένη αστική δημοκρατία», όπου οι πολίτες, ο λαός μας εκλέγει κυβερνήτες, χωρίς να ξέρει με λεπτομέρεια πόσοι είναι ικανοί πραγματικά να διαχειριστούν τα συμφέροντα του λαού. Η γνώση του λαού μας, είναι ελλειμματική, γι’ αυτό και εκλέγει αβασάνιστα, με τα γνωστά αποτελέσματα. Υπάρχει, όμως, και κάτι άλλο, που κάνει τη σημερινή δημοκρατία λειψή. Δεν έχουμε ευφυείς ηγέτες.

Συμφωνείτε με τη σύγχρονη διεξαγωγή της δίκης του Σωκράτη, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο, 2.410 χρόνια μετά την καταδίκη του σε θάνατο;

Δεν παρακολούθησα την σύγχρονη διεξαγωγή αυτής της δίκης και, έτσι, δεν γνωρίζω σε τι πλαίσιο κινήθηκε. Νομίζω, όμως, το ότι ασχολούνται σήμερα, ύστερα από 2.410 χρόνια, με ένα τόσο τραγικό γεγονός που σημάδεψε όλο τον πολιτισμένο κόσμο, είναι πολύ ωφέλιμο, για να κάνουμε τους ανάλογους συσχετισμούς.

Αν αδιαφορούσαμε κι εμείς για την ύλη, όπως ο Σωκράτης, και μας απασχολούσαν μόνο τα ανώτερα αγαθά, θα ήμασταν φιλόσοφοι ή απλά θα ακολουθούσαμε την πραγματική μας φύση, που την έχουμε ξεχάσει;

Η εποχή μας είναι εποχή της υπερκατανάλωσης, σε τέτοιο βαθμό, ώστε τα ανώτερα πνευματικό αγαθά είναι παραμελημένα. Αυτό -σε έναν μεγάλο βαθμό- έφερε την κρίση και την επερχόμενη, ίσως, καταστροφή. Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είναι σοφός. Δεν χρειάζεται να γίνουμε φιλόσοφοι, για να κατανοήσουμε το μέγα λάθος μας. Αρκεί να μάθουμε την αλήθεια και να νιώσουμε τη φύση κοντά μας, που την έχουμε παραμελήσει και την καταστρέφουμε στον βωμό της υλικής απόλαυσης. Ίσως, εδώ θα χρειαστεί μια νέα πολιτική – οικονομική – κοινωνική – πολιτιστική διακυβέρνηση, που θα δώσει στον σύγχρονο άνθρωπο την ουσία της ύπαρξής του και της εξέλιξης του στον σύγχρονο κόσμο.

Πείτε μας λίγα λόγια και για το έργο «Γιαννούλης Χαλεπάς – Η κοιμωμένη μου», που, επίσης, σκηνοθετείτε.

Αυτό το έργο το χάρηκα πολύ, γι’ αυτό και το σκηνοθέτησα με πολύ κέφι. Ασχολείται με μια μεγάλη προσωπικότητα, μία καλλιτεχνική ιδιοφυία, που για τους σύγχρονους είναι σχεδόν ξεχασμένη. Οι πιο πολλοί ξέρουν μόνο την «Κοιμωμένη» στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Ωστόσο, το πλούσιο έργο αυτού του ταλαιπωρημένου από την αρρώστια της τρέλας καλλιτέχνη, είναι παρακαταθήκη για τον σύγχρονο πολιτισμό μας. Οι τρεις ηθοποιοί που υποδύονται τους ρόλους του έργου, Γιούλη Ζήκου, Π. Αποστολόπουλος και Μάχη Παπαδοπούλου, δημιουργούν μία μεγάλη επιτυχία.

Ταυτότητα παράστασης: σκηνοθεσία: Γιάννης Μόρτζος, σκηνικά-κοστούμια: Λαμπρινή Καρδαρά, μουσική: Χριστόδουλος Χάλαρης. Παίζουν: Σωκράτης: Γιάννης Μόρτζος, Κρίτων: Πέτρος Πέτρου.

Πληροφορίες: Θέατρο Τέσσερις Εποχές, Κυψέλης 15 – Κυψέλη, τηλ.: 210 8812289. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη, στις 21.15. Είσοδος: 15 ευρώ. Τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας, στην Κεντρική Σκηνή του θεάτρου, θα παρουσιάζεται το έργο «Γιαννούλης Χαλεπάς – Η κοιμωμένη μου».

ΓΙΩΡΓΟΣ Σ.ΚΟΥΛΟΥΒΑΡΗΣ