Ο Δήμος Αβδελιώδης επανέρχεται σε ορισμένες από τις σημαντικότερες παραστάσεις του που παρουσιάζονται και πάλι στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε μια άκρως ενδιαφέρουσα θεατρική ρετροσπεκτίβα.

Τον τόνο σε αυτό το ξεχωριστό αφιέρωμα το δίνει η ούτως ή άλλως στενή σχέση του θεάτρου με τη λογοτεχνία. Έχει ήδη παρουσιαστεί την προηγούμενη Παρασκευή το έργο «Μαράν Αθά» (διασκευή από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Θωμά Ψύρρα, με πρωταγωνίστρια τη Γιασεμί Κηλαηδόνη), ενώ στη συνέχεια αναμένουμε τη «Νοσταλγό» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (αύριο, στις 19/1) αλλά και το εμβληματικό διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» (στις 28 και 29/1).

Τον Φεβρουάριο σειρά έχουν το άγνωστο στο ευρύ κοινό ημιτελές σατυρικό δράμα «Ιχνευτές» του Σοφοκλή (9/2) και «Οι Πέρσες» του Αισχύλου (16/2).

Η λογοτεχνία επανέρχεται σταθερά στις σκηνοθετικές προσεγγίσεις του Αβδελιώδη, όπως και οι αναφορές του στην πλούσια παράδοση του λαϊκού θεάτρου. «Η λογοτεχνία γίνεται θέατρο, μόνο όταν προσφέρεται. Αυτές οι συγκεκριμένες επιλογές είναι πραγματικά άξιες λόγου για τη σκηνή γιατί μπορεί κανείς να εμβαθύνει και να προσφέρει στο θεατή, αυτό που ενδεχομένως δεν μπορεί να κάνει από μόνη της η ανάγνωση ενός έργου.

Τα βοηθητικά στοιχεία του θεάτρου μας δίνουν τη δυνατότητα να φωτίσουμε τα σκοτεινά εκείνα σημεία για τα οποία ενδεχομένως δεν μας βοηθά η ίδια μας η φαντασία να τα δούμε. Αντίθετα, με τη θεατρική τέχνη όλα αυτά μπορούν να έρθουν στην επιφάνεια και να γίνουν αισθητικά γεγονότα που να μας συγκινήσουν από κοινού», τονίζει ο ίδιος στο click@Life.

Παπαδιαμάντης με ψυχαναλυτικό πρίσμα

Στη θεατρική μεταφορά της «Νοσταλγού» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το προσωπικό δράμα της νεαρής ηρωίδας γίνεται μια παραβολή για τις ασυνείδητες, φαντασιακές αναζητήσεις του ανθρώπου. Η νεαρή Λαλιώ παντρεμένη με έναν πενηντατριάχρονο άνδρα, φλέγεται να επιστρέψει στον τόπο της γέννησής της. Ο έρωτάς της με τον δεκαοκτάχρονο Μαθιό, την ωθεί σε μια παρορμητική φυγή προς την ιδιαίτερη πατρίδα της. Τα σχέδιά της όμως ναυαγούν στο ακρογιάλι της σκληρής πραγματικότητας. Όπως παραδέχεται ο Δήμος Αβδελιώδης: «Υπάρχει μια ψυχαναλυτική προσέγγιση που έχει επηρεάσει την οπτική μου γωνία: τη διάβασα στο βιβλίο του Γιάννη Οικονόμου «Λειτουργίες αφάνισης» και με βοήθησε να καταλάβω το βαθύτερο κίνητρο της πρωταγωνίστριας του Παπαδιαμάντη στη Νοσταλγό, η οποία θέλει να επιστρέψει στην ιδιαίτερη πατρίδα της. Ποιο είναι το βαθύτερο κίνητρο αυτής της επιστροφής; Βλέπει κανείς με έκπληξη, υπό το πρίσμα της ψυχαναλυτικής θεώρησης, ότι θέλοντας να επιστρέψουμε πίσω, ουσιαστικά αναζητούμε έναν χώρο που δεν θα είναι ποτέ πια υπαρκτός, παρά μόνο στο φαντασιακό μας πεδίο.

Αναφέρεται στην προγλωσσική περίοδο του ατόμου, όταν δεν υπάρχει το θέμα της ανοχής ή της συνειδητοποίησης του θανάτου, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε ένα ζώο. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος-συνειδητοποιώντας τη θνητότητά του, να γνωρίζει ότι κάθε επιλογή του είναι κρίσιμη και ενίοτε θανάσιμη.

Όταν η ηρωίδα του έργου, η Λαλιώ, φτάσει σε ένα αδιέξοδο και δεν μπορεί να σπάσει το δικό της ζυγό-λόγω των ηθών της εποχής ή του χαρακτήρα της-αναγκαστικά θέλει να επιστρέψει σε ένα φαντασιακό πεδίο. Ο Παπαδιαμάντης το εντοπίζει καθαρά και ξάστερα. Βλέπουμε πάντα ότι η ψυχανάλυση ακολουθεί τους μεγάλους συγγραφείς και διανοητές που καταλαβαίνουν την ανθρώπινη επιθυμία και τον τρόπο έκφρασής της».

Το αυτοβιογραφικό διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Το μόνον της ζωή του ταξείδιον» αναφέρεται στο ταξίδι που έκανε ο ίδιος ο συγγραφέας, στην τρυφερή ηλικία των δέκα χρόνων, για να δουλέψει ως παραγιός σε έναν τυραννικό ράφτη στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Αβδελιώδης, ο οποίος στο παρελθόν μας είχε δώσει άλλη μια σημαντική παράσταση με επίκεντρο τον ίδιο συγγραφέα, (το «Μορφές από το έργο του Βιζυηνού» , με την εξαιρετική ερμηνεία της Άννας Κοκκίνου), εξηγεί τι είναι αυτό που τον κεντρίζει στο έργο του Βιζυηνού: «Κάθε φορά που ασχολούμαι με τον Βιζυηνό ανακαλύπτω καινούργια πράγματα. Αυτό ακριβώς είναι το τίμημα της εμπλοκής μαζί του, ότι δηλαδή βρίσκουμε στοιχεία τα οποία δεν είχαμε την ετοιμότητα ή την ωριμότητα να τα δούμε πριν πέντε ή δέκα χρόνια. Είναι σαν να ανακαλύπτουμε διαρκώς ένα ορυχείο. Αν ξεκινήσει κανείς με την ιδέα να προβάλλει πράγματα από το Βιζυηνό, η όλη αυτή διαδικασία ενέχει κάτι το ψυχαναγκαστικό και μπορεί να σε οδηγήσει σε προσωπικές εμμονές ή επενδύσεις, κάτι που για μένα είναι λάθος. Αν ένα έργο δεν σε εκπροσωπεί, δεν το ανεβάζεις. Γράφεις κάτι δικό σου ή παίρνεις το κόστος της διασκευής. Αν όμως σου αρέσει ο συγγραφέας σημαίνει ότι κάνει κάτι που δονεί και εσένα. Οι χορδές του Βιζυηνού μόνο μέσα από την ανάγνωση δεν μπορούν να δώσουν όλες τις πτυχές της τρομακτικής μουσικής του νου και του νοήματος που ταράσσουν συθέμελα τον ήρωα της ιστορίας. Όταν μπορέσεις να διαβάσεις σωστά το κείμενο για τη σκηνή σημαίνει ότι μπορείς και να αποδώσεις το ‘συμφωνικό έργο’ που υπάρχει από κάτω, το οποίο είναι γεμάτο από ιδέες, νοήματα, εικόνες και εν τέλει το ελληνικό πνεύμα-το γεμάτο αισιοδοξία και νίκη ενάντια στο φόβο του θανάτου, όπως λέει ο Εμπειρίκος. Ενσωματώνεται στη δική μας κουλτούρα και μας δίνει τεράστια ελπίδα. Ξέρετε, ένας ολόκληρος κόσμος μπορεί να συγκρατηθεί από μια ιδέα. Όταν δεν υπάρχουν ιδέες, τότε γίνεται μια πραγματική κατοχή των σωμάτων και των ψυχών μας».

Κινηματογραφική οπτική στο θέατρο

Ο «θεατρικός» Δήμος Αβδελιώδης, δεν ξεχνά τις κινηματογραφικές καταβολές του. Έχοντας στο ενεργητικό του ταινίες όπως τον «Αθέμιτο συναγωνισμό» (1982), «Το δέντρο που πληγώναμε» (1987), τη «Νίκη της Σαμοθράκης» (1990) και το «Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων», δίνει την εντύπωση ότι τα τελευταία χρόνια τον έχει κερδίσει τελικά το θέατρο. Ο ίδιος όμως διαφωνεί: «Δεν είναι κάτι που το επιλέγω, οι συγκυρίες οδηγούν έτσι τα πράγματα. Δεν σημαίνει ότι άφησα τον κινηματογράφο. Ο τρόπος με τον οποίο κάνω θέατρο εμπεριέχει την εμπειρία του κινηματογράφου. Έχω την αίσθηση ότι κάνω το ίδιο πράγμα».

Είναι πλέον της μόδας τα κλασικά κείμενα να αποτελούν αφετηρία για μεταμοντέρνες προσεγγίσεις, να γίνονται ο καμβάς για να αποτυπώσει πάνω τους ένας σκηνοθέτης το δικό του μανιφέστο. Ο Δήμος Αβδελιώδης κρατάει τις αποστάσεις του από αυτή την τάση: «Είμαι κατά της αποδόμησης του νοήματος, γιατί αυτή μας έχει φέρει εδώ. Και θέλω μέσα από την δική μου πρόταση να ανασυγκροτηθεί το νόημα στο θέατρο και να μπορεί ο θεατής να είναι συμμέτοχος». Αναμένουμε τον Φεβρουάριο στο Ίδρυμα Μ.Κακογιάννη τους «Ιχνευτές» του Σοφοκλή, το ημιτελές αυτό σατυρικό δράμα που διασκεύασε ο Γιάγκος Ανδρεάδης. «Το σατυρικό δράμα-ίσως από αμηχανία- ανεβαίνει είτε ως κωμωδία, είτε έτσι ώστε το να θυμίζει παραμύθι και τίποτα άλλο», παρατηρεί ο Δήμος Αβδελιώδης. Όσο για τους «Πέρσες» του Αισχύλου που θα ακολουθήσουν στα μέσα του ίδιου μήνα, ο σκηνοθέτης μένει σε αυτό που θεωρεί ως «απόσταγμα του έργου»: «δεν νικά ο πιο ισχυρός αλλά αυτός που έχει το ηθικό πλεονέκτημα. Η δύναμη δεν βρίσκεται στην ισχύ των όπλων αλλά στη δύναμη της ιδέας και του μυαλού. Αυτή η αντίληψη είναι συγκλονιστική όχι μόνο για το σήμερα αλλά και για το μέλλον», καταλήγει ο ίδιος.

Ταυτότητα παραστάσεων: «Η Νοσταλγός», στις 19/1, ώρα:21:30, ερμηνεύουν οι: Μαίρη Ιγγλέση, Γιάννης Τσιώμου, Τζένη Οικονόμου, τιμή εισιτηρίου: 10 ευρώ, διάρκεια 70 λεπτά. «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» στις 28 και 29 Ιανουαρίου, ώρα: 21:30, ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νικόπουλος, Δανάη Ρούσσου, διάρκεια 70 λεπτά, τιμή εισιτηρίου 10 ευρώ. «Ιχνευτές», στις 9/2, ώρα:21:00. Πέρσες στις 16/2, ώρα:21:00

Πληροφορίες: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206, Ταύρος, Αθήνα 17778, τηλ. 210 3418 550, φαξ. 210 3418 570. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο : [email protected] Ιστοσελίδα: www.mcf.gr . Εισιτήρια προπωλούνται στα ταμεία και στην ιστοσελίδα του ιδρύματος www.mcf.gr και σε όλα τα καταστήματα Public εκτός από εκείνα στις περιοχές Αιγάλεω, Νέα Ερυθραία, Αγία Παρασκευή.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ