Ο Βασίλης Κουκαλάνι μιλάει στο click@Life για την πιο κεφάτη, αντιρατσιστική παράσταση που διανύει τον δεύτερο χρόνο επιτυχίας της, στην παιδική σκηνή του θεάτρου «Πορεία». Για μικρά και μεγάλα «παιδιά»...

Όταν ο Φόλκερ Λούντβιγκ έγραφε το έργο «Μια γιορτή στου Παπαδάκη», είχε στο μυαλό του, τους χιλιάδες «gastarbeiter» (οικονομικούς μετανάστες), των οποίων τα παιδιά πλημμύριζαν τα γερμανικά σχολεία. Το 1973 ήταν το πρώτο παιδικό έργο που μιλούσε ανοιχτά για τα ρατσιστικά στερεότυπα, προτείνοντας για την καταπολέμησή τους με την αλληλοκατανόηση, το χιούμορ και την κοινή λογική.

Το έργο δεν έχασε ποτέ την επικαιρότητά του και συνεχίζεται να παίζεται σε διάφορα μέρη του κόσμου, με τις ανάλογες προσαρμογές: στο Λονδίνο παίζεται με Πακιστανούς και Τζαμαϊκανούς, στη Γαλλία με Άραβες και Σενεγαλέζους, στην Αυστραλία με Βιετναμένους και Ινδούς, στο Ισραήλ με Ρώσους και Παλαιστίνιους…

Στη χώρα μας, όπως ήταν αναμενόμενο, η οικογένεια Παπαδάκη αντικαταστάθηκε με τη σειρά της από τους ιρανούς Νουριάν. Την ελληνική εκδοχή του έργου του θα απολαύσει ο Φόλκερ Λούντβιγκ, καθώς θα επισκεφθεί την Αθήνα στις 3 Μαρτίου για να παρευρεθεί στην παράσταση και να συζητήσει με το κοινό. Πρόκειται για έναν από τους πιο ανήσυχους και πρωτοπόρους «θεατράνθρωπους» του γερμανικού παιδικού θεάτρου.

Την ελληνική εκδοχή του έργου του θα απολαύσει ο Φόλκερ Λούντβιγκ, καθώς θα επισκεφθεί την Αθήνα στις 3 Μαρτίου για να παρευρεθεί στην παράσταση και να συζητήσει με το κοινό.

Ιδρυτής του διεθνούς φήμης θιάσου «GRIPS» (1969), ο Λούντβιγκ στράφηκε σε μια επίκαιρη θεματολογία, απορρίπτοντας τα ανώδυνα παραμύθια που ήταν της μόδας εκείνη την εποχή για τους λιλιπούτειους θεατές. «Όλα ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της κίνησης των σπουδαστών, ώστε να δημιουργηθεί ένα θέατρο για παιδιά, μια καινοτομία στην τότε Δυτική Γερμανία, γιατί έπαιζε ρεαλιστικά έργα για παιδιά από πέντε ετών και άνω που αφορούσαν το παρών. Μετά από χρόνια σκεπτικισμού ή και εχθρότητας από κριτικούς και συντηρητικούς πολιτικούς, το GRIPS κατόρθωσε να καθιερωθεί στη γερμανική σκηνή και είναι τώρα διεθνώς αναγνωρισμένο», επισημαίνει σε σημείωμά του ο Λούντβιγκ.

Η παράσταση «Μια γιορτή στου Νουριάν» ανεβαίνει σε μετάφραση και διασκευή του Βασίλη Κουκαλάνι, ο οποίος, συνυπογράφει, μαζί με τον Παντελή Δεντάκη και την σκηνοθεσία του έργου. Το τελικό τραγούδι με τίτλο «Είμαστε όλοι παιδιά της ίδιας γης» στην ελληνική παράσταση υπογράφουν οι Active Member. Το εν λόγω μουσικό κομμάτι αποτέλεσε ένα από τα δημοφιλέστερα τραγούδια του θεάτρου «GRIPS» από ιδρύσεώς του. Ο Βασίλης Κουκαλάνι σχολιάζει στο click@Life τους σημαντικότερους σταθμούς στη δημιουργία αυτής ξεχωριστής παράστασης που βρίσκεται υπό την αιγίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

Ποιο ήταν το ερέθισμα που σας οδήγησε να επιλέξετε το συγκεκριμένο έργο;

Το έργο αυτό το γνωρίζω από παιδί γιατί το είχα δει στη Γερμανία. Με απασχολεί επαγγελματικά από τότε που ξεκίνησα να δουλεύω στο χώρο, προ πάντων όμως μας ενέπνευσε το συνολικό έργο του Φόλκερ Λούντβιγκ και του Θεάτρου Grips του Βερολίνου. Ένα θέατρο που σε μια εποχή μεγάλης κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής στη Γερμανία (’67- ’75) αναζήτησε μια συμμετοχή καλλιτεχνική και παιδαγωγική στα πράγματα. Πιστεύοντας ότι τα παιδιά καθιστούν στη σύγχρονη κοινωνία μας την πιο καταπιεσμένη και υποτιμημένη τάξη- με ανύπαρκτη παιδεία, με ελάχιστη πια προοπτική στη ζωή και εκτεθειμένα σε ένα καταναλωτικό τρόπο ψυχαγωγίας- φιλοδοξούμε να εδραιωθεί ένα καινούργιο, χειραφετημένο θέατρο για παιδιά και νέους. Ένα θέατρο που να αντικαθιστά τα ηθικοπλαστικά, «Χριστουγεννιάτικης υφής» και εύκολου συναισθηματισμού, παραμύθια που κυριαρχούν στο κατεστημένο του παιδικού θεάματος, με ψυχαγωγικές, ρεαλιστικές ιστορίες που προσδιορίζονται από τη σχέση τους με την καθημερινότητα με τις οποίες τα παιδιά μπορούν να ταυτιστούν άμεσα και να αναγνωρίσουν το οικείο τους περιβάλλον. Το ερέθισμα λοιπόν γι αυτό το έργο ήταν η κοινωνική συμμετοχή και διαφώτιση που μπορούν τα ίδια τα παιδιά να δώσουν σε ένα τόσο επίκαιρο και αντιμαχόμενο θέμα, όπως ο ρατσισμός και η προκατάληψη.

Πότε και υπό ποιες συνθήκες γράφτηκε το έργο;

Το «Μια γιορτή στου Παπαδάκη» (που τώρα μετονομάστηκε σε «Μια γιορτή στου Νουριάν»), υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα έργα που παρουσίασε ποτέ το GRIPS και που είχε κι έχει τεράστιο αντίκτυπο. Πραγματεύεται ένα σημαντικό θέμα: τους μετανάστες, ή ακριβέστερα τους gastarbeiter (οικονομικούς μετανάστες-εργάτες), των οποίων τα παιδιά πλημμύριζαν κατά χιλιάδες τα γερμανικά σχολεία. Σε μια εποχή λοιπόν που η Γερμανική κοινωνία βρισκόταν αντιμέτωπη με θέματα ξενοφοβίας και ρατσισμού, ήρθε το Θέατρο GRIPS στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 να διαμορφώσει μια ακέραιη συνείδηση και δημιουργική σκέψη πάνω στο θέμα, μέσω αυτής της κωμωδίας για παιδιά. Οι μικροί θεατές συνθέτουν ουσιαστικά το πιο έντιμο και αυθόρμητο κοινό για προοδευτικές και καινοτόμες ιδέες.

Στην πρωτότυπη εκδοχή του έργου η οικογένεια των μεταναστών ήταν Έλληνες. Στη δική σας προσαρμογή ποιες αλλαγές κάνατε και με ποιο σκεπτικό;

Τον Ιρανό Νουριάν που στην Γερμανική εκδοχή ήταν ο Παπαδάκης, τον διάλεξα καταρχήν γιατί είμαι Ιρανός και θα μπορούσα να φτιάξω τον κόσμο και τον πολιτισμό που φέρει στην ιστορία πιο εύκολα και γνήσια. Εκτός αυτού, οι Πέρσες έχουν πολλά κοινά με τους Έλληνες στη νοοτροπία, στην εμφάνιση και ακόμα και στη σύγχρονή τους ιστορία. Επίσης, μεταναστευτικά έχουν πολλά κοινά στις χώρες της Ευρώπης. Η μικρή Πακιστανή Αϊσέ στην Γερμανική εκδοχή ήταν Τουρκάλα.

Είμαστε ένας λαός με έντονες μνήμες από τις δικές μας μεταναστευτικές περιπέτειες. Τι είναι αυτό όμως που κατά τη γνώμη σας τροφοδοτεί τα κρούσματα ρατσιστικής βίας και ξενοφοβίας;

Η ξενοφοβία δεν είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση και φαινόμενα φυλετικών προκαταλήψεων και ρατσιστικής βίας δεν συνιστούν αρχέγονες τάσεις του ανθρώπου, αν και πολλά νεορατσιστικά δόγματα ισχυρίζονται ακριβώς αυτό. Βέβαια απόδειξη της γελοιότητας αυτής της «φυσικοποίησης» του ρατσισμού είναι ότι η φυλετική βία, οι επιθέσεις σε μετανάστες και η συμπάθεια σε εθνικιστικές κορώνες έχουν κορυφωθεί στη συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα της καπιταλιστικής κρίσης, της ακραίας κοινωνικής και ταξικής πόλωσης, της ανεργίας και της φτώχειας.

Το παιδικό θέατρο οφείλει να απέχει από σύγχρονα προβλήματα ή να τα αντιμετωπίζει κατάματα;

Το παιδικό θέατρο οφείλει και δύναται να θίγει κοινωνικά ζητήματα και μάλιστα με προκλητικό και διασκεδαστικό τρόπο, να διαπαιδαγωγεί και να δημιουργεί στα παιδιά την αυτοπεποίθηση της πρωτοβουλίας, της χειραφέτησης ώστε να πιστέψουν ότι εκείνα μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα και τη ζωή τους.

Ποια φράση του έργου συνοψίζει τη φιλοσοφία του και σας εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο;

Η φράση που συνοψίζει την φιλοσοφία του έργου μας είναι το τρίγλωσσο Τίκχε (Πακιστανικά), Γαμπούλ (Περσικά), Εντάξει. Είναι το «εντάξει» σε τρεις γλώσσες και γίνεται σύνθημα παιχνιδιού από τα παιδιά της ιστορίας μας.

Πολλοί σκηνοθέτες την τελευταία περίοδο ανεβάζουν έργα με αντιφασιστικό περιεχόμενο ή με θεματολογία ενάντια στην ξενοφοβία. Πώς το σχολιάζετε;

Το θέατρο και γενικότερα η τέχνη είναι σημαντικό να παίρνει θέση απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Ιδίως όταν η κοινωνία βρίσκεται σε αναβρασμό, ανοίγονται χώροι για καινούργιες ιδέες και φόρμες. Όταν λοιπόν καλλιτέχνες αναζητούν την κριτική και την κοινωνική συμμετοχή στην επίκαιρη πραγματικότητα μπορεί να δημιουργηθεί μια πολύ εποικοδομητική πολυφωνία στην τέχνη και στην κοινωνία, ώστε να δείξει, κατά τον Μπρέχτ, την προοπτική αλλαγής του κόσμου.

Θυμάστε την πιο ασυνήθιστη και συγκινητική αντίδραση του κοινού στο έργο;

Έχουμε την τύχη να παίζουμε σε ένα έργο που έχει σχεδόν την καθολική αποδοχή και ενθουσιασμό του κοινού κι έτσι οι συγκινητικές στιγμές είναι πολλές. Είναι πολύ όμορφα όταν μετά την υπόκλιση δεν φεύγουμε από τη σκηνή και αυθόρμητα συνομιλούμε με τα παιδιά.

Ταυτότητα παράστασης: Μετάφραση-διασκευή: Βασίλης Κουκαλάνι. Σκηνοθεσία; Παντελής Δεντάκης, Βασίλης Κουκαλάνι. Παίζουν οι : Πολυξένη Ακλίδη, Γιώργος Δάμπασης, Βασίλης Κουκαλάνι, Ηρώ Μπέζου, Πέτρος Σπυρόπουλος, Μιχάλης Τιτόπουλος. Μουσική: Κώστας Νικολόπουλος. Τραγούδι παράστασης: Active Member.

Πληροφορίες: Θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5 και 3ης Σεπτεμβρίου 69, πλατεία Βικτωρίας. Τηλέφωνο για κρατήσεις: 2108210991 και 2108210082. Κυριακή 3/3/2013 στις 12:00 το μεσημέρι. Γενική είσοδος:8 ευρώ.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ