Από την Ελένη Πετάση.

Δύσκολο εγχείρημα τόσο στη διασκευή όσο και στη σκηνική του παρουσίαση είναι το επικό, ψυχογραφικό μυθιστόρημα χιλίων διακοσίων σελίδων του Μ. Καραγάτση. Δεν αρκεί ούτε ο καλός 20μελής θίασος του θεάτρου Πορεία, ούτε η θηριώδης προσπάθεια του εξαίρετου ποιητή, μεταφραστή και διασκευαστή Στρατή Πασχάλη, ούτε και ο ενθουσιασμός του Δημήτρη Τάρλοου για να μετατρέψουν τον «Γιούγκερμαν»(1938) σε μία παράσταση ουσίας που αποδίδει σε όλη της την έκταση το πολύπλοκο σύμπαν του.

Ούτε βέβαια μπορεί να ζωντανέψει η υπέροχη ιστορία του συγγραφέα μέσα από την γραμμική εξέλιξή της που διασπά επιλεκτικά τα γεγονότα σε μια σειρά μικρών σκηνών - άρτια μεν συνδεδεμένες μεταξύ τους - αλλά με μεγάλα ενδιάμεσα κενά.

Είναι, όμως, αυτά τα «κενά» που συνηγορούν στην έλλειψη αναπαράστασης μιας ολόκληρης εποχής, στην ανεπαρκή  άρθρωση των ανθρωπίνων σχέσεων και στην μονομερή ψυχολογική ανατομία του ομώνυμου ήρωα.

Το έργο-ποταμός του Καραγάτση, αποτελώντας το τρίτο μυθιστόρημα της τριλογίας του με τίτλο «Ο εγκλιματισμός του Φοίβου»,  ακτινογραφεί την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της Μεσοπολεμικής Ελλάδας μέσα από ένα καλειδοσκόπιο εμπειριών και αυτοβιογραφικών αναφορών. Και πάνω απ'ολα συνδιαλέγεται με τον θάνατο ως το αναπόδραστο τέλος όλων μας.        

Λάτρης των εφήμερων απολαύσεων με σκοτεινό παρελθόν, εγκαταλειμμένος από τη μητρική αγκαλιά που στοιχειώνει τη μνήμη του, ο χωρίς ηθικούς φραγμούς Γιούγκερμαν, Φιλανδός αριστοκράτης και πρώην αδίσταχτος ίλαρχος της τσαρικής φρουράς, φτάνει στον Πειραιά με την πρόθεση να πατήσει επί πτωμάτων προκειμένου να κατακτήσει οιανδήποτε μορφή εξουσίας.

Και παρότι ξένος σε μια καινούρια πατρίδα καταφέρνει να ενσωματωθεί στην αστική κοινωνία και να αναρριχηθεί στα ανώτερα κλιμάκια του τραπεζικού μηχανισμού σπαταλώντας την καθημερινότητα του σε δολοπλοκίες, βρώμικες συναλλαγές με τον υπόκοσμο και ηδονικές αναζητήσεις.

Μέχρι τη στιγμή που βρίσκεται στο δρόμο του ο ευαίσθητος συγγραφέας Καραμάνος, ο ίδιος ο Καραγάτσης δηλαδή, (τον υποδύεται πειστικά ο Χρήστος Μαλάκης) που τον οδηγεί σε έναν πρωτόγνωρο συναισθηματικό κόσμο με επίκεντρο τον πνευματικό,  πλατωνικό έρωτα ( την αγνή, αέρινη Βούλα, ερμηνεύει η ταλαντούχα Θάλεια Σταματέλου).

Έναν «κόσμο», ωστόσο, που μάταια αποσκοπεί να εξαλείψει τόσο το παιδικό τραύμα όσο και το βαθύ οιδιπόδειο σύμπλεγμα που τρέφει  για την μοιραία, πορνική μητέρα του (λαμπερή ως παρουσία αλλά χωρίς να κατακτά κάποιο ερμηνευτικό βάθος η Ζέτα Μακρυπούλια).

Η διασκευή του έργου επικεντρώνεται στη σχέση του ήρωα με τις δύο αυτές σημαίνουσες γυναίκες. Αναποδογυρίζοντας τη ζωή του ξεκινά από το τέλος  για να αφηγηθεί με συνεχή flash back -  σαν μία επιθανάτια εμπειρία - την περιπετειώδη πορεία του.

Όμως η ονειροδραματική φόρμα με την οποία επιδιώκει να ντύσει την τρίωρη παράσταση του ο Τάρλοου συγκρούεται συχνά με τον νατουραλισμό.  Αλλά και με άστοχες  σκηνές, όπως είναι, για παράδειγμα, εκείνη της τρέλας του διανοούμενου Καραμάνου ή τον ψυχεδελικό εφιάλτη του φινάλε όπου ο Γιούγκερμαν, κάνοντας έρωτα με το φάντασμα της μητέρας του, πεθαίνει, ενώ ένα μικρό παιδί (ενδεχομένως ο ήρωας σε παιδική ηλικία) παρακολουθεί τα τεκταινόμενα - στην προκειμένη περίπτωση τον βουβό ρόλο επωμίστηκε ο γιος του σκηνοθέτη λες και ο ίδιος έβλεπε μέσα απ΄ αυτόν τον εαυτό του.

Ο Γιάννης Στάνκογλου (στον πρωταγωνιστικό ρόλο) με πλήρη κυριαρχία των εκφραστικών του μέσων έδωσε - όσο του επέτρεψε η σκηνοθεσία - μια εσωτερική ερμηνεία.

Όλοι οι υπόλοιποι ηθοποιοί δημιούργησαν ένα καλό ενιαίο σύνολο. Ξεχώρισαν ο ώριμος Γιάννης Νταλιάννης, ο Δημήτρης Πατρόπουλος, ο Ανδρέας Νάτσιος και από τις μικρότερες παρουσίες η  Λήδα Μανιατάκου με την ιδιαίτερη φωνή της, η Καίτη Μανωλιδάκη και η Δανάη Σαριδάκη.

Εξαιρετική η μουσική της Κατερίνας Πολέμη που συνοδεύει τα δρώμενα , όμορφα τα κοστούμια του Άγγελου Μέντη. Το περιορισμένο - λόγω έλλειψης χώρου - σκηνικό (της Έλλης Παπαγεωργακοπούλου και του Δημήτρη Αγγέλη) δεν είχε ενδιαφέρον και ο κινούμενος διάδρομος πάνω στον οποίο «κυλούσε» η δράση παρέπεμπε σε παλιότερες παραστάσεις.

Ιδιαίτερα τεκμηριωμένο το πλούσιο πρόγραμμα της παράστασης (επιμέλεια ύλης 'Ερι Κύργια και φιλολογική επιμέλεια Παναγιώτης Μιχαλόπουλος).

Ελένη Πετάση - [email protected]