Ο Στρατιωτικός Κλινικός Διαιτολόγος, Νικόλας Δήμζας, του docdiet.gr, μας εξηγεί κάτι που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν: Πώς το αλκοόλ επηρεάζει την απορρόφηση σιδήρου, κάποιες φορές προς όφελός μας.

Το αλκοόλ ανήκει στα τρόφιμα που επηρεάζουν την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό. Πιο συγκεκριμένα, ανήκει στα τρόφιμα που η κατανάλωσή τους αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου της διατροφής. Συνεπώς η ελεγχόμενη κατανάλωσή του σε ορισμένες περιπτώσεις όπως η σιδηροπενική αναιμία μπορεί να είναι επωφελής. Αντίθετα, σε περιπτώσεις κλινικών παθήσεων όπως η αιμοχρωμάτωση στην οποία παρατηρούμε αύξηση των αποθηκών του σιδήρου (φερριτίνη), η κατανάλωσή του θα πρέπει να αποφεύγεται.

Αρχικά, λίγα λόγια για τον σίδηρο των τροφών
Ο σίδηρος στα τρόφιμα υπάρχει σε δύο μορφές. Από τη μία έχουμε τον ανόργανο σίδηρο ο οποίος συμπεριλαμβάνει και τον μη-αιμικό σίδηρο και αποτελείται κυρίως από Fe3+ και μικρή ποσότητα Fe2+. Από την άλλη, έχουμε τον οργανικό σίδηρο ο οποίος αποτελείται κυρίως από τον αιμικό σίδηρο που συναντούμε στα ζωικά προϊόντα και τον σίδηρο που είναι αποθηκευμένος στο μόριο της φερριτίνης και υπάρχει και στα ζωικά αλλά και στα φυτικά τρόφιμα. Για να απορροφηθεί ο Fe3+ πρέπει να μετατραπεί σε Fe2+. Αυτό λοιπόν επιτυγχάνεται με την επίδραση είτε του χαμηλού pH του στομάχου, είτε από αναγωγικές ουσίες που περιέχονται στα τρόφιμα, είτε τέλος από το ένζυμο αναγωγάση του σιδήρου που βρίσκεται στις λάχνες του λεπτού εντέρου.

Πώς το αλκοόλ αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου
Οι μηχανισμοί είναι δύο, ο ένας άμεσος και ο άλλος έμμεσος. Ο άμεσος μηχανισμός είναι αυτός που αφορά την οξύτητα του γαστρικού περιεχομένου, δηλαδή, του περιεχομένου του στομάχου. Η κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί αύξηση της οξύτητας του γαστρικού περιεχομένου, προάγει την μετατροπή του στην απορροφήσιμη μορφή και έτσι αυξάνει την πρόσληψή του από τον οργανισμό.

Ο έμμεσος μηχανισμός περιλαμβάνει την έκφραση ενός ρυθμιστικού πεπτιδίου που βρίσκεται στο έντερο και ονομάζεται εψιδίνη. Η εψιδίνη παράγεται στο ήπαρ και είναι ένας από τους κυριότερους ρυθμιστές της ομοιοστασίας (ισορροπίας) του σιδήρου. Έχει την ικανότητα ασκεί αυτό τον έλεγχο απενεργοποιώντας την φερροπορτίνη, ένα μόριο που βρίσκεται στην επιφάνεια των κυττάρων του εντέρου, του ήπατος και ορισμένων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος (μακροφάγα). Με απλά λόγια η φερροπορτίνη αποτελεί το «κανάλι» μέσω του οποίου ο σίδηρος μετακινείται εντός και εκτός κυττάρων. Έτσι λοιπόν, η εψιδίνη απενεργοποιεί την φερροπορτίνη στα κύτταρα του εντέρου και τελικά μειώνει την απορρόφηση του σιδήρου της τροφής.

Η κατανάλωση αλκοόλ, λόγω του μεταβολισμού του στο ήπαρ (συκώτι) μειώνει την ταυτόχρονη σύνθεση εψιδίνης από το ίδιο όργανο. Έτσι λοιπόν λιγότερη εψιδίνη είναι διαθέσιμη στον οργανισμό και κατά συνέπεια η απορρόφηση του σιδήρου από το έντερο είναι αυξημένη.

Ταυτόχρονα τα αλκοολούχα ποτά περιέχουν ποσότητα σιδήρου που κυμαίνεται ανάλογα με την ποικιλία. Πιο συγκεκριμένα, τα λευκά και κόκκινα κρασιά περιέχουν ορισμένη ποσότητα σιδήρου που διαφέρει, όμως, ανάλογα με την ποικιλία του κλήματος, την περιεκτικότητα του εδάφους σε σίδηρο και την χρήση γεωργικών προϊόντων για τον εμπλουτισμό του εδάφους. Η μέση περιεκτικότητα σιδήρου στα λευκά κρασιά κυμαίνεται περίπου στα 3 mg/dL ενώ στα κόκκινα περίπου στα 5 mg/dL.

Ποια ποτά αυξάνουν περισσότερο την απορρόφηση του σιδήρου;
Το λευκό κρασί εκτός από την περιεκτικότητα του σε σίδηρο (που εξαρτάται από τους παράγοντες που προανέφερα), περιέχει μικρή ποσότητα μιας ορισμένης κατηγορίας πολυφαινολών που ονομάζονται ταννίνες. Οι ταννίνες αφενός ασκούν αντιοξειδωτική δράση, αφετέρου όμως, μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου των τροφών. Επίσης, το λευκό κρασί έχει χαμηλό pH γεγονός που αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου. Αντίθετα, το κόκκινο κρασί έχει υψηλότερο pH και μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ταννίνες. Συνεπώς το λευκό κρασί υπερτερεί ένταντι του κόκκινου και των άλλων ποτών στην αύξηση της απορρόφησης του σιδήρου.

Στρατιωτικός Κλινικός Διαιτολόγος
Νικόλας Δήμζας
www.docdiet.gr