Μια παράσταση που την «κουβαλάς» μετά μαζί σου.

Στην επιστήμη της οπτικής υπάρχει ο όρος «φωτεινότητα», η ικανότητα του φακού να φιξάρει καλύτερα ή χειρότερα την εικόνα. ‘Ετσι ακριβώς η γυναικεία μνήμη για τον πόλεμο είναι η πλέον «φωτεινή» ως προς την ένταση των συναισθημάτων, του πόνου. Θα έλεγα μάλιστα ότι ο «γυναικείος» πόλεμος είναι τρομακτικότερος από τον «αντρικό».  

Με αυτά τα λόγια προσπαθεί η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς να εξηγήσει γιατί αποφάσισε να καταγράψει τις μαρτυρίες γυναικών της Σοβιετικής Ένωσης που συμμετείχαν στον από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Το βιβλίο της «Ο πόλεμος δεν έχει το πρόσωπο γυναίκας» είναι ακριβώς αυτό που περιγράφει, μια εστίαση στην οδύνη των γυναικών, μια οδύνη που δεν προέρχεται από την «μεγάλη» εικόνα του πολέμου αλλά από τις μικρές λεπτομέρειες, όπως το γεγονός ότι μετά τον πόλεμο δεν μπορούσαν να ανεχθούν τη θέα του κόκκινου χρώματος στους πάγκους με τα κρέατα στο παζάρι.  

Αυτή είναι η «γυναικεία» οπτική, έχει χρώμα, μυρωδιά, λεπτομερές περιβάλλον και στην βάση της πάντα ένα πράγμα, ότι δεν θέλει να σκοτώσει. Είναι άλλωστε αυτή που προσφέρει την ζωή.  

Η παράσταση που παρουσιάζεται στο θέατρο Φούρνος, σε σύλληψη και ερμηνεία Κάτιας Γέρου και Ναταλίας Γεωργοσοπούλου και δραματουργική επεξεργασία Παντελή Μπουκάλα, δίνει βάση ακριβώς σε αυτά τα στοιχεία που θεώρησε αξιοσημείωτα η Αλεξίεβιτς. Τις λεπτομέρειες δηλαδή που διέκρινε πως διαφοροποιούν όχι μόνο την αφήγηση του πολέμου αλλά και το ίδιο το βίωμά του.  

Επιλέγουν ορισμένα αποσπάσματα και μετακινούνται από την μία ιστορία στην άλλη χωρίς παύσεις και εισαγωγές. Η ιστορία είναι μία στην τελική.  

Στη σκηνή βλέπουμε τις Κάτια Γέρου και Ναταλία Γεωργοσοπούλου να γίνονται αυτές οι γυναίκες και οι αναμνήσεις τους, με ερμηνείες απλές, εκφραστικές αλλά ανεπιτήδευτες, αξιοποιώντας το σώμα και τα σκηνικά αντικείμενα. Και είναι σπαρακτικές, αν και σε κάποιες στιγμές παρατηρείται μια ροπή στην υπερβολή που χαλάει την ισορροπία.  

Συνολικά όμως αυτό που βλέπουμε είναι ότι εμπιστεύονται το κείμενο που έχουν στην διάθεσή τους. Περιγραφές και μαρτυρίες που μας ξεπερνούν γιατί από τις στάχτες του πολέμου βρίσκουν τρόπο να εξυμνήσουν τη ζωή. Είναι ανθρώπινες αυτές οι γυναίκες και διατηρούν μια τρυφερότητα στα πεδία των μαχών, μια τρυφερότητα που ξέρουμε πως είναι η πρώτη που θυσιάζεται στις ένοπλες συγκρούσεις.  

Γι’ αυτό και η παράσταση δεν είναι εύκολη «τροφή» για τον θεατή, όπως ακριβώς και το βιβλίο. Σε «χτυπάει» με τα μικροπράγματά της, με τρόπο που σε αναγκάζει να κουβαλάς το «βάρος» τους και μετά το τέλος της παράστασης. Τη σκέφτεσαι, επανέρχεσαι στις σκηνές της, θυμάσαι την κοπέλα που παντρεύτηκε στα χαρακώματα, θυμάσαι την άλλη που είχε βάρος μπαλαρίνας αλλά σήκωνε πολύ βαρύτερους από αυτή άντρες, θυμάσαι εκείνη που βρήκε παρηγοριά στους μενεξέδες και την άλλη που θυμάται τον πόλεμο σαν μια ευτυχισμένη περίοδο της ζωής της καθώς τότε ερωτεύτηκε. Κι όλες μαζί τις κάνεις εικόνα, όταν μετά τον πόλεμο αποσιωπάται η συνεισφορά τους στον αγώνα.   

«Θέλω να ξαναμάθω τη ζωή», λέει μία. Όχι, ο πόλεμος δεν έχει το πρόσωπο γυναίκας. Ο πόλεμος δεν έχει καν πρόσωπο, αυτό μας υπενθυμίζει η παράσταση, με ένα τρόπο τραγικά επίκαιρο σε μια εποχή που μετράμε δύο πολέμους στην γειτονιά μας.  

Ιωάννα Βαρδαλαχάκη- [email protected] 

Συντελεστές 
Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου  
Σύλληψη- Ερμηνεία: Κάτια Γέρου, Ναταλία Γεωργοσοπούλου  
Kαλλιτεχνική Επιμέλεια: Σάββας Στρούμπος  
Δραματουργική επεξεργασία: Παντελής Μπουκάλας  
Μουσική: Λεωνίδας Μαριδάκης  
Σκηνική εγκατάσταση: Ηλίας Παπανικολάου  
Κοστούμια: Κατερίνα Σωτηρίου  
Φωτογραφίες, βίντεο: Δημήτρης Μαόφης  
Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας (ContAct)  
Παραγωγή: Ομάδα θεάτρου Άλας  
Το σκηνικό της παράστασης είναι εμπνευσμένο από την εικαστική εγκατάσταση του Κυριάκου Κατζουράκη "Ιερά οδός". Η παράσταση αφιερώνεται στη μνήμη του.