Ένα παζλ εμβληματικών κειμένων του 20ου αιώνα γράφουν τον επίλογο της ανθρωπότητας, στη θεατρική performance «Τέλος» που παρουσιάζει ο Σίμος Κακάλας και η ομάδα του στη μικρή σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών έως τις 24 Νοεμβρίου (εκτός Τρίτης).

Μια ανατρεπτική εκδοχή για τη συντέλεια του κόσμου, φτιαγμένη με τα υλικά της μαγείας του θεάτρου και «σερβιρισμένη» από μια ομάδα ανήσυχων νέων καλλιτεχνών. Ο Σίμος Κακάλας έχει αφήσει το ιδιαίτερο στίγμα του σε μια σειρά παραστάσεων στις οποίες το κείμενο-είτε προερχόταν από το σώμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας-είτε ήταν ένα ποίημα (του Νίκου Παναγιωτόπουλου), «παντρεμένο» με το λόγο των τριών αρχαίων τραγικών, όπως στο «Άσκηση Επίδαυρος-Σύσσημον» που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών το περασμένο καλοκαίρι-είχε τον πρώτο ρόλο.

«Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία  ξεκίνησε με τον Απόκοπο του Μπεργαδή και τον δεκαπεντασύλλαβο και  με το Σύσσημον του Νίκου Παναγιωτόπουλου είναι σαν να κλείνει ένας κύκλος γύρω από την ποίηση. Στη νέα μας παράσταση ακολουθούμε διαφορετική κατεύθυνση. Παρότι ορισμένοι όροι είναι παρακινδυνευμένοι, γιατί έχουν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για να πουν διαφορετικά πράγματα, θα έλεγα ότι επιστρέφουμε πλέον σε μια σωματικότητα. Αφαιρώντας τη λέξη από τον ηθοποιό πηγαίνεις σε μια άλλη περιοχή, με την οποία αυτή τη στιγμή παίζουμε», σχολιάζει ο σκηνοθέτης Σίμος Κακάλας. 

Στην παράσταση «Τέλος» πέντε πρόσωπα, οι τελευταίοι επιζήσαντες του ανθρώπινου πολιτισμού, φτάνουν στο μοναδικό σημείο που έχει μείνει όρθιο. Με πυξίδα αποσπάσματα από κείμενα των Ιονέσκο, Μπέκετ, Σαρτρ, Έλιοτ, Τσέχω, Στρίντμπεργκ, Μορίς Μέτερλινγκ, Μπερνάρ-Μαρί Κολτές, Μαξίμ Γκόρκι, Δημήτρη Δημητριάδη και άλλων σημαντικών συγγραφέων οι συντελεστές της παράστασης, σκιαγραφούν την «τελευταία πράξη» του ανθρώπινου γένους.

«Έχει γίνει  μια εκτενής εργασία  από την Έλενα  Μαυρίδου. Έχει αλλάξει πολλές φορές η επιλογή των κειμένων, η σύνθεσή τους και η θέση τους. Ο συνδετικός τους κρίκος είναι ότι πρόκειται για κείμενα εσχατολογικού χαρακτήρα, είναι πλέον τα λόγια κάποιων ανθρώπων που βρίσκονται στο τέλος του κόσμου», υπογραμμίζει ο σκηνοθέτης. Σε αυτή τη διαδρομή ο αυτοσχεδιασμός είχε σημαντική θέση, όπως και στις προηγούμενες δουλειές του.

Για ποιο τέλος όμως μιλάει αυτή η πειραματικής υφής σκηνική αφήγηση; Βιώνουμε ένα τέλος εποχής που ενδεχομένως ενεργοποιεί τέτοιου είδους θεατρικές προτάσεις; «η παράσταση είναι μια προσπάθεια συνδιαλλαγής με το τώρα, μια προσπάθεια επικοινωνίας.  Έχουν παρουσιαστεί πολλές εκδοχές του τέλους από την κωμική ή και την τραγική  πλευρά, επομένως η θεατρική μας performance βρίσκεται μέσα σε αυτή την οικογένεια. Είναι ένα  θέμα δηλαδή που επανέρχεται κάθε τόσο στην επικαιρότητα είτε του θεάτρου, είτε του κινηματογράφου. Αναφερόμαστε στο τέλος της ανθρωπότητας ή και της ανθρώπινης διάστασης. Νομίζω ότι κάπου στο τέλος του σήμερα ή στο τέλος του αύριο,  η ανθρώπινη διάσταση είναι αυτή που συνήθως χάνεται», απαντά ο Σίμος Κακάλας.

Μήπως το τέλος προιωνίζει μια νέα αρχή;  «Σίγουρα, αλλά στην παράσταση δεν λέμε κάτι τέτοιο.  Υπάρχει πάντα μια μοιρολατρεία σε σχέση με τους κύκλους που επανέρχονται. Λέμε, θα έρθουν και καλύτερες μέρες. Τώρα είμαστε σε  χάλια κατάσταση, επομένως μετά θα είμαστε σε μια καλή. Όμως οι άνθρωποι έχουμε την τάση να αποκτούμε συνήθειες: οπότε και το άσχημο- μια που μετά θα’ ρθει το καλό- εντάξει, το συνηθίζεις. Και σε αυτή τη χώρα αγαπούμε πάρα πολύ τη φράση θα γίνουν όλα από μόνα τους», παρατηρεί καυστικά.

Η τάση μας λοιπόν να πιστεύουμε ότι υπάρχει μια εναλλαγή των πραγμάτων δεν μας κινητοποιεί επαρκώς ώστε να τα αλλάξουμε. Όμως ποιο τέλος βιώνει η ελληνική κοινωνία;  «Δεν ξέρω ακόμα τι έχει τελειώσει στη χώρα μας, θα το δούμε μετά. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε μια κατάσταση που βράζει. Παρατηρούμε, όσον αφορά στα προβλήματα και στις λύσεις πολλή μεγάλη ανακύκλωση. Βέβαια είμαστε σε μια περίοδο που θα πρέπει να μάθουμε να ανακυκλώνουμε, αφού παράγουμε τόσα σκουπίδια. Έτσι κι αλλιώς βρισκόμαστε σε αυτή την εποχή. Αυτό παρατηρείται στις ιδέες, στην τέχνη…Και η παράσταση βρίσκεται μέσα σε αυτό το κλίμα, καθώς ανακυκλώνει, κατά κάποιο τρόπο, ορισμένα κείμενα που έχουν μιλήσει για αυτό. Μίλησε ο Μπέκετ για αυτό τέλεια. Τι άλλο να κάνεις; Με "Το τέλος του παιχνιδιού" και "Περιμένοντας τον Γκοντό" τα έχει πει όλα Και ο Δημητριάδης έχει μιλήσει σε πολλά του έργα. Και ο Τσέχωφ αναφερόταν στη δική του εποχή για ένα άλλο τέλος. Έχουν γραφτεί αριστουργήματα», προσθέτει ο σκηνοθέτης.

Συμφωνεί, ωστόσο ότι δεν αρκούν  μια σειρά σημαντικών κειμένων για να κρατήσουν τον θεατή στο θέατρο, αν και «θα ήταν ωραία να αποτελεί αυτό προϋπόθεση». Η τελική σύνθεση δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση: «το σενάριο  πέρασε από πολλά στάδια και η προσοχή μας άρχισε να επικεντρώνεται περισσότερο στο τι κάνουν πέντε επιζήσαντες σε έναν πολύ μικρό χώρο. Έτσι ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω στις σχέσεις,  στα σώματα των ερμηνευτών, στο  τι κείμενο μπορεί να μπει εκεί  μέσα,  από ποιο κομμάτι κ.τ.λ. Μια από τις δυσκολίες, ήταν για παράδειγμα,  ότι ορισμένα κείμενα είχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους ως προς το ύφος ή τη γραμμή τους, οπότε έγινε μια δουλειά να λειανθούν αυτές οι διαφορές. Στόχος μας ήταν να φανεί ένα ενιαίο κείμενο», καταλήγει ο ίδιος.

Από τις πολλαπλές φωνές στο «Τέλος», ο ίδιος στέκεται σε μια μικρή ατάκα: «Εδώ λοιπόν. Θα γίνει εδώ». Για λίγες ακόμη ημέρες αυτή η τολμηρή παράσταση  «επιστημονικής φαντασίας και υπερρεαλιστικής αυτογνωσίας» θα επιχειρήσει να μας ξεβολέψει, υπενθυμίζοντας μας όσα νομίζουμε ότι τελείωσαν ή θα τελειώσουν.

Ταυτότητα της παράστασης: σκηνοθεσία: Σίμος Κακάλας. Σύνθεση κειμένων – Δραματουργική Επεξεργασία : Έλενα Μαυρίδου. Σκηνικά/Κοστούμια: Kenny MacLellan. Φωτισμοί: Περικλής Μαθιέλλης. Βοηθός Σκηνοθέτη/Βοηθός Δραματολόγος: Δημήτρης Καλακίδης. Παίζουν: Δήμητρα Κούζα, Έλενα Μαυρίδου Δήμητρα Λαρεντζάκη, Βαγγέλης Κρανιώτης, Βασίλης Παπαγεωργίου.
Πληροφορίες: παραστάσεις έως τις 24 Νοεμβρίου (εκτός Τρίτης) στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Ώρα έναρξης:21:00. Τιμές εισιτηρίων:18 ευρώ, μειωμένο 10 ευρώ, άνεργοι 5 ευρώ. Tηλ.: 210 900 5 800 (Δε-Κυρ: 9:00-21:00).

Μάνια Στάικου