Κριτική: Είδαμε την παράσταση «Η Ημέρα της Φούστας» στο Θέατρο Δίπυλον

Από τη Σμαρώ Κώτσια, Θεατρολόγο - Κριτικό Θεάτρου.
Η Ζωή Χατζηαντωνίου, σκηνοθέτης και χορογράφος, άτομο ευαισθητοποιημένο και αποδέκτης των μηνυμάτων της εποχής μας, κάνει πραγματικότητα ένα όνειρό της πολλών ετών. Δημιουργεί την παράσταση «Η Ημέρα της Φούστας», βασισμένη στην ομότιτλη ταινία (2010) του Γάλλου σεναριογράφου και σκηνοθέτη Ζ. Π. Λίλιενφελντ και στη γερμανική θεατρική της διασκευή, με τίτλο Τρελό Αίμα, του Γ. Χίλιε.
Η δραματουργική διασκευή της Χατζηαντωνίου εμπλουτίζει τα ανωτέρω έργα: διευρύνοντας τα όριά τους, βάζοντας νέα στοιχεία, στοχεύοντας σε νέους προβληματισμούς και δημιουργώντας μια πολυεστιακή ματιά που διεισδύει με τόλμη στο σήμερα και το τώρα. Επικεντρώνεται σε ζητήματα που αφορούν την εκπαίδευση, την ενδοσχολική βία, την καλλιέργεια, τα όρια της βίας, της εξουσίας, της ανοχής, τη διεκδίκηση της ελευθερίας μέσα σε ένα οργανωμένο πλαίσιο, την κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας και πώς αυτή αντανακλάται στην εξωτερική - κοινωνική ελευθερία, τη λείανση των αισθημάτων και συναισθημάτων μέσα από την τέχνη και το παιχνίδι.

Το έργο διαδραματίζεται σε μια τάξη ενός διαπολιτισμού λυκείου σε μια υποβαθμισμένη περιοχή, σε κάποια πόλη της Ευρώπης και γιατί όχι και στην Αθήνα. Η Σόνια, καθηγήτρια λογοτεχνίας και θεάτρου, διδάσκει σε οκτώ οργισμένους, θρασείς, ακραία ατίθασους μαθητές, σχεδόν σε ημιάγρια κατάσταση. Προσπαθεί να τους εισάγει στο λογοτεχνικό κίνημα Θύελλα και Ορμή (18ου με αρχές 19ου αιώνος) μέσα από το εμβληματικό θεατρικό έργο του Φρίντριχ Σίλλερ, Ληστές. Ένα τυχαίο γεγονός αντιστρέφει τους όρους και η καθηγήτρια ανταποδίδει στους οργισμένους μαθητές τη βία που έχει υποστεί εδώ και πάρα πολύ καιρό από αυτούς. Διαπιστώνει ότι, εκτός από τις λέξεις ως εργαλείο μάθησης, μπορεί και το όπλο να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Χρησιμοποώντας το όπλο, ασκεί καταπιεστική εξουσία για να τους διδάξει τις αρχές της αισθητικής ελευθερίας και το πνεύμα της Δυτικοευρωπαϊκής πολιτισμικής παράδοσης, την μόνη, άλλωστε, που η ίδια θεωρεί πολιτισμό.
Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο έργο, πολλαπλών προσεγγίσεων και ερμηνειών. Αφενός ελέγχει την καθόλα ανάρμοστη συμπεριφορά των μαθητών -παιδιά μεταναστών που ήρθαν ή γεννήθηκαν σε μια ξένη χώρα- μαθημένα να επιβιώνουν σε έναν σκληρό κόσμο με βίαιο και προκλητικό τρόπο. Αφετέρου καυτηριάζει την καθηγήτρια, η οποία προσπαθεί να διδάξει πράγματα με αυτόν ακριβώς τον τρόπο που απορρίπτει, λησμονώντας ότι η βία γεννά βία που δεν σταματά, καταλήγοντας μπούμερανγκ σε αυτόν που την ξεκίνησε. Και βέβαια, το έργο ρίχνει μια λοξή και καταγγελτική ματιά στην αποικιοκρατική πολιτική και όσα βίαια και απάνθρωπα διεπράχθησαν εις βάρος λαών, διαφόρων εθνικοτήτων, επί σειρά ετών στο όνομα του ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.

Η Ζωή Χατζηαντωνίου σκηνοθετεί μια παράσταση που πλέκεται και περπλέκεται γύρω από ένα γαϊτανάκι συνεχών ανατροπών, βίαιων συγκρούσεων, καταιγιστικών ρυθμών, απρόβλεπτων καταστάσεων, μιας διαρκούς διελκυστίνδας μεταξύ εξουσιαστή και εξουσιαζομένου, θύτη και θύματος. Αποτυπώνει με ανατριχιαστικό ρεαλισμό τους κώδικες συμπεριφοράς των οργισμένων μαθητών και της καθηγήτριας, η οποία οπλοφορώντας καταλήγει να μεταλαμπαδεύει στους μαθητές τις υψηλές αξίες της αισθητικής και της ελευθερίας μέσα από μια πράξη ελέγχου και βίας. Ουσιαστικά, μέσα σε έναν κατάλευκο χώρο, πάνω σε ένα μεγάλο λευκό πατάρι, σαν ρίνγκ-τάξη (σκηνικά Ελίνας Λούκου), η Χατζηαντωνίου χορογραφεί με ακρίβεια και μαεστρία ένα ανελέητο ψυχολογικό θρίλερ που κρατά σε εγρήγορση και αγωνία τον θεατή. Τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη είναι πολύ χαρακτηριστικά. Απλά, καθημερινά τα ρούχα των μαθητών σηματοδοτούν, κυρίως, τη χώρα καταγωγής των. Το κοστούμι της καθηγήτριας, στενή γκρι φούστα συνοδευμένη με ένα αυστηρό σομόν πουκάμισο και λουστρίνι γόβες με χαμηλά και χονδρά τακούνια, αποπνέει έναν έντονο συντηρητισμό. Η μουσική του Γιώργου Μιζήθρα και οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου υπογραμμίζουν τις εναλλαγές των ψυχολογικών εντάσεων.
Η Θεοδώρα Τζήμου στον ρόλο της καθηγήτριας καταθέτει μια εκπληκτικής έντασης ερμηνεία εκφράζοντας με λεπτές αλλά και βίαιες αποχρώσεις την εσωτερική και την εξωτερική της πάλη προκειμένου να «δαμάσει» μια ολόκληρη τάξη καταφεύγοντας σε μια οξύμωρη επιλογή: εφαρμόζει ακραίους πατριαρχικούς μηχανισμούς εξουσίας, τους οποίους απεχθάνεται βαθύτατα. Τη Θεοδώρα Τζήμου πλαισιώνει μια 'σφιχτοδεμένη' ομάδα οκτώ νέων, ταλαντούχων ηθοποιών: Μαρία Αρζόγλου, Νατάσα Βλυσίδου, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Θάνος Κόνιαρης, Στέργιος Μικρούτσικος, Τίτος Πινακάς, Γιάννης Σανίδας, Πάνος Χατσατριάν με φοβερή χημεία μεταξύ τους. Όλα τα παιδιά με έντονη σωματικμότητα και εκφραστικότητα εξωτερικεύουν με πάθος και δυναμισμό την οργή τους.

Η Ημέρα της Φούστας γιορτάζεται στα σχολεία της Γαλλίας και του Καναδά ως μέρα κατά του σεξισμού και της βίας που απορρέει από αυτόν. Εκείνη την ημέρα, μαθητές και καθηγητές πηγαίνουν στο σχολείο φορώντας φούστα.