Σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη, με την Αμαλία Αρσένη.

Εκεί που συναντάται η μαρτυρία με το βάρος της Ιστορίας και την δραματουργική ανασύνθεση έχουμε την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18» που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη, με την Αμαλία Αρσένη.

Η παράσταση βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο-ντοκουμέντο της Κίττυς Αρσένη, όπου περιγράφει την εμπειρία της κατά την παραμονή της στο «σφαγείο» της Χούντας στην οδό Μπουμπουλίνας 18.

Ύλη που ζεματάει

Γραμμένο το 1968 στη διαδρομή του τρένου Παρίσι-Στρασβούργο, όπου κατέθεσε ως μάρτυρας στο Συμβούλιο της Ευρώπης στην Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το βιβλίο αποτελεί μία ζωντανή μαρτυρία και ένα φυλαχτό για την συλλογική μας μνήμη.

Τα βασανιστήρια, οι ανακρίσεις και ο κυνισμός των βασανιστών, ο εξευτελισμός της αξιοπρέπειας και οι κοριοί, η απομόνωση και η Ταράτσα, ο αβάσταχτος πόνος μπροστά στον πόνο των άλλων, η απώλεια της αίσθησης του χρόνου και ο μηχανισμός που εφευρίσκει ο άνθρωπος να αντέχει και να αναζητά την ελπίδα είναι επαναλαμβανόμενα στοιχεία στην αφήγηση, όπως και σε άλλες αντίστοιχες μαρτυρίες.

Αυτή η ύλη που ζεματάει αλλά είναι δύσκολα διαχειρίσιμη με θεατρικούς όρους, αξιοποιείται από την Σοφία Καραγιάννη με ένα ενδιαφέρον εύρημα που δημιουργεί μια δική του φόρμα για την παράσταση και μια ερμηνευτική πρόκληση για την Αμαλία Αρσένη. 

Το αποτέλεσμα; Μια παράσταση με αφοπλιστική δύναμη, ένα ιδιαίτερο θεατρικό βίωμα και ένα ανοιχτό κάλεσμα προς όλους, να ξύνουμε τις πληγές της συλλογικής μας μνήμης και να κοιτάμε στον καθρέφτη μας. 

Η προσέγγιση της δραματουργικής επεξεργασίας, την οποία υπογράφουν από κοινού η Καραγιάννη με την Αρσένη- η οποία έχει προσωπική εμπλοκή στην ιστορία καθώς είναι ανιψιά της Κίττυς Αρσένη- βασίζεται στον τρόπο με τον οποίο η Κίττυ Αρσένη αναφέρει πως επηρεάστηκε στην αντίληψη του χώρου και του χρόνου μετά τα βασανιστήρια που υπέστη. Όπως αναφέρει, ήταν στιγμές που δεν καταλάβαινε αν βρισκόταν στο κελί της ή στο καμαρίνι της- δεδομένου ότι ήταν ηθοποιός στο επάγγελμα.

Αυτή η αποκάλυψη λειτουργεί καταλυτικά στο στήσιμο της παράστασης καθώς βλέπουμε μια την ηθοποιό Κίττυ Αρσένη να προσπαθεί να ερμηνεύσει την αγωνίστρια Κίττυ Αρσένη την οποία υποδύεται η ανιψιά της και ηθοποιός Αμαλία Αρσένη, η οποία παράλληλα υποδύεται άλλα πρόσωπα της δράσης. Αυτό το μπες-βγες από τον ρόλο και η δημιουργία ενός μη συνεχούς χωροχρόνου δημιουργεί ένα ξεχωριστό μονοπάτι που ξεπερνάει τα προβλήματα που θα μπορούσε να προκαλέσει η μονοκόμματη αφήγηση- ειδικά τόσο επώδυνων εμπειριών-, δημιουργεί ρυθμό και μια συνθήκη που «αναγκάζει» το κοινό να βιώσει όσα περιγράφονται, αποκαθιστώντας με ένα τρόπο την συλλογική μνήμη.

Από εκεί και πέρα όλα τα στοιχεία της παράστασης υπηρετούν αυτή την συνθήκη. Το σκηνικό της Γεωργίας Μπούρδα στην εικόνα είναι το καμαρίνι αλλά στην ουσία το κελί, με τον καθρέφτη να παίζει καταλυτικό ρόλο, ως σύμβολο της απατηλής εικόνας αλλά και κάλεσμα να κοιτάξουμε πιο βαθιά, πιο προσεκτικά. Πάνω στη σκηνή βρίσκουμε πολλά αντικείμενα που βοηθούν στην έμφαση και την εναλλαγή των προσώπων.

Αντίστοιχα λειτουργούν τα κοστούμια της ενώ αξιοσημείωτοι είναι οι φωτισμοί της Βασιλικής Γώγου, οι καίριες μουσικές παρεμβάσεις του Μάνου Αντωνιάδη και η κινησιολογία της Μαργαρίτας Τρίκκα που ολοκληρώνει την ερμηνεία της Αμαλίας Αρσένη.

Η Αμαλία Αρσένη έχει μπροστά της μία πρόκληση, να απεγκλωβιστεί από την προσωπική της εμπλοκή στην ιστορία και να γίνει η ζωντανή μαρτυρία μέσα από πολλά πρόσωπα και οι ιδέες τους. Είναι συγκινητική, άμεση και σε σωματική και ερμηνευτική εγρήγορση. Χρειάζεται πολλή αφοσίωση και ενέργεια, και φαίνεται πως τις έχει, αν και δεν βοηθάει πάντα η κίνηση, όπως για παράδειγμα λειτουργούν στον ρυθμό με συνέπεια οι παύσεις.

Ιωάννα Βαρδαλαχάκη- [email protected]

Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη
Δραματουργία: Σοφία Καραγιάννη, Αμαλία Αρσένη
Μουσική σύνθεση: Μάνος Αντωνιάδης
Σκηνικά – Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα
Φωτισμοί: Βασιλική Γώγου
Βοηθοί σκηνοθέτιδας: Iοκάστη Σαράντη, Σοφία Χατζηευθυμιάδη
Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Ηρώ Παρδαβέλλα
Κινησιολογική επιμέλεια: Μαργαρίτα Τρίκκα
Ερμηνεία: Αμαλία Αρσένη
Το βιβλίο επανακυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Θεμέλιο