Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου ήταν απλώς η αφορμή για να θυμηθούμε, δια στόματος του θεατράνθρωπου Μπρετ Μπέιλι, την πολιτική διάσταση του θεάτρου.

«Σε αυτό τον κόσμο της άνισης κατανομής εξουσίας, στον οποίο διάφορες ηγεμονικές τάξεις προσπαθούν να μας πείσουν ότι ένα έθνος, μία φυλή, ένα φύλο, μία σεξουαλική προτίμηση, μία θρησκεία, μία ιδεολογία, ένα πολιτισμικό πλαίσιο είναι ανώτερο από τα άλλα, ευσταθεί πράγματι να επιμένουμε ότι οι τέχνες θα πρέπει να αποδεσμευτούν από τα κοινωνικά θέματα;».

Είναι ένα από τα ερωτήματα που έθεσε ο Μπέιλι, σχολιάζοντας παράλληλα τους κανιβαλιστικούς μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς, την παραβίαση του ιδιωτικού μας βίου, τα καταπιεστικά καθεστώτα αλλά και την ανησυχητική αναβίωση και εξάπλωση του φασισμού.

Σε μια εποχή αβεβαιότητας, εν μέσω θυελλώδους οικονομικής κρίσης, οι άνθρωποι του θεάτρου φαίνεται ότι  ξαναβρίσκουν τα πολιτικά τους αντανακλαστικά.

Για παράδειγμα, ο Ολιβιέ Πι, ο καλλιτεχνικός διευθυντής στο φημισμένο  Φεστιβάλ της Αβινιόν (το οποίο θα διεξαχθεί φέτος από τις 4-27 Ιουλίου, με έντονη την ελληνική παρουσία) δήλωσε σοκαρισμένος στο Γαλλικό Τύπο, επειδή στις δημοτικές εκλογές ήρθε πρώτος ο υποψήφιος του Εθνικού Μετώπου και απείλησε πως θα μεταφερθεί σε άλλο Δήμο, αφού η φιλοσοφία της διοργάνωσης, έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με τις πολιτικές διακηρύξεις του ακροδεξιού κόμματος.

Αντίστοιχα, στην αθηναϊκή θεατρική επικράτεια, πολλαπλασιάζονται οι παραστάσεις με έντονο το πολιτικό στοιχείο: είτε πρόκειται για αμιγώς αντιφασιστικά έργα, όπως «Η ανάκριση» του Πέτερ Βάις με τον Κώστα Καζάκο (σκην. Στ. Τσακίρη, στο θέατρο Τζένη Καρέζη), το «Μένγκελε» του Θανάση Τριαρίδη, με Μυρτώ Αλικάκη-Λάζαρο Γεωργακόπουλο σε σκηνοθεσία του Κώστα Φιλίπογλου (στο θέατρο Faust) ή η παράσταση «Γκανές εναντίον του Τρίτου Ράιχ» την οποία αναμένουμε από τις 2-5 Απριλίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών) με ερμηνευτές άτομα με ειδικές ανάγκες. Και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις περιπτώσεις νέων σκηνοθετών όπως ο Αργύρης Ξάφης (με τη διακευή του μυθιστορήματος του Χάινριχ Μπελ  «Οι απόψεις ενός κλόουν», μια παράσταση που ολοκληρώθηκε πριν λίγο καιρό στο Εθνικό Θέατρο).

Σε αρκετές περιπτώσεις το ρεπερτόριο θίγει την τυφλή έξαρση  βίας- ως απότοκο ενός ανθρωποφάγου οικονομικού συστήματος (όπως το «Gagarin way» στο θέατρο Βασιλάκου του βραβευμένου κινηματογραφιστή Αλέξανδρου Αβρανά)- ή ως υποστηρικτικό μοχλό αυταρχικών καθεστώτων (χαρακτηριστικό το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» του Άντονι Μπέρτζες, σε σκηνοθεσία Κακλέα, με τον Άρη Σερβετάλη, στο θέατρο Αποθήκη).

Από την άλλη πλευρά,  η βραβευμένη με Νόμπελ Ελφρίντε Γέλινεκ στην περφόρμανς «Τα συμβόλαια του εμπόρου-μια οικονομική κωμωδία» (27-29 Μαρτίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών) που σκηνοθετεί ο Νίκολας Στέμαν συνθέτει ένα σατιρικό, σουρεαλιστικό «πανκ ορατόριο του χρήματος».

Το άτομο απέναντι στους μηχανισμούς εξουσίας (όπως σκιαγραφήθηκε στη σόλο ερμηνεία του Αιμίλιου Χειλάκη «Μόνος με τον Άμλετ» μια πετυχημένη παράσταση που ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη, αφού ολοκλήρωσε έναν κύκλο εμφανίσεων στην Αθήνα).

Ο σεβασμός απέναντι στη διαφορετικότητα και ο αγώνας για την πολιτική ελευθερία («Το φιλί της γυναίκας αράχνης» στο 104, σε σκην. Αλέξη Ρίγλη με τον Αποστόλη Τότσικα. Ο εξεγερμένος καλλιτέχνης απέναντι στο σύστημα, όπως σκιαγραφείται στο έργο «Γράμματα αγάπης στον Στάλιν» του Χουάν Μαγιόρκα (από την ομάδα Εν Δράσει στο Studio Μαυρομιχάλη).

Η αιχμηρή ανάγνωση του Γιώργου Κιμούλη στον «Επιστάτη» του Χάρολντ Πίντερ (θέατρο Δημήτρης Χορν) είναι μερικά μόνο από τα αμέτρητα παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι οι εγχώριες θεατρικές δυνάμεις απορροφούν τους κραδασμούς μιας άγριας, μεταβατικής περιόδου, θέτοντας τα κατάλληλα πολιτικά ερωτήματα στην πλατεία.

Μάνια Στάικου