Ο Δημήτρης Παπαδιάννης στάθηκε δίπλα στα ιερά τέρατα του ελληνικού θεάτρου και τώρα στο τέλος μιας μεγάλης διαδρομής, εμφανίζεται για πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης (στη σκηνή της οδού Φρυνίχου, έως την 1η Ιουνίου) ερμηνεύοντας- σε ηλικία 77 ετών, τον βασιλιά Ληρ.

Χάρη στην προτροπή των δύο γιων του, του Γιάννη και του Νικόλα που έχουν αναλάβει αντίστοιχα τη σκηνοθεσία και έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους της παράστασης, ο βετεράνος ηθοποιός αποφάσισε να επιστρέψει στη σκηνή μετά από μια απουσία έντεκα χρόνων. Σε πρώτο πρόσωπο μας εμπιστεύεται όσα έμαθε από τη ζωή και το θέατρο.

Είμαι 77 ετών, επομένως προσεγγίζω την πραγματική ηλικία του Ληρ. Είμαι ίσως από τους μεγαλύτερους σε ηλικία ηθοποιούς που δοκιμάζονται πρώτη φορά σε αυτόν τον ρόλο. Είναι δύσκολος ρόλος και απαιτεί έντονη σωματική εμπλοκή.

Ουσιαστικά δάσκαλός μου ήταν ο Μάνος Κατράκης, ο οποίος με δίδαξε τα μεγέθη του θεάτρου. Πρωτόπαιξα με τον Βασίλη Λογοθετίδη και με δίδαξε, με τη σειρά του, την αμεσότητα. Η Έλλη Λαμπέτη, με την οποία συναντήθηκα αρκετές φορές στη σκηνή, με δίδαξε τη γνησιότητα και την τρυφερότητα. Έχω συναντηθεί στη σκηνή με πολλούς ηθοποιούς, με τον Δημήτρη Χορν, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, την Τζένη Καρέζη...

Καταλυτική ήταν για μένα η γνωριμία μου με τον Μίνωα Βολανάκη. Θέλω να καταθέσω τη μνήμη, ότι βοηθούσε τους ηθοποιούς με τον πιο λιτό και δημοκρατικό τρόπο. Είχε μοναδική ποιότητα και μπορούσε να «παρασύρει» τους ηθοποιούς χωρίς να τους βιάζει ή εκβιάζει.

Νομίζω ότι αυτό αποτελεί ένα μάθημα για τους νεότερους σκηνοθέτες οι οποίοι κομπάζουν και νομίζουν ότι μέσα από αυταρχικές διαδικασίες μπορούν να περάσουν μεγάλα σκηνοθετικά οράματα.

Η προηγούμενη εμφάνισή μου στο θέατρο ήταν το 2003, όταν συμμετείχα στην παράσταση «Πέερ Γκυντ» στο Εθνικό Θέατρο. Με παρέσυραν τα παιδιά μου, ο Γιάννης και ο Νικόλας να θέσω για άλλη μια φορά τον εαυτό μου στην κρίση του κοινού, για το αν θα τα καταφέρω σε ένα τόσο μεγάλο έργο. Την πρώτη ιδέα για τον Ληρ την είχε ο Νικόλας, ο οποίος στην παράσταση παίζει τον νόθο γιο του Γκλόστερ. Ο Γιάννης με σκηνοθετεί.

Η σκηνοθετική γραμμή στοχεύει στο να δημιουργούνται οι ρόλοι πάνω στη σκηνή, να είναι εμπράγματοι, να μην «καμώνονται» καθόλου. Ο Γιάννης έχει –μια όχι άποψη αλλά έποψη για το θέατρο ως νεότερος άνθρωπος- για την ψυχολογική και ηθική εξέλιξη των προσώπων. Είναι θέατρο που «ματώνει» πάνω στη σκηνή, δεν κουβαλάμε τίποτα «φτιαγμένο».

Έχω έξι παιδιά. Νομίζω ότι ποτέ κανείς άλλος ηθοποιός δεν επιχείρησε να λύσει μόνος το δημογραφικό πρόβλημα όπως εγώ (γέλια). Στην τέχνη στράφηκαν μόνο ο Γιάννης και ο Νικόλας, οι οποίοι τελείωσαν τη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου.

Τα παιδιά μου τα μεγάλωσα μέσα από τη δουλειά μου, δεν είχα άλλους πόρους.

Κατάγομαι από την ορεινή Ναυπακτία, είμαι παιδί του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και της Κατοχής. Αυτά που στερηθήκαμε εμείς, την παιδεία και την τέχνη, θέλησα να τα προσφέρω στον εαυτό μου αλλά και στα παιδιά μου. Από τα πρώτα τους χρόνια τα ώθησα να αγαπήσουν τη μουσική, την ποίηση, την τέχνη γενικά-αυτές τις μεγάλες «αρρώστιες» που είχα ως παιδί χωριού.

Δεν το έχω μετανιώσει γιατί και τα δύο τα παιδιά μου αγαπούν το θέατρο και δεν διεκδικούν την ταμπέλα ή το εξώφυλλο για να νιώσουν ότι δεν πέτυχαν τον στόχο τους. Φιλοδοξία τους είναι η ανακάλυψη των μηνυμάτων των μεγάλων κειμένων.

Έχω δοκιμαστεί και σε άλλα έργα του Σαίξπηρ, όπως για παράδειγμα στον Έμπορο της Βενετίας, ενώ έχω ενσαρκώσει και τον Ιάγο στον «Οθέλλο».

Υπάρχει μια φράση στον Βασιλιά Ληρ: δώσε αξίωμα σε έναν σκύλο και όλοι θα τον φοβούνται. Δυστυχώς-διαχρονικά- η ζωή των ανθρώπων είναι διαμορφωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να σκύβουν το κεφάλι μπροστά στην εξουσία. Δεν θα υπήρχε εξουσία αν απουσίαζαν οι υποτελείς.

Ο Ληρ ήταν ένας ανάλγητος δικτάτορας, ένας βασιλιάς. Όταν εκχωρεί τα δικαιώματά του μπαίνει στη διαδικασία του θύματος και βιώνει τα πάθη που επέφερε ο ίδιος στους υπηκόους του. Οι άνθρωποι του λαού είναι περισσότερο έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τα δεινά της πείνας και της αναλγησίας των κρατούντων. Οι μεγαλοσχήμονες όμως συγκλονίζονται από αυτά. Ο Ληρ διαβαίνει τον Γολγοθά του δεν έχει όμως τα πνευματικά αντισώματα και καταρρέει. Βρίσκει  καταφύγιο στην ταπεινότητα και στο τέλος, όταν φωτίζεται η ψυχή και το μυαλό του, αρχίζει να κοιτάει ανθρώπινα τους άλλους.

Για μένα η πιο απαιτητική σκηνή είναι όταν ο Ληρ αντιμάχεται τα στοιχεία της φύσης, τον κεραυνό, την καταιγίδα, τον αέρα. Συνήθως οι ηθοποιοί καταφεύγουμε σε διάφορα φωνητικά κόλπα. Αυτή η σκηνή δεν μπορεί να παιχτεί όμως με τερτίπια.

Δύο σκηνές στο έργο με συγκλονίζουν. Η πρώτη είναι όταν η Κορνέλια χωρίζεται από τον πατέρα της και αυτός γνωρίζει ότι δεν θα την ξαναδεί. Προσπαθεί να την κρατήσει όμως εκείνη κάνει τις δικές της επιλογές. Και η δεύτερη είναι όταν ο Ληρ φέρει μέσα στη σκηνή τη νεκρή πλέον Κορνέλια. Αρχίζει ένας θρήνος που δεν έχει τίποτα το μελοδραματικό. Είναι απογειωμένος θρήνος, χωρίς τίποτα περιττό. Είναι απόσταγμα θρήνου.

Ο σκηνικός χώρος στο Θέατρο Τέχνης (στη σκηνή της Φρυνίχου) μου ξυπνάει μνήμες από το σημαντικότερο ίσως κεφάλαιο της Ιστορίας του Ελληνικού Θεάτρου. Είναι μεγάλη η ευθύνη όταν παίζει σε αυτό το θέατρο. Πρέπει να προσέρχεται με μεγάλη σεμνότητα και ταπεινότητα, σαν προσκυνητής. Θέλω να ευχαριστήσω τον Διαγόρα Χρονόπουλο, γιατί χωρίς κανένα ενδοιασμό αποδέχτηκε την παρουσίαση του Βασιλιά Ληρ. Δεν είχα παίξει άλλοτε στο Θέατρο Τέχνης και θεωρώ ότι είναι μια πολύ καλή κατάληξη της θεατρικής μου καριέρας.

Το καλό στη ζωή έχει σύντομη διάρκεια, σε αντίθεση με τα οδυνηρά πράγματα. Η ζωή είναι μικρή όταν περνάς καλά. Όταν περνάς δύσκολα,  ο χρόνος μεγαλώνει.

Ταυτότητα της παράστασης: ερμηνεύουν οι : Δημήτρης Παπαγιάννης, Χάρης Εμμανουήλ, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Δημήτρης Λιόλιος, Σωτήρης Τσακομίδης, Γιώργος Οικονόμου, Νικόλας Παπαγιάννης, Ελένη Βλάχου,  Βασίλης Ζώης, Ηρώ  Διαμάντη. Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης. Δραματουργική επεξεργασία - σκηνοθεσία: Γιάννης Παπαγιάννης. Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος. Κοστούμια - σκηνικός διάκοσμος: Βασιλική Σύρμα. Σχεδιασμός φωτισμού: Μελίνα Μάσχα. Ηχητικός σχεδιασμός: Θέμης Παντελόπουλος και Φοίβος Παπαγιάννης. Επιμέλεια κίνησης: Χριστιάνα  Κοσιάρη. Βοηθός σκηνοθέτη: Ξανθή Ραυτοπούλου.

Πληροφορίες: «Βασιλιάς Ληρ» έως την 1η Ιουνίου στο Θέατρο Τέχνης (σκηνή της Οδού Φρυνίχου 14 στην Πλάκα). Παραστάσεις: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00 & Κυριακή στις 20.00 / Διάρκεια: 100 λεπτά. Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 15€ γενική είσοδος και 10 ευρώ  μειωμένο, κάθε Πέμπτη: 10 ευρώ γενική είσοδος.

Μάνια Στάικου