H Eλένη Πετάση μας μεταφέρει τις εντυπώσεις από την παράσταση «Σκηνές από ένα γάμο» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Μέσα από δυσλειτουργικές συντροφικές σχέσεις ζούμε μια προκαταβολή του θανάτου μας. Η τουλάχιστον αυτό μοιάζει να υποστηρίζει ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν στο έργο του «Σκηνές από ένα γάμο», που αρχικά γράφτηκε για το θέατρο, στη συνέχεια διασκευάστηκε σε σενάριο τηλεοπτικό για να καταλήξει στην υπέροχη ταινία του 1973.

Ταινία που δύσκολα μπορεί να την «ανταγωνιστεί» κανείς καθώς ο μεγάλος Σουηδός δημιουργός αποτυπώνει με τρόπο μοναδικό το υπαρξιακό αδιέξοδο των προσώπων του και σαν ηδονοβλεψίας παρακολουθεί σχολαστικά την κατάρρευση της έγγαμης ζωής τους, αφήνοντας ωστόσο στο τέλος τη δυνατότητα μιας ανέλπιστης ανατροπής.

Και όμως. Ο Βέλγος σκηνοθέτης Ιβο Βαν Χόβε με το θίασο του σημαντικού ολλανδικού θεάτρου Τονίλγκρουπ (του οποίου είναι διευθυντής), όχι μόνο καταφέρνει να εισχωρήσει στη σκοτεινή ενδοχώρα του Γιόχαν και της Μαριάν αλλά αναγάγει τη φθορά των σχέσεων σε συλλογική εμπειρία. Κατ΄επέκταση, στη δική του διασκευή, η ιστορία πολλαπλασιάζεται καθώς τρία ζευγάρια διαφορετικής ηλικίας (νέοι, μεσήλικες και γέροι) εγκλωβίζονται, το καθένα με τον δικό του τρόπο, στην αναπόφευκτη παγίδα της συμβίωσης.

Η παράσταση του Χόβε, χρησιμοποιώντας με σοφία απλά υλικά και υπερασπίζοντας τη δύναμη του λόγου, αφουγκράζεται όλους τους θορύβους ενός αόριστου κινδύνου που αντηχούν στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής σαν το τρεμουλιαστό αλύχτισμα ενός σκύλου μέσα στη νύχτα.

Χωρίζοντας τη σκηνή σε τρεις αυτόνομες θεατρικές εστίες που λειτουργούν ταυτόχρονα (ο ίδιος - κρυμμένος στα παρασκήνια - χρονομετρεί και συντονίζει τα παράλληλα επεισόδια έτσι ώστε να ολοκληρώνονται την ίδια στιγμή), μεταφέροντας τους θεατές από τον έναν στον άλλο χώρο δράσης και τοποθετώντας τους κυκλικά, σε απόσταση αναπνοής από τους ηθοποιούς, δημιουργεί ένα παλίμψηστο το οποίο ωστόσο δεν χάνει τίποτα από την πρωταρχική ουσία του. Έχοντας, μάλιστα, ένα κοινόχρηστο πεδίο δράσης, μέσα από το οποίο παρακολουθούμε θραύσματα από τη καθημερινότητα των ανθρώπων της διπλανής πόρτας, αλλά και αφήνοντας ήχους από τις συγκρουσιακές αντιπαραθέσεις τους να φτάσουν στα αυτιά μας, κινητοποιεί τις αισθήσεις, ενεργοποιεί συνειρμούς και ενδεχομένως μας προϊδεάζει για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Στο τέλος οι τοίχοι «πέφτουν», οι τρεις σκηνές ενώνονται σε μια και όλα μαζί τα πρόσωπα βυθίζονται στο χάος.

Αυτή η ιδιοφυής σύλληψη, άρτια εκτελεσμένη, επιστρέφει το θέατρο στις ρίζες του. Και δεν είναι τόσο το πρωτότυπο βλέμμα του Χόβε που εντυπωσιάζει, όσο η ξεχωριστή σκηνική ποιότητα που εγκαθιδρύει εμπλέκοντας ενεργά το κοινό στην αφήγηση κάθε ιστορίας. Σ' αυτό το αποτέλεσμα σημαντικό ρόλο παίζουν οι εξαιρετικοί ηθοποιοί με τις αφτιασίδωτες, απόλυτα φυσικές, ερμηνείες τους. Σπάνια συναντά κάνεις τέτοια υποκριτική πειθώ, ικανή να παρασύρει σε απροσδόκητες ταυτίσεις.

Αν ο Γκαίτε με τον «Βέρθερο» προκάλεσε, όπως του καταλογίζουν, μια επιδημία αυτοκτονιών, και αν ο Μπέργκμαν με τη τηλεοπτική εκδοχή των «Σκηνών ενός γάμου» διπλασίασε τα διαζύγια στη Σουηδία, τότε η παράσταση του Τονίλγκρουπ μπορεί να ταράξει τον εφησυχασμό μας, υποδεικνύοντας συμπτώματα ατομικής φθοράς που ξεβράζονται, όμως, μέσα από τα σαθρά θεμέλια της σύγχρονης κοινωνίας.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ

[email protected]